Egftnjytyk

; ;	; Człuchów;
	; Człuchów;
	; ; Zamek w Człuchowie;
	; ;
	; Herb;
; Państwo;	; Polska;
; Województwo;	; pomorskie;
; Powiat;	; człuchowski;
; Prawa miejskie;	1348;
; Burmistrz;	Ryszard Szybajło;
; Powierzchnia;	12,48 km²;
Wysokość;	158,2 - 184 m n.p.m.;
Populacja (31.12.2017); • liczba ludności; • gęstość;	; ; 13 869; 1085,2 os./km²;
; Strefa numeracyjna;	59;
; Kod pocztowy;	77–300;
; Tablice rejestracyjne;	GCZ;
	; ; Położenie na mapie powiatu człuchowskiego; ; ; ; Człuchów; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie Polski; ; ; ; Człuchów; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie województwa pomorskiego; ; ; ; Człuchów; ; ; ;
	; 53°39′52″N 17°21′36″E/53,664444 17,360000;
; TERC (TERYT);	2203011;
; SIMC;	0977321;
	; Urząd miejskiul. Wojska Polskiego 1; 77–300 Człuchów;
; ;	; Multimedia w Wikimedia Commons;
; ;	; Informacje w Wikipodróżach;
; ;	; Hasło w Wikisłowniku;
	; Strona internetowa;

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Człuchów (dawniej pol. Słuchów^[1], 1945 Człochów^[2], kaszub. Człuchòwò lub też Człochòwò^[3], niem. Schlochau) – miasto w województwie pomorskim, siedziba powiatu człuchowskiego oraz gminy wiejskiej Człuchów.

Według danych z 1 stycznia 2018 Człuchów liczył 13 869 mieszkańców^[4].

Spis treści

1 Położenie

2 Struktura powierzchni

3 Demografia

4 Historia

5 Zabytki

6 Muzea

7 Organizacje
- 7.1 Religia
- 7.2 Jednostka Strzelecka 4039 Człuchów
- 7.3 Komturia Człuchowska

8 Sport

9 Transport

10 Miasta partnerskie^[18]

11 Zobacz też

12 Przypisy

13 Linki zewnętrzne

Położenie |

Panorama Człuchowa widziana z wieży zamkowej

Miasto leży pomiędzy jeziorami: Urzędowym, Miejskim Małym, Miejskim Dużym oraz największym – Rychnowskim, w północnej części Krajny, w pasie Pojezierza Południowopomorskiego (w tym Pojezierza Krajeńskiego), w odległości 136 km na południowy zachód od Gdańska.
Człuchów przecinają drogi krajowe:

Droga nr 22 (tzw. Berlinka): Kostrzyn n. Odrą PL-D – Gorzów Wlkp. – Wałcz – Człuchów – Chojnice – Starogard Gd. – Malbork – Elbląg – Grzechotki PL-RUS

Droga nr 25: (DK 11 z Koszalina) Bobolice – Biały Bór – Człuchów – Sępólno Kraj. – Bydgoszcz – Inowrocław – Strzelno – Konin – Kalisz – Ostrów Wlkp. – Oleśnica

Struktura powierzchni |

Według danych z roku 2002^[5] Człuchów ma obszar 12,48 km², w tym:

użytki rolne: 33%

użytki leśne: 3%

Miasto stanowi 0,79% powierzchni powiatu.

Demografia |

Dane z 31 grudnia 2008^[6]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	14 352	100	7532	52,5	6820	47,5
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	1123		589,3		533,6

Piramida wieku mieszkańców Człuchowa w 2014 roku^[7].

Według danych z 30 czerwca 2016 roku miasto liczyło 13 936 mieszkańców^[7].

Historia |

Fragment murów zamkowych

Człuchów był starym osiedlem pomorskim, wzmiankowanym w XII wieku. Prawa miejskie posiada od 1348 roku. Od 1312 był własnością Krzyżaków, rezydował tu wielki mistrz zakonu, brat Ulryka, Konrad V von Jungingen. Miasto przystąpiło do Związku Pruskiego, na prośbę którego w 1454 król Kazimierz IV Jagiellończyk ogłosił włączenie regionu wraz z miastem do Polski. W 1456 najechane lecz niezdobyte przez Krzyżaków, dopiero w 1466 wpadło w ręce krzyżackie, jednakże po kilku dniach zostało odbite przez Polaków. W pokoju toruńskim (1466), kończącym wojnę trzynastoletnią, potwierdzono powrót miasta do Polski. Człuchów przynależał administracyjnie do województwa pomorskiego. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego z 1880 roku podaje, że pierwszym starostą człuchowskim jeszcze przed pokojem toruńskim, był Mikołaj Szarlej, po nim objął starostwo Władysław, kasztelan nakielski, wspominany w roku 1463. W roku 1466 Jerzy z Dąbrowy, o którym pisze Niesiecki, także dostał się do niewoli krzyżackiej. W roku 1510 starostą człuchowskim był Andrzej Górski, podkomorzy poznański. W 1520 Rafał Leszczyński, kasztelan łędzki, który potem został biskupem przemyskim i płockim. W 1535 zmarł Stanisław Kościelecki, w 1545 zmarł Jan Kościelecki, w 1565 Achacy Czema^[8]. Zamek w Człuchowie bezskutecznie próbowali zdobyć Szwedzi w 1627. Udało się im to dopiero podczas potopu szwedzkiego w 1656. Za panowania polskiego zamek był utrzymywany w dobrym stanie. Jeszcze przed potopem szwedzkim starosta człuchowski Jakub Wejher wyremontował zamek, a także ufundował w mieście barokowy kościół św. Jakuba – ob. główną zabytkową świątynię miasta.

Od 1772 (I rozbiór Polski) Człuchów należał do Prus. W 1786 i 1793 miały miejsce pożary miasta, a wskutek działań zaborców zamek popadł w ruinę.

Stacja benzynowa z tworzyw sztucznych (1972)

26 lutego 1945 roku Niemcy zostali wyparci z miasta przez oddziały 19 armii II Frontu Białoruskiego (po wojnie na ówczesnym placu Armii Czerwonej ustawiono Pomnik Braterstwa Broni)^[9]. Od 1945 roku Człuchów znajduje się ponownie w Polsce, obecna nazwa miasta została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946^[10]

W latach 1945–1999 Człuchów zmieniał przynależność administracyjną. Przed utworzeniem województwa szczecińskiego w 1946 był przejściowo częścią województwa pomorskiego z siedzibą w Bydgoszczy. W latach 1946–1950 był częścią województwa szczecińskiego, w latach 1950–1975 województwa koszalińskiego, w latach 1975–1998 województwa słupskiego. Od 1999 należy do województwa pomorskiego.

W 1972 oddano w mieście do użytku pierwszą w Polsce stację benzynową (CPN), której budynek był wykonany z prefabrykatów z tworzyw sztucznych^[11].

Jednym z tych, którzy najlepiej udokumentowali historię Ziemi Człuchowskiej, był Edmund Kloskowski. Swój wkład w badania nad dziejami miasta i okolic mają również Marian Fryda i Wiktor Zybajło.

Zabytki |

Wieża zamkowa

Do rejestru zabytków zostały wpisane^[12]:

zamek w Człuchowie z parkiem – niegdyś drugi po Malborku pod względem wielkości^[13] zamek krzyżacki (a terytorialnie największy). Był on siedzibą komtura i konwentu krzyżackiego. Rezydowali w nim m.in. komtur Ulrich von Jungingen i Konrad von Wallenrode (1377–1382)^[14]. Za czasów I Rzeczypospolitej był to zamek starościński, parokrotnie oblegany przez obce wojska. Pod zaborami w XIX wieku został w większości rozebrany na odbudowę miasta po pożarze. Do dziś przetrwały mury, wieża i nie odkryte jeszcze podziemia. Obecnie Muzeum Regionalne. (nr rej.: A-35/89 z 25.05.1955)

barokowy kościół parafialny pw. św. Jakuba z XVII wieku, z wieżą z XVIII wieku, następnie rozbudowany. Ufundowany był przez ówczesnego starostę Jakuba Wejhera, konsekrowany w 1647 r. (nr rej.: A-295 z 27.09.1960)

park miejski „Lasek Luizy” z XIX w. (nr rej.: A-1820 z 3.12.2007 i z 4.12.2007)

dwór murowano-szachulcowy z 1 poł. XIX w. przy ul. Wojska Polskiego 5 (nr rej.: A-512 z 20.12.1965)

układ urbanistyczny dawnego śródmieścia (nr rej.: A-513 z 20.12.1965)

Wieża ciśnień z XIX wieku

Pozostałe obiekty zabytkowe:

budynek poczty z 1892 roku;

budynek dawnej szkoły średniej przygotowującej do zawodu nauczyciela „Preporanda” z 1901 roku, ul. Szczecińska (obecnie siedziba Urzędu Gminy);

zabytkowe kamienice z XIX wieku przy ul. Królewskiej;

budynek dawnej szkoły specjalnej dla dzieci głuchoniemych z 1882 roku przy ul. Parkowej (obecnie siedziba ZSA);

wille z końca XIX wieku przy ul. Batorego;

budynek browaru Rudolfa Leya z XIX wieku;

budynek dawnej szkoły miejskiej z 1892 roku przy ul. Traugutta (obecnie siedziba CKU).

budynek dworu miejskiego z 2 poł. XIX w., dawniej siedziba starostwa oraz Muzeum Regionalnego, przy al. Wojska Polskiego 3

cmentarz z 1830, ulokowany w centrum miasta pomiędzy budynkami mieszkalnymi i garażami^[15] (ulicami Traugutta, Średnią i Szczecińską)

Muzea |

Muzeum Regionalne prezentuje w swym dziale archeologicznym pradzieje Ziemi Człuchowskiej. Zabytki pochodzą z badań nad wczesnośredniowiecznych, osadnictwa w rejonie jeziora Krępsko i Szczytno oraz cmentarzyska ludności kultury pomorskiej w Olszanowie, Sąpólnie i Gwieździnie^[16].

Organizacje |

Religia |

Barokowy kościół par. pw. św. Jakuba

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące wyznania:

Kościół rzymskokatolicki
- Parafia św. Jakuba Apostoła w Człuchowie
- Parafia św. Judy Tadeusza w Człuchowie
- Parafia Matki Bożej Królowej Polski w Człuchowie

Kościół greckokatolicki
- Parafia Greckokatolicka Poczęcia św. Jana Chrzciciela w Człuchowie
  - Cerkiew Poczęcia Świętego Jana Chrzciciela

Kościół Zielonoświątkowy w RP
- Zbór Kościoła Zielonoświątkowego „Samaria” w Człuchowie

Świadkowie Jehowy
- Dwa zbory^[17]

Jednostka Strzelecka 4039 Człuchów |

Związek Strzelecki „Strzelec” OSW Jednostka Strzelecka 4039 Człuchów

W Człuchowie mieści się Jednostka Strzelecka 4039 Człuchów. Jest to jednostka terenowa Związku Strzeleckiego „Strzelec” Organizacji Społeczno-Wychowawczej, który jest patriotycznym stowarzyszeniem – kontynuatorem istniejącego w okresie międzywojennym Związku Strzeleckiego. Działa jako stowarzyszenie rejestrowe we współpracy z Ministerstwem Obrony Narodowej. JS4039 Człuchów poprzez wychowanie obywatelskie członków oraz przygotowywanie młodzieży do służby wojskowej działa na rzecz niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej i jej umacniania.

Komturia Człuchowska |

Stowarzyszenie Komturii Człuchowskiej skupia pasjonatów epoki rycerskiej. Komturia Człuchowska jest głównym organizatorem turnieju rycerskiego (Człuchowskiego Turnieju Rycerskiego o Miecz Konrada Wallenroda, wcześniej Człuchowskiego Turnieju Rycerskiego o Miecz Arnolda von Baden), który odbywa się zawsze w przedostatni weekend sierpnia.

Sport |

W mieście Człuchów od 1985 roku istnieją dwa kluby kajakowe: „Piast” i „Polstyr” Człuchów, które w swojej historii wytrenowały wielu mistrzów polski oraz medalistów międzynarodowych zawodów kajakowych typu Mistrzostwa Polski, Mistrzostwa Europy.

Transport |

Dworzec autobusowy

Człuchów leży na przecięciu dróg krajowych nr 25 i nr 22. Są to szlaki komunikacyjne na trasach: Koszalin – Bydgoszcz – Warszawa i Berlin – Gorzów Wlkp. – Elbląg – Kaliningrad. Miasto posiada obwodnicę w ciągu drogi krajowej nr 22.

Przez miasto przebiega linia kolejowa nr 210: Chojnice – Runowo Pomorskie, przy której znajduje się stacja kolejowa Człuchów. Przewozy Regionalne zapewniają połączenia z Chojnicami i Szczecinkiem.

Komunikacja autobusowa realizuje połączenia z Chojnicami, Bydgoszczą, Toruniem, Koszalinem, Kołobrzegiem, Szczecinkiem,

Komunikację z miastem zapewniają autobusy PKS Szczecinek, PKS Bytów, PKS Bydgoszcz, PKS Koszalin i inne.

Miasta partnerskie^[18] |

Urząd Miejski

Uslar (Niemcy)

Conches-en-Ouche (Francja)

Gdynia (Polska)

Kaniów (Ukraina)

Zobacz też |

Cmentarz żydowski w Człuchowie

TON Szkolna

Przypisy |

↑ Maria Malec: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13857-2.

↑ Dz.U. 1945 nr 33, poz. 196.

↑ Dr F. Lorentz „Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem” ( ISBN 83-60437-22-X) ( ISBN 978-83-60437-22-3).

↑ http://www.polskawliczbach.pl/Czluchow, w oparciu o dane GUS.

↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].

↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14].

↑ ^a^b Człuchów polskawliczbach.pl, w oparciu o dane GUS.

↑ Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa, wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, ISBN 978-83-89976-40-6, s. 257.

↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 686

↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

↑ Md, Nowe i najnowsze, w: Młody Technik, nr 3/1972, s. 4.

↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie. 2018-09-30. s. 12. [dostęp 2015-09-21].

↑ Archeolodzy i Krzyżacy – Rzeczpospolita.

↑ Konrad von Wallenrode.

↑ Anna, Krzysztof Jakubowscy „Pomorskie cmentarze”, Gdańsk 2012, ISBN 978-83-62129-73-7, s. 74.

↑ http://muzeum.czluchow.pl/ [dostęp 2014-02-21].

↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05] .

↑ http://www.czluchow.eu/pl/page/miasta-partnerskie.

Linki zewnętrzne |

Przewodnik multimedialny po mieście

Historia Żydów w Człuchowie na portalu Wirtualny Sztetl

Człuchowo w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa 1880.

[1] Maria Malec: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13857-2.

[2] Dz.U. 1945 nr 33, poz. 196.

[3] Dr F. Lorentz „Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem” ( ISBN 83-60437-22-X) ( ISBN 978-83-60437-22-3).

[Populacja2018-4] ttp://www.polskawliczbach.pl/Czluchow, w oparciu o dane GUS.

[autonazwa1-5] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].

[6] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14].

[populacja2016-7] Człuchów polskawliczbach.pl, w oparciu o dane GUS.

[8] Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa, wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, ISBN 978-83-89976-40-6, s. 257.

[9] Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 686

[10] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

[11] Md, Nowe i najnowsze, w: Młody Technik, nr 3/1972, s. 4.

[12] Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie. 2018-09-30. s. 12. [dostęp 2015-09-21].

[13] Archeolodzy i Krzyżacy – Rzeczpospolita.

[14] Konrad von Wallenrode.

[15] Anna, Krzysztof Jakubowscy „Pomorskie cmentarze”, Gdańsk 2012, ISBN 978-83-62129-73-7, s. 74.

[16] ttp://muzeum.czluchow.pl/ [dostęp 2014-02-21].

[17] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05] .

[18] ttp://www.czluchow.eu/pl/page/miasta-partnerskie.

搜尋此網誌