Egftnjytyk

Gertrude Vanderbilt Whitney
Gertrude Vanderbilt Whitney, fotografia z magazynu Vogue z 15 stycznia 1917
Data i miejsce urodzenia	9 stycznia 1875 Nowy Jork, Stany Zjednoczone
Data i miejsce śmierci	18 kwietnia 1942 Nowy Jork, Stany Zjednoczone
Narodowość	amerykańska
Dziedzina sztuki	rzeźba
Ważne dzieła
Titanic Memorial Zwiadowca
Multimedia w Wikimedia Commons

Gertrude Vanderbilt Whitney (ur. 9 stycznia 1875 w Nowym Jorku, zm. 18 kwietnia 1942 tamże) – amerykańska rzeźbiarka, mecenas i kolekcjonerka sztuki, założycielka w 1930 roku muzeum swego imienia, przedstawicielka znanego rodu Vanderbiltów. Dwa z zaprojektowanych przez nią pomników: Titanic Memorial (pamięci ofiar Titanica) i Zwiadowca (pamięci Buffalo Billa) zostały wpisane na listę amerykańskiego dziedzictwa kulturowego National Register of Historic Places.

Życiorys |

Gertrude Vanderbilt była najstarszą córką Corneliusa Vanderbilta II (1843–1899) i jego żony Alice Gwynne Vanderbilt oraz prawnuczką magnata żeglugowego i kolejowego Corneliusa Vanderbildta. Dziadek Gertrude, William Henry Vanderbilt (1821–1885), syn Corneliusa z powodzeniem powiększał fortunę kolejowej rodziny Vanderbiltów. Gertruda miała dwóch starszych braci, Corneliusa (1873–1942) i Williama (?–?) oraz dwóch młodszych, Alfreda (1877–1915) i Reginalda (1880–1925). Jako jedyna dziewczynka wśród czterech chłopców czuła się nieswojo i jako dziecko pragnęła być chłopcem. W rezultacie wykształciła w sobie silną indywidualną osobowość, którą odznaczała się przez całe życie^[1]. Uczyła się pod kierunkiem prywatnych nauczycieli i uczęszczała do Brearley School w Nowym Jorku^[2].

25 sierpnia 1896 roku wyszła za mąż za Harry'ego Payne'a Whitneya, przedstawiciela zamożnego rodu Whitneyów. Para miała troje dzieci: Florę Payne Whitney (ur.1897), Corneliusa Vanderbilta Whitneya (ur. 1899) i Barbarę Vanderbilt Whitney (ur.1903). Gertrude Vanderbilt Whitney zawsze miała zamiłowanie do sztuki, ale nigdy nie postępowała zgodnie z nim. Pasja do sztuki odżyła w niej podczas podróży do Europy w 1901 roku i zapoznaniu się ze zbiorami europejskich muzeów sztuki. Whitney była szczególnie zainteresowana rzeźbą, postanowiła studiować sztukę zostać rzeźbiarką^[1].

Pierwsze uznanie dla rzeźby Whitney nadeszło w 1908 roku, kiedy jej dzieło (na którym pracowała wspólnie z Grosvenorem Atterbury i Hugo Ballinem) zdobyło nagrodę w kategorii najlepszy projekt przyznaną przez Architectural League w Nowym Jorku^[2]. Wkrótce potem Whitney została mecenasem sztuki, promując działalność kobiet w sztuce i organizując wystawy dla obiecujących artystów. Jedną z najbardziej znanych rzeźb Gertrude Vanderbilt Whitney jest fontanna w patio budynku Pan American w Waszyngtonie^[1].

Po 1911 roku w pracy pomagała Whitney Juliana Force, jej sekretarka, w następnych latach odpowiedzialna za wystawy w Whitney Studio, a później pierwsza dyrektorka Whitney Museum of American Art. W czasie I wojny światowe Whitney była zaangażowana w liczne, związane z wojną działania pomocowe, przede wszystkim w utworzenie i wspieranie szpitala w Juilly, we Francji. W czasie wojny odbyła kilka podróży do tego kraju. Jej rzeźby z tego okresu miały tematykę wojenną. W 1916 roku Whitney miała swą pierwszą indywidualną wystawę w Whitney Studio. W 1918 roku otworzyła Whitney Studio Club, który stał się pionierską organizacją w sztuce amerykańskiej, realizując programy wystawiennicze i oferując przestrzeń społeczną i udogodnienia rekreacyjne dla swoich członków. Whitney zorganizowała wystawę sztuki amerykańskiej Overseas Exhibitio, która w latach 1920–1921 została zaprezentowana w Paryżu i innych europejskich miastach; sama Whitney miała w 1921 roku własne wystawy w Paryżu i Londynie. W 1928 roku Whitney Studio Club został przekształcony w galerię sztuki, znaną jako Galerie Whitney Studio, kierowaną przez Julianę Force^[2].

Ważnym i trwałym osiągnięciem w życiu Gertrude Vanderbildt Whitney było założenie w 1930 roku muzeum sztuki amerykańskiej Whitney Museum of American Art, na rzecz którego przekazała własne zbiory sztuki^[1].

W 1934 roku Whitney zaangażowała się w batalię sądową dotyczącą opieki nad jej bratanicą, Glorią Vanderbilt, córką jej zmarłego brata Reginalda i jego żony Glorii Vanderbilt Morgan. Zgodnie z porozumieniem osiągniętym w sądzie opieka została przyznana Whitney, a matce Glorii prawo do odwiedzin córki. Postępowanie sądowe kontynuowano w kolejnych latach. W 1935 roku Whitney założyła z Julianą Force i czterema architektami World's Fair Five Organization, mającą na celu przygotowanie planu pod miejsce mającej odbyć się w 1939 roku nowojorskiej Wystawy Światowej, pomimo że Rada ds. Projektu Wystawy sporządziła własny plan. Whitney przez pozostałe lata swego życia kontynuowała rzeźbienie, pisanie, patronowanie sztuce i działalność filantropijną^[2].

Gertrude Vanderbilt Whitney zmarła po długiej chorobie 18 kwietnia 1942 roku^[1]. Pochowana została na Woodlawn Cementery w Nowym Jorku^[3].

Gertrude Vanderbilt Whitney jako temat w sztuce |

• 
  

  

  
  

  
  

  John Everett Millais, Gertrude Vanderbilt Whitney, obraz olejny z 1888
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Fotografia z ok. 1909, Archives of American Art
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Fotografia Gertude Vanderbilt Whitney trzymającej papugę, 1914, Biblioteka Kongresu
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Robert Henri, Gertrude Vanderbilt Whitney, obraz olejny, 1916, Whitney Museum of American Art
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Alfred Cheney Johnston, fotografia Gertrude Vanderbilt Whitney z września 1921
  

  
  

  
  

Twórczość |

Gertrude Vanderbilt Whitney jest najbardziej znana ze swych monumentalnych rzeźb, jak Titanic Memorial (1914, Potomac Park, Waszyngton), przedstawiający 6-metrowy posąg z różowego granitu z rozpostartymi rekami, wznoszący się ponad szeroką na 10 m kamienną ławą udekorowaną delfinami. Pomnik został wystawiony na widok publiczny dopiero w 1931 roku^[4]. Marmurową replikę głowy pomnika zakupił rząd francuski dla Musée du Luxembourg^[5]. Wpisany w 2007 roku na listę National Register of Historic Places jako poz. nr #07001060^[6];

Inne znane dzieła Whitney:

• 
  Fontanna aztecka (Aztec Fountain) (1912) wykonana dla Pan American Building^[7];


• 
  Trzy Gracje (Three Graces) (1931, McGill University, Montreal). Pierwowzorem rzeźby była brązowa Kariatyda (Caryatid) (1913, Whitney Museum of American Art) wykonana pierwotnie w 1912 roku jako studium do trzech aktów podtrzymujących basen monumentalnej fontanny zaprojektowanej dla Arlington Hotel w Waszyngtonie, a podarowanej w 1931 roku McGill University w Montrealu. Kariatyda, czy raczej Atlant, bo chodzi tu o postać męską, wykazuje wpływ, jaki na Whitney wywarł Auguste Rodin. Podobnie jak wielu rzeźbiarzy jej pokolenia, Whitney przyswoiła sobie innowacje francuskiego artysty i stosowała je, w różnym stopniu, w swych kolejnych pracach. Używając klasycznego kontrapostu Whitney umieściła swoją rzeźbę w przestrzeni Rodina akcentując światło i cień, które na przemian maskują i uwidaczniają dzieło. Artystka uwydatniając muskulaturę ramion, nóg i pleców wskazała ponadto na tężyznę fizyczną postaci^[4];


• 
  Fontanna Arlington (The Arlington Fountain), rzeźba z marmuru, ukazująca trzy muskularne postacie z roślinami i rybami, wystawiona w 1915 roku na Panama-Pacific Exposition w San Francisco^[4];


• 
  Łuk zwycięstwa (Victory Arch) (1918–20)^[7];


• 
  Washington Heights War Memorial (1921, Nowy Jork)^[5][7];


• 
  Zwiadowca (The Scout) – pomnik Buffalo Billa (1924), o wysokości ponad 4 m, przedstawiający jeźdźca na koniu, umieszczony na terenie Historical Center w Cody w stanie Wyoming^[4]. Wpisany w 1974 roku na listę National Register of Historic Places jako Buffalo Bill Statue, poz. nr #74002319^[8];


• 
  St. Nazaire Monument (1924, Saint-Nazaire, Francja), poświęcony Amerykanom poległym we Francji w czasie I wojny światowej^[4][7];


• 
  Monumento a la Fe Descubridora, Krzysztofa Kolumba, 1929, Huelva. Ma 37 m wysokości^[9][10]
  


• 
  Peter Stuyvesant Monument – pomnik Petera Stuyvesanta (1936–1939, Nowy Jork)^[7].

Galeria |

• 
  

  

  
  

  
  

  Titanic Memorial, Waszyngton, wyrzeźbiony w 1914, wystawiony w 1931
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Washington Heights War Memorial, Nowy Jork
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Zwiadowca, pomnik upamiętniający Buffalo Billa, Cody
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Pomnik poświęcony poległym Amerykanom, Saint-Nazaire, Francja
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Monumento a la Fe Descubridora – pomnik Krzysztofa Kolumba, Huelva
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Pomnik Petera Stuyvesanta, Nowy Jork
  

  
  

  
  

Przypisy |

Bibliografia |

• Edward T. James, Janet Wilson James, Paul S. Boyer: Notable American Women, 1607-1950: A Biographical Dictionary. T. 2. Harvard University Press, 1971. ISBN 0-674-62734-2. (ang.)

Linki zewnętrzne |

• 
  Wykaz muzeów, w których znajdują się prace artystki (ang.)