Burkina Faso
| |||||
| |||||
Dewiza: (fr.) Unité, Progrès, Justice (Jedność, Postęp, Sprawiedliwość) | |||||
Hymn: Une Seule Nuit (Hymn Zwycięstwa) | |||||
 | |||||
Język urzędowy | francuski | ||||
Stolica | Wagadugu | ||||
Ustrój polityczny | republika | ||||
Głowa państwa | prezydent Roch Marc Christian Kaboré | ||||
| Szef rządu | premier Christophe Joseph Marie Dabiré | ||||
| Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe | 74. na świecie 274 200[a] km² 400 km² (0,15%) | ||||
| Liczba ludności (2017) • całkowita • gęstość zaludnienia | 59. na świecie 18 935 000[1] 73 osób/km² | ||||
PKB (2017) • całkowite • na osobę | 12,6 mld USD[1] 664 USD[1] | ||||
PKB (PSN) (2017) • całkowite • na osobę | 35,8 mld dolarów międzynar.[1] 1890 dolarów międzynar.[1] | ||||
Jednostka monetarna | Frank CFA (XOF) | ||||
niepodległość | od Francji 5 sierpnia 1960 | ||||
Religia dominująca | islam, chrześcijaństwo i animizm | ||||
Strefa czasowa | UTC ±0 | ||||
Kod ISO 3166 | BF/BFA/854 | ||||
Domena internetowa | .bf | ||||
Kod samochodowy | BF | ||||
Kod telefoniczny | +226 | ||||
 | |||||
Region Burkina Faso
Burkina Faso – państwo w Afryce Zachodniej bez dostępu do morza. Dawniej Górna Wolta (Republique du Haute-Volta), w 1984 prezydent Thomas Sankara nadał mu nową nazwę, która oznacza „kraj prawych ludzi” w językach mossi i diula, będących głównymi rdzennymi językami kraju.
Stolicą kraju jest Wagadugu (Ouagadougou), nazywane przez Burkińczyków Ouaga. Członek Unii Afrykańskiej i ECOWAS.
Spis treści
1 Geografia
2 Klimat
3 Historia
4 Demografia
4.1 Miasta Burkina Faso
5 Podział administracyjny
6 Gospodarka
7 Kultura
8 Atrakcje turystyczne
9 Sport
10 Religia
11 Ciekawostki
12 Uwagi
13 Przypisy
14 Linki zewnętrzne
Geografia |
Obszar kraju jest przeważnie równinny, lokalnie z terenami wzniesionymi, zwłaszcza w zachodniej części kraju, gdzie sięga Wyżyna Gwinejska i znajduje się tu najwyższy szczyt kraju Pic de Nakourou (Tena Kuru) – 749 m n.p.m. przy samej granicy z Mali. Nieco dalej na wschód rozciąga się pasmo Chaîne de Banfora z główną atrakcją turystyczną kraju – wodospadami Cascades de Karfiguéla. Na terenie Burkina Faso rozpoczynają swój bieg także trzy ważne rzeki regionu: Wolta Czarna, Wolta Czerwona i Wolta Biała, które zlewają się następnie, tworząc rzekę Wolta. Naturalną szatą roślinną państwa jest sawanna. Na południowym zachodzie przy granicy z Mali oraz Wybrzeżem Kości Słoniowej występuje bujna roślinność sawannowa. Na północy natomiast rozciąga się sawanna sucha z niskimi akacjami i kolczastymi krzewami. Na północnym wschodzie kraju występuje roślinność pustynna. Często spotykanymi tu przedstawicielami świata zwierząt są żyrafy, słonie, lwy, zebry i sępy.
Klimat |
W Burkina Faso występuje głównie klimat tropikalny z dwiema odrębnymi porami roku. Pora deszczowa występuje na południu kraju od maja do października, a na północy jest krótsza i trwa od lipca do września. Pora sucha trwa od 8 do 9 miesięcy, od października do czerwca. Podczas pory deszczowej opady w kraju utrzymują się na poziomie między 600 a 900 mm (24-35 cali). W suchej porze wieje pylny i gorący wiatr pasatowy harmattan. Burkina Faso jest często nawiedzana przez długotrwałe susze.
Można wyróżnić trzy główne strefy klimatyczne:
- sahelska: występuje w północnej części kraju i zazwyczaj poziom opadów utrzymuje się na poziomie do 600 mm (24 cali) opadów rocznie. Występują wysokie temperatury od 5 do aż 47 °C (40-115 °F).
- sudano-sahelska: rozciąga się między 11°3′ i 13°05′ szerokości geograficznej północnej. Występują pośrednie temperatury i opady.
- sudano-gwinejska: występuje na południu kraju. Poziom opadów wynosi ponad 900 mm deszczu rocznie, a średnie temperatury są na stosunkowo niskim poziomie.
Historia |
Na terenie współczesnego Burkina Faso istniały od X wieku liczne państewka[2]. Początki państwowości wiążą się z migracjami ludu Mossi, który podporządkował sobie autochtoniczne plemiona Gurunsi, Lobi, Bobo i Kurumba. W XIV i XV wieku Mossi napadli na Mali i Songhaj. Pokonani przez władcę Songhaju Sunni Aliego nie przyjęli islamu, lecz rozdrobnili się na mniejsze państewka, z których najważniejsze były Jatenga i Wagadugu. Te niewielkie monarchie oparte były na sakralizacji króla (noszącego tytuł Moro Naba). Stopniowo obszar Burkina Faso ulegał coraz większemu podziałowi na kolejne państewka z których najsilniejsze utrzymały się do XIX wieku[3].
W latach 1896–1901 państewka Mossich, pomimo silnego oporu, zostały podbite przez Francję. W 1919 roku z obszarów tych wydzielono kolonię Górna Wolta, która zasiliła skład Francuskiej Afryki Zachodniej. W latach 1932–1947 obszar podzielony został przez kolonie: Niger, Sudan Francuski i Wybrzeże Kości Słoniowej, następnie zjednoczony jako francuskie terytorium zamorskie. Po 1945 roku utworzono pierwsze afrykańskie związki zawodowe i partie, organizacje podjęły się walki z kolonialnymi rządami. W 1958 roku Górnej Wolcie nadano autonomię w ramach Wspólnoty Francuskiej. W 1960 roku proklamowano niepodległość republiki pod nazwą Górna Wolta. Ekipa rządząca zachowała silne związki z dotychczasową metropolią[3].
Pierwszym prezydentem i premierem został Maurice Yaméogo. Jego nieudolna polityka i kryzys gospodarczy doprowadziły w styczniu 1966 roku do wojskowego zamachu stanu. W miejsce rządu władzę objęła Najwyższa Rada Wojskowa, z pułkownikiem Sangoulé Lamizaną na czele. W 1970 roku ogłoszono nową konstytucję, na jej mocy w 1971 roku Lamizana został prezydentem i powołano rząd cywilny. Kryzys polityczny związany z katastrofalną sytuacją gospodarki doprowadził w 1974 roku do powołania przez prezydenta wojskowego rządu obrony narodowej. W styczniu 1978, po wielu latach rządów wojskowych, powstał nowy rząd, w większości cywilny. W tym samym roku odbyły się wybory do Zgromadzenia Narodowego. W 1980 władzę ponownie objęła armia. Po kolejnym puczu w 1983 roku władzę przejął kapitan Thomas Sankara. Nowa junta nazwana Narodową Radą Rewolucyjną, powołała trybunały ludowe i rozpoczęła walkę z korupcją. W 1984 roku Sankara zmienił nazwę państwa na Burkina Faso (w języku Mossi oznacza to „kraj uczciwych ludzi”). Przywódca obiecał stworzenie systemu sprawiedliwości społecznej i doprowadzenie do samowystarczalności żywnościowej kraju, wzorując się przy tym na wzorcach libijskich[3][2].
Po kolejnym zamachu stanu w 1987 roku władzę objął kapitan Blaise Compaoré. Od 1989 roku następowała demokratyzacja kraju i tworzenie partii politycznych. W 1991 roku ogłoszono nową konstytucję, przyjętą po powszechnym referendum. Wybory prezydenckie w kolejnych latach wygrywał Compaoré. W październiku 2014 roku w kraju miały miejsce masowe protesty i zamieszki spowodowane zapowiadaną nowelizacją prawa znoszącą limit prezydenckich kadencji. 30 października 2014 prezydent Blaise Compaoré wprowadził stan wyjątkowy, odwołał rząd, rozwiązał parlament i wyjechał do Senegalu[4][5]. Następnego dnia podał się do dymisji ze stanowiska prezydenta, które w jego zastępstwie tymczasowo objął szef armii, generał Honoré Traoré[6]. Objęcie przez niego tego stanowiska spotkało się ze sprzeciwem wśród niektórych środowisk opozycyjnych, które przypominały długotrwałą współpracę pomiędzy generałem a prezydentem oraz jego lojalność wobec dawnej głowy państwa. 1 listopada 2014 cieszący się większym poparciem społecznym podpułkownik Isaac Zida dostał poparcie armii do objęcia funkcji tymczasowej głowy państwa. Zida ogłosił także, że posiada pełną kontrolę nad krajem[7][8]. 17 listopada 2014 pod naciskiem ze strony Unii Afrykańskiej i groźbą sankcji w związku z niedemokratyczną formą przejęcia władzy przez armię, 23-osobowy komitet złożony z przedstawicieli wojska, opozycji, środowisk obywatelskich i religijnych wybrał byłego ministra spraw zagranicznych Michela Kafando na nowego prezydenta kraju[9][10][11].
Okres transferu władzy naruszył nieudany zamach stanu, przeprowadzony 17 września 2015 pod dowództwem Gilberta Diendéré przeciwko prezydentowi Kafando[12]. Ostatecznie pełnia władzy w kraju pozostała w rękach władz przejściowych, ale termin wyborów prezydenckich i parlamentarnych uległ przesunięciu z 11 października na 29 listopada 2015. Wybory parlamentarne wygrał centrolewicowy Ludowy Ruch na rzecz Postępu, a nowym prezydentem został były premier Roch Marc Christian Kaboré[13].
Demografia |
W Burkina Faso szacowana średnia długość życia wynosi poniżej 50 lat. Jest to jedna z najniższych na świecie średnich długości życia. Mężczyźni żyją średnio 48 lat, a kobiety 52 lata. Mediana wieku mieszkańców wynosi poniżej 17 lat. W 2006 r. tempo wzrostu liczby ludności wynosiło 3%.
- Struktura wiekowa:
- mieszkańcy w wieku od 0 do 14 lat stanowią 46,8% liczby ludności kraju,
- mieszkańcy w wieku od 15 do 64 lat stanowią 50,7% liczby ludności kraju,
- mieszkańcy w wieku 65 lat i powyżej stanowią 2,5% liczby ludności kraju.
Mediana wieku (ogółem): 16,5 lat,
mężczyźni: 16,3 lat,
kobiety: 16,7 lat.
- Struktura etniczna (2017)[14]:
Ludy woltajskie (głównie: Mossi – 46,4%, Gurma – 5,3%, Buamu – 1,8%, Dagara – 1,7%, Koromfe – 1,5%, Lobi – 1,5%, Lela – 1,4%, Senufowie – 1,4%)
Malinke (głównie: Diula – 10,3%)
Fulani: 10,0%
Mande (głównie: Bissa – 3,0% i Samo – 2,2%)- pozostali: 13,5%
Miasta Burkina Faso |
Poniższa lista przedstawia największe miasta Burkina Faso[15]:
| L.p. | Miasto | Region | Liczba mieszkańców (2017) |
|
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Wagadugu | Region Centre | 1 149 000 | ||
| 2 | Bobo-Dioulasso | Region Hauts-Bassins | 360 106 | ||
| 3 | Koudougou | Region Centre-Ouest | 87 347 | ||
| 4 | Ouahigouya | Region Nord | 79 504 | ||
| 5 | Banfora | Region Cascades | 60 288 | ||
| 6 | Dédougou | Region Boucle du Mouhoun | 45 341 | ||
| 7 | Kaya | Region Centre-Nord | 40 017 | ||
| 8 | Tenkodogo | Region Centre-Est | 38 108 | ||
| 9 | Torodi | Region Sahel | 37 806 | ||
| 10 | Réo | Region Centre-Ouest | 37 535 |
Podział administracyjny |
Burkina Faso podzielona jest na 13 regionów[potrzebny przypis] i 45 prowincji.
Gospodarka |
Porty lotnicze w Burkinie Faso
Kraj biedny, rozwijający się. Jest to efekt systematycznego wzrostu liczby ludności i słabej gleby. Rolnictwo i hodowla zwierząt wytwarzają 32% produktu krajowego brutto, a trudni się nimi 80% ludności czynnej zawodowo. Główne uprawy to: sorgo, proso, kukurydza, orzeszki ziemne, ryż, i bawełna. Przemysł słabo rozwinięty, przede wszystkim tekstylny i przetwórstwa żywności. Niewielka ilość surowców naturalnych jak: miedź, żelazo, rudy manganu i najważniejsze z nich złoto. Kilkaset tysięcy osób co roku migruje do państw sąsiednich w poszukiwaniu pracy, m.in. do Wybrzeża Kości Słoniowej i Ghany.
ONZ zalicza go do grupy jednych z najsłabiej rozwiniętych państwa świata (tzw. LDC – Least Developed Countries) [16].
Kultura |
Główne gałęzie lokalnego rzemiosła to wyplatanie koszyków, ceramika, barwienie tkanin i wykonywanie skórzanych przedmiotów. Przedmioty takie jak figurki, instrumenty muzyczne i maski, produkowane są często do użytku kościelnego. Wielu artystów produkuje pamiątki dla ciągle rosnącego ruchu turystycznego (Burkina Faso jest jednym z najchętniej odwiedzanych krajów w Afryce Zachodniej). W kilku miastach działają muzea, w których zbiorach znajdują się liczne ekspozycje związane z rozwojem lokalnej kultury – maski afrykańskie, figurki, obrazy. Burkina Faso jest jednym z najbardziej znaczących państw afrykańskiej kinematografii. Wagadugu zostało nazwane afrykańską stolicą filmu, głównie za sprawą organizowanego co dwa lata festiwalu FESPACO. Najbardziej znane filmy z tego kraju to „Yaaba” czy „Delwende”.
Lokalni artyści tworzą głównie muzykę folkową (Farafina) różniącą się jednak w różnych grupach etnicznych. W kraju działają też muzycy reprezentujący inne style muzyczne – pop, rap, reggae np. Greg Burkimbila, Floby, Sissao.
Atrakcje turystyczne |
W Burkinie Faso możemy znaleźć wiele atrakcji turystycznych, oto niektóre z nich:
- Muzeum Manega
- Święte krokodyle z Sabou
- Muzeum w Bobo-Dioulasso
Wodospady w Banfora
- Wierzchołki w pobliżu Sindou
- Park Bangr Weogo
- Ruiny w pobliżu Loropéni
- Parki Narodowy W
- Park Narodowy Arly
- Grande Mosquée (Wielki Meczet) w Bobo-Dioulasso
- Katedra w Wagadugu
Sport |
W sporcie Burkina Faso znana jest głównie z piłki nożnej. W 2013 roku drużyna narodowa zdobyła wicemistrzostwo w Pucharze Narodów Afryki, przegrywając 0–1 z reprezentacją Nigerii.
Reprezentacja narodowa kraju w piłce nożnej U-17 może również poszczycić się dobrymi wynikami. W 2001 roku Burkińczycy wywalczyli 3. miejsce na Mistrzostwach Świata U-17, pokonując 2-0 Argentynę.
W Burkina Faso bardzo popularnym sportem jest też kolarstwo (głównie za sprawą organizowanego co roku Tour du Faso) oraz koszykówka (w 2013 roku drużyna narodowa po raz pierwszy zakwalifikowała się do Mistrzostw Afryki rozgrywanych w Wybrzeżu Kości Słoniowej). Ciągle rosnącym zainteresowaniem cieszy się w tym kraju rugby. Drużyna narodowa należy do IRB. Reprezentacja Burkiny Faso od 1989 roku bierze udział w Igrzyskach frankofońskich.
Religia |
Dane z 2015 roku[17]:
islam (sunnici) – 60,1%
chrześcijaństwo – 26,4%:
katolicyzm – 17,7%
zielonoświątkowcy – 6,3%
protestantyzm – 2,4%
- religie etniczne, animizm – 7,8%
- brak religii – 0,3%
- brak odpowiedzi – 5,3%.
Ciekawostki |
Motto państwowe brzmi: Jedność, postęp, sprawiedliwość (fr. Unité, Progrés, Justice).- Zarówno Burkina Faso, jak i jej stolica Wagadugu zostały określone[kto?] jednymi z najprzyjaźniejszych miejsc na świecie.
- W 1998 podpisano w Wagadugu Protokół o utworzeniu Afrykańskiego Trybunału Praw Człowieka i Ludów.
Uwagi |
↑ Dane podane za CIA The World Factbook (źródło:CIA) (ang.).
Przypisy |
↑ abcde Burkina Faso, https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=56&pr.y=12&sy=2016&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=748&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= [dostęp 2018-04-18] (ang.).url
↑ ab Burkina Faso (pol.). http://portalwiedzy.onet.pl/.
↑ abc Burkina Faso. Historia (pol.). http://encyklopedia.pwn.pl.
↑ Stan wyjątkowy w Burkina Faso. Po 27 latach mają dość prezydenta, tvn24.pl, 30 października 2014.
↑ Burkina Faso parliament set ablaze, BBC News, 30 października 2014.
↑ Burkina Faso general takes over as Compaore resigns, BBC News, 31 października 2014.
↑ Army backs new Burkina Faso leader Isaac Zida, BBC News, 1 listopada 2014.
↑ Burkina Faso crisis: Col Isaac Zida claims presidential powers, BBC News, 1 listopada 2014.
↑ Burkina Faso: były szef MSZ wybrany na prezydenta, wiadomości.onet.pl, 17 listopada 2014.
↑ Jest nowy prezydent Burkina Faso, radioem.pl, 17 listopada 2014.
↑ Burkina Faso declares Michel Kafando interim president, BBC News, 17 listopada 2014.
↑ Army pulls back from coup in Burkina Faso, president restored, euronews, 2015-09-23.
↑ Chi è il nuovo presidente burkinabè? – nigrizia.it, www.nigrizia.it [dostęp 2015-12-03] .
↑ Country: Burkina Faso – People Groups (ang.). Joshua Project, 2017. [dostęp 2017-10-22].
↑ Burkina Faso Cities Database (ang.). Simplemaps.com, 2017. [dostęp 2018-08-10].
↑ List of Least Developed Countries (as of May 2016), http://web.archive.org/web/20170623015529/http://www.un.org/en/development/desa/policy/cdp/ldc/ldc_list.pdf, (01.07.2017).
↑ Burkina Faso – Religious Adherents, (2015). thearda.com.
Linki zewnętrzne |
Oficjalny portal rządu Burkina Faso (fr.)
| ||||||||
| |||||||||||||||
| ||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
Kontrola autorytatywna (kraj):
VIAF: 140653363
LCCN: n84112192
GND: 4088707-8
NDL: 00568992
SELIBR: 141850
BnF: 11934219d, 152872870, 118727921
SUDOC: 026489112, 027261689
NKC: ge128862
BNE: XX451485
BIBSYS: 90874248
- WorldCat
