Bernie Sanders
| ||
 Bernie Sanders w 2018 roku | ||
| Data i miejsce urodzenia | 8 września 1941 Nowy Jork | |
Młodszy senator Stanów Zjednoczonych z Vermontu | ||
| Okres | od 4 stycznia 2007 | |
| Przynależność polityczna | Niezrzeszony | |
| Małżonek | Deborah Shiling (1964–1966) Jane O’Meara (od 1988) | |
| Poprzednik | Jim Jeffords | |
Kongresmen z Vermontu | ||
| Okres | od 3 stycznia 1991 do 4 stycznia 2007 | |
| Poprzednik | Peter P. Smith | |
| Następca | Peter Welch | |
| burmistrz Burlington (Vermont) | ||
| Okres | od 6 kwietnia 1981 do 4 kwietnia 1989 | |
| Poprzednik | Gordon Paquette | |
| Następca | Peter Clavelle | |
 | ||
Bernard „Bernie” Sanders (ur. 8 września 1941 w Brooklynie w Nowym Jorku) – amerykański polityk. Senator ze stanu Vermont od 2007 roku, wcześniej w latach 1981–1989 burmistrz Burlington w stanie Vermont, a w latach 1991–2007 niezależny członek Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych. Kandydat w prawyborach Partii Demokratycznej przed wyborami prezydenckimi w Stanach Zjednoczonych (2016). Od wczesnej młodości związany z ruchami lewicowymi, zaangażowany w działalność antywojenną i przeciw segregacji rasowej. Jedna z nielicznych w historii USA osób, które zostały wybrane na urząd federalny deklarując się otwarcie jako socjalista[1]. Najdłużej urzędujący niezrzeszony kongresmen w historii USA[2].
Spis treści
1 Wczesne życie i edukacja
2 Kariera polityczna
2.1 Wczesna kariera polityczna
2.2 Burmistrz Burlington
2.3 Kongresmen
2.4 Senator (2006–2017)
2.4.1 Prawybory prezydenckie 2016 r.
2.4.2 Kampania prezydencka 2016 r.
2.5 Senator (2017–)
3 Wyniki wyborów
4 Życie prywatne
5 Przypisy
6 Linki zewnętrzne
Wczesne życie i edukacja |
Bernie Sanders jako licealista w 1959
Urodził się 8 września 1941 roku na Brooklynie[3]. Jest synem żydowskiego emigranta z Polski, Eliego Sandersa, oraz córki imigrantów z Rosji i Polski, Dorothy z domu Glassburg[4][5][6]. Ojciec Sandersa handlował farbą, z trudem utrzymując pięcioosobową rodzinę[3].
W latach 1959-1960 kształcił się na Brooklyn College, po czym przeniósł się na University of Chicago, gdzie w roku 1964 otrzymał stopień Bachelor of Arts z politologii[7]. Podczas studiów związał się ze środowiskami lewicującymi, po ich ukończeniu spędził pół roku w kibucu w Izraelu. Po powrocie do USA osiadł w Vermont, najbardziej liberalnym stanie USA, który w tamtym czasie był często wybierany przez hipisów[3].
W latach 60. i 70. był samotnym ojcem (po rozwodzie), utrzymywał się z dorywczych prac stolarskich i pisania artykułów do lokalnych gazet. Jednocześnie brał aktywny udział w protestach przeciwko interwencji wojsk USA w Wietnamie i segregacji rasowej[3].
Kariera polityczna |
Wczesna kariera polityczna |
W latach 70. był jednym z przywódców The Liberty Union Party[3]. Ponadto w latach 70. dwa razy kandydował na urząd gubernatora i dwa na fotel senatora – bez powodzenia. Proponował między innymi wydłużenie pasów wjazdowych na autostrady (co pomoże autostopowiczom), legalizację narkotyków, likwidację CIA, zwiększenie wydatków socjalnych, darmowe studia na uczelniach publicznych, wyższe opodatkowanie wielkich korporacji[3].
Po tych przegranych złagodził retorykę. Zajął się produkcją filmów dokumentalnych o najbardziej zasłużonych dla Ameryki socjalistach, które rozwoził po Nowej Anglii i sprzedawał szkołom[3].
Burmistrz Burlington |
W 1981 roku wystartował jako kandydat niezależny na urząd burmistrza największego w stanie Vermont miasta Burlington, pokonując dziesięcioma głosami zajmującego dotychczas przez sześć kadencji ten urząd demokratę Gordona Paquette’a[3]. Był popularnym i skutecznym burmistrzem, którego mieszkańcy Burlington obierali trzy razy. W 1983 roku zagłosowało na niego 53%, a w 1985 55% wyborców. W 1987 pokonał Paula Lafayette’a, kandydata popieranego zarówno przez demokratów, jak i republikanów[8]. Podczas jego pierwszej kadencji popierające go osoby utworzyły zalążek dziś istniejącej stanowej Partii Postępowej, która stanowi jego polityczną bazę[9].
Wkrótce po objęciu urzędu wsławił się wysyłając do przywódców USA, ZSRR, Chin, Wielkiej Brytanii i Francji listy z apelami o rozbrojenie nuklearne. Zwrócił się także do Margaret Thatcher z apelem o pokój w Irlandii Północnej, do władz RPA apelował o zakończenie apartheidu, a do Ronalda Reagana o wycofanie amerykańskiego wsparcia dla partyzantki w Nikaragui[3] i zaprzestanie finansowania prawicowych organizacji terrorystycznych w Ameryce Łacińskiej. Już w tym okresie wyrażał poparcie dla prawa do zawierania homoseksualnych małżeństw[10].
W czasie urzędowania udało mu się zrównoważyć budżet miasta. Jego administracja pozwała wielką firmę zajmującą się dystrybucją telewizji kablowej i wygrała proces, co poskutkowało obniżeniem cen dla klientów. Przeprowadził rozległą rewitalizację śródmieścia[11]. W 1981 roku Sanders sprzeciwiał się niepopularnym planom burlingtońskiego biznesmena Tony’ego Pomerleau, który chciał zmienić uprzemysłowione nadbrzeże jeziora Champlain należące do Central Vermont Railway w kompleks drogich kondominiów, hoteli i biurowców[12][13]. Hasłem wyborczym Sandersa było wówczas Burlington nie jest na sprzedaż. Z sukcesem wspierał plany odnowienia nadbrzeża i do dziś znajdują się tam utworzone za kadencji Sandersa mieszkania komunalne, ścieżki rowerowe, parki, rozległa plaża publiczna, a także centrum nauki[13].
W 1986 roku Sanders wystartował w wyborach gubernatora stanu Vermont i zdobył 14,5% głosów oraz trzecie miejsce. Przegrał z urzędującą gubernator z Partii Demokratycznej, Madeleine Kunin, a także z zastępcą gubernatora z Partii Republikańskiej, Peterem Plymptonem Smithem.
Kongresmen |
Fotografia portretowa ze stron Izby Reprezentantów USA, 1991 r.
W wyborach roku 1990 pokonał swoich konkurentów do zajęcia fotela kongresmena z Vermont[3]. Stał się tym samym pierwszym od roku 1950 niezależnym deputowanym w składzie izby niższej amerykańskiego kongresu. Największe jak dotychczas zwycięstwo wyborcze Sandersa miało miejsce w 2004 roku, kiedy uzyskał 69% głosów, na 24% jakie zgromadził republikanin Greg Parke i 7%, które przypadły demokracie Larry’emu Downowi[14].
Wykaz niektórych stanowisk, jakie zajął podczas głosowań w Izbie:
- poparcie prawa kobiet do aborcji i finansowania Planned Parenthood ze środków publicznych[15]
- głos przeciwko konstytucyjnej poprawce zakazującej legalnych związków homoseksualnych (notabene jego stan jako pierwszy zalegalizował takie związki)[16]
- sprzeciw wobec kary śmierci[17]
- głos przeciwko pełnej normalizacji stosunków handlowych z ChRL ze względu na łamanie przez nie praw człowieka[18]
- sprzeciw wobec TPP, NAFTA i CAFTA[18][19]
- sprzeciw wobec wielu ustaw związanych z wojną z terroryzmem, jak interwencja wojskowa w Iraku w 2003 roku, podsłuchy telefoniczne i USA Patriot Act[20][21][22]
- poparcie wobec interwencji w Afganistanie w celu wymierzenia sprawiedliwości organizatorom zamachów z 11 września 2001 roku i późniejszy sprzeciw wobec dalszej amerykańskiej okupacji w Afganistanie[23]
Jest jednym ze współzałożycieli Postępowego Koła w Izbie, do którego należy wielu liberalnych demokratów, w tym kandydat do prezydenckiej nominacji partii w roku 2004 i 2008 Dennis Kucinich[11].
Senator (2006–2017) |
Fotografia portretowa ze stron Senatu USA, 2007 r.
W 2006 roku dotychczasowy niezależny senator USA z Vermont James Jeffords oznajmił, iż nie będzie już ubiegał się o odnowienie swego mandatu. Sanders cieszący się bardzo dużym poparciem w stanie (który ma tylko jednego reprezentanta w Izbie), z poparciem demokratów ubiegał się o to miejsce. Senator Chuck Schumer z Nowego Jorku, szef demokratycznego komitetu ds. kampanii senackich, poparł go niemal od razu. Demokraci nie wystawili własnego kandydata i udzielili mu swej nominacji[24]. Aktywnie w jego kampanii wspierał go ówczesny senator i późniejszy prezydent Barack Obama[25].
Sanders pokonał republikanina Richarda Tarranta, stosunkiem 65,5 do 32,4% głosów (169.815 do 84.517)[26]. W 2012 r., ubiegając się o reelekcję, Sanders pokonał republikanina MacGoverna stosunkiem 71,1 do 24% głosów (208.253 do 72.629)[27]. Również w tych wyborach demokraci nie wystawili swojego kandydata[10].
Po napaści Rosji na Ukrainę wzywał prezydenta Obamę do nałożenia sankcji na Rosję[10].
Prawybory prezydenckie 2016 r. |
Bernie Sanders w czasie konwencji demokratów w lipcu 2016 r.
Pod koniec kwietnia 2015 roku ogłosił zamiar startu w prawyborach Partii Demokratycznej przed wyborami prezydenckimi. Początkowo jego kandydatura przeszła bez echa, jednak już w połowie tego samego roku Sanders zaczął wyrastać na jednego z czołowych kandydatów Partii Demokratycznej. Jego wiece przyciągały najwięcej zwolenników, którzy wykazywali największą aktywność[3].
Sanders konsekwentnie powtarzał w kampanii swoje poglądy i postulaty zwiększenia opodatkowania najbogatszych obywateli i korporacji, oddanie władzy w ręce społeczeństwa i wprowadzenie państwa dobrobytu na wzór skandynawski[3] (rozszerzenie systemu ubezpieczenia zdrowotnego, podwyżkę płacy minimalnej, zwiększenie uprawnień pracowników, uspołecznienie uczelni wyższych), krytykował układy o wolnym handlu, istnienie prywatnych więzień, powszechną inwigilację w ramach walki z terroryzmem, był także zwolennikiem legalizacji narkotyków[10]. Przedstawiał się jako kandydat najbiedniejszych, młodych zatrudnionych na tzw. śmieciówkach, seniorów z niskimi emeryturami i obywateli z klasy średniej, którzy pracują coraz więcej za coraz mniejsze pieniądze. Otwarcie przyznawał się do socjalistycznej afiliacji. Od początku kampanii Sanders postawił na edukację ludzi i informowanie ich o założeniach modelu socjalnej gospodarki wolnorynkowej[3]. Oficjalnego poparcia udzieliła mu polska partia Razem[10].
W pierwszych prawyborach w Iowa zdobył 49,6% głosów, tracąc do zwycięskiej Hillary Clinton 0,3 pp. Sanders popierany był głównie przez osoby najmłodsze, w grupie wyborców 20–30 lat cieszył się poparciem blisko 80% elektoratu demokratów[28]. Łącznie odniósł zwycięstwo w 22 stanach, zdobywając blisko 1900 głosów delegatów – o 389 mniej niż Clinton[29] – i 12 mln głosów[30].
Kampania prezydencka 2016 r. |
Bernie Sanders na wiecu poparcia Hillary Clinton i Tima Kaine'a w Nashua, New Hampshire w październiku 2016 r.
Po przegraniu rywalizacji o partyjną nominację Sanders zaangażował się w walkę o kształt platformy programowej Demokratów na nadchodzące wybory, kładąc nacisk na rezygnację z umowy o partnerstwie trans-pacyficznym, wprowadzenie stawki godzinowej w wysokości 15$[31], ostrzejsze ograniczenia dla Wall Street, zaniechanie kary śmierci[32] i bezpłatne studia na uczelniach publicznych dla klasy średniej[30]. Jego sztab prowadził także negocjacje ze sztabem Hillary Clinton, a dotyczące udziału Sandersa w kampanii prezydenckiej Clinton. Efektem zawartego na początku lipca 2016 r. porozumienia było przemówienie wygłoszone Portsmouth w stanie New Hampshire, w którym zadeklarował pełne poparcie dla kandydatki Demokratów[29] w zamian za przyjęcie przez Clinton szeregu jego postulatów[30].
Sanders zaangażował się także w tworzenie organizacji, które mają propagować jego poglądy wśród Amerykanów. Nowo utworzony Sanders Institute ma prowadzić działalność edukacyjną dotyczącą spraw publicznych i wyzwań stojących przed społeczeństwem, podczas gdy organizacja Our Revolution ma zajmować się rekrutacją, szkoleniem i sponosorowaniem postępowych kandydatów na obieralne funkcje[33].
W lipcu 2016 roku WikiLeaks ujawniła 20 tysięcy e-maili Komitetu Krajowego Partii Demokratycznej, z których wynikało, że w czasie prawyborów kluczowi członkowie komitetu potajemnie wspierali kandydaturę Hillary Clinton. Dyskutowali między innymi o tym jak niekorzystnie przedstawić Sandersa w mediach i wyeksponować fakt, że jest ateistą (choć sam Sanders przyznawał wcześniej, że wierzy w Boga[34]). Ujawnienie tych informacji doprowadziło do rezygnacji Debbie Wasserman Shultz ze stanowiska przewodniczącej komitetu krajowego partii[35][36][37]. Sam Sanders wypowiedział się na ten temat w następujący sposób[35][38]:
 |
Po tym jak Hillary Clinton została wyznaczona na oficjalną kandydatkę Partii Demokratycznej w wyborach, wystąpił z partii, motywując swoją decyzję tym, że został wybrany na senatora jako niezależny polityk i zamierza takim pozostać do końca swojej kadencji[39].
W październiku 2016 portal WikiLeaks ujawnił kolejne maile. W jednym z nich, wysłanym w czasie demokratycznych prawyborów, demokratka Donna Brazile poinformowała szefa kampanii wyborczej Clinton, Johna Podesty, że czasami dostaje z wyprzedzeniem pytania, które w debacie organizowanej przez CNN otrzymują Hillary Clinton i Bernie Sanders. Podała przykłady i zapowiedziała, że w późniejszym czasie przyśle więcej pytań. Donna Brazile pełniła obowiązki przewodniczącej komitetu krajowego partii po ustąpieniu Debbie Wasserman Shultz[40].
Senator (2017–) |
Pod koniec lutego 2017 r. w czasie wyborów na przewodniczącego Krajowego Komitetu Partii Demokratycznej poparł Keitha Ellisona, który zdobył 200 głosów, przegrywając z Tomem Perezem, którego poparło 235 delegatów[41].
W czerwcu 2017 r. szef kampanii Donalda Trumpa w stanie Vermont Brady Toensing nagłośnił w mediach sprawę swojego doniesienia, które złożył na początku stycznia 2016 r. do prokuratora federalnego stanu Vermont. Zawiadomienie dotyczyło możliwości popełnienia przestępstwa wyłudzenia pożyczki bankowej w 2010 r. przez Jane Sanders, ówczesną zarządczynię Burlington College. Toensing oskarżył też biuro senatora Sandersa o wywieranie presji na pożyczkodawców. FBI podjęło dochodzenie wskutek zawiadomienia, jednak do lat 2017 r. nie zakończyło czynności wyjaśniających. Pod koniec miesiąca Sanders wraz z żoną zatrudnili w tej sprawie dwóch adwokatów[42]
Wyniki wyborów |
Poniżej wymienione zostały wybory powszechne, w których Bernie Sanders wziął czynny udział. Poprzez głównego przeciwnika rozumie się kandydata, który w danych wyborach wygrał lub zajął drugie miejsce jeśli wygrał Sanders.
| Rok | Wybory | Partia | Główny przeciwnik | Wynik | Źródło | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Głosy powszechne | % | Wygrana | |||||
| 1972 | Wybory do Senatu USA w Vermont | Związek Wolności | Robert Stafford (Republikanin) | 1 571 | 2,2 |  N | [1] |
| Wybory gubernatorskie w Vermont | Związek Wolności | Thomas Paul Salmon (Demokrata) | 2 175 | 1,1 | N | [2] | |
| 1974 | Wybory do Senatu USA w Vermont | Związek Wolności | Patrick Leahy (Demokrata) | 5 901 | 4,13 | N | [3] |
| 1976 | Wybory gubernatorskie w Vermont | Związek Wolności | Richard Arkwright Snelling (Republikanin) | 11 317 | 6,1 | N | [4] |
| 1981 | Wybory na burmistrza Burlington w stanie Vermont | Niezależny | Gordon Paquette (Demokrata) | 4 330 | 43,43 |  T | [4] |
| 1983 | Wybory na burmistrza Burlington w stanie Vermont | Niezależny | Judy Stephany (Demokratka) | 6 942 | 52.12 | T | [5] |
| 1985 | Wybory na burmistrza Burlington w stanie Vermont | Niezależny | Brian D. Burns (Demokrata) | 5 760 | 56.09 | T | [6] |
| 1986 | Wybory gubernatorskie w Vermont | Niezależny | Madeleine May Kunin (Demokratka) | 28 418 | 14,4 | N | [7] |
| 1987 | Wybory na burmistrza Burlington w stanie Vermont | Niezależny | Paul Lafayette (Demokratka) | 6 759 | 55,89 | T | [8] |
| 1988 | Wybory do Izby Reprezentantów w Vermont | Niezależny | Peter Smith (Republikanin) | 90 026 | 37,5 | N | [9] |
| 1990 | Prawybory Partii Demokratycznej przed wyborami do Izby Reprezentantów w Vermont (Sanders nie brał w nich udziału, ale był dopisywany do karty wyborczej przez wyborców) | Niezależny | Dolores Sandoval (Demokratka) | 2 005 | 13,84 | N | [10] |
| 1990 | Wybory do Izby Reprezentantów w Vermont | Niezależny | Peter Smith (Republikanin) | 117 522 | 56 | T | [11] |
| 1992 | Wybory do Izby Reprezentantów w Vermont | Niezależny | Tim Philbin (Republikanin) | 162 724 | 57,78 | T | [12] |
| 1994 | Prawybory Partii Demokratycznej przed wyborami do Izby Reprezentantów w Vermont (Sanders nie brał w nich udziału, ale był dopisywany do karty wyborczej przez wyborców) | Niezależny | John Carroll (Demokrata) | 1 968 | 42,45 | T | [13] |
| Wybory do Izby Reprezentantów w Vermont | Niezależny | John Carroll (Republikanin) | 98 523 | 46,5 | T | [14] | |
| 1996 | Prawybory Partii Demokratycznej przed wyborami do Izby Reprezentantów w Vermont (Sanders nie brał w nich udziału, ale był dopisywany do karty wyborczej przez wyborców) | Niezależny | Jack Long (Demokrata) | 4 037 | 29,52 | N | [15] |
| Wybory do Izby Reprezentantów w Vermont | Niezależny | Susan Sweetser (Republikanka) | 140 678 | 55,2 | T | [16] | |
| 1998 | Prawybory Partii Demokratycznej przed wyborami do Izby Reprezentantów w Vermont (Sanders nie brał w nich udziału, ale był dopisywany do karty wyborczej przez wyborców) | Niezależny | Mark Candon (Demokrata) | 1 661 | 47,88 | T | [17] |
| Wybory do Izby Reprezentantów w Vermont | Niezależny | Mark Candon (Republikanin) | 136 403 | 63,4 | T | [18] | |
| 2000 | Prawybory Partii Demokratycznej przed wyborami do Izby Reprezentantów w Vermont (Sanders nie brał w nich udziału, ale był dopisywany do karty wyborczej przez wyborców) | Niezależny | Peter Diamondstone (Demokrata) | 1 337 | 5,92 | N | [19] |
| Prawybory Partii Republikańskiej przed wyborami do Izby Reprezentantów w Vermont (Sanders nie brał w nich udziału, ale był dopisywany do karty wyborczej przez wyborców) | Niezależny | Karen Ann Kerin (Republikanka) | 895 | 1,74 | N | [20] | |
| Wybory do Izby Reprezentantów w Vermont | Niezależny | Karen Ann Kerin (Republikanka) | 196 118 | 69,2 | T | [21] | |
| 2002 | Prawybory Partii Demokratycznej przed wyborami do Izby Reprezentantów w Vermont (Sanders nie brał w nich udziału, ale był dopisywany do karty wyborczej przez wyborców) | Niezależny | Brak oficjalnych kandydatów | 2 583 | 65,15 | T | [22] |
| Wybory do Izby Reprezentantów w Vermont | Niezależny | William "Bill" Meub (Republikanin) | 144 880 | 64,2 | T | [23] | |
| 2004 | Prawybory Partii Demokratycznej przed wyborami do Izby Reprezentantów w Vermont (Sanders nie brał w nich udziału, ale był dopisywany do karty wyborczej przez wyborców) | Niezależny | Larry Drown (Demokrata) | 1 878 | 10,88 | N | [24] |
| Prawybory Partii Postępowej przed wyborami do Izby Reprezentantów w Vermont (Sanders nie brał w nich udziału, ale był dopisywany do karty wyborczej przez wyborców) | Niezależny | Jane Newton (Partia Postępowa Vermont) | 315 | 47,23 | T | [25] | |
| Wybory do Izby Reprezentantów w Vermont | Niezależny | Greg Parke (Republikanin) | 205 774 | 67,4 | T | [26] | |
| 2006 | Prawybory Partii Demokratycznej przed wyborami do Senatu w Vermont | Niezależny | Louis Thabault (Demokrata) | 35 954 | 94,16 | T | [27] |
| Wybory do Senatu w Vermont | Niezależny | Richard Tarrant (Republikanin) | 171 638 | 65,4 | T | [28] | |
| 2012 | Wybory do Senatu w Vermont | Niezależny | John MacGovern (Republikanin) | 207 848 | 71,1 | T | [29] |
| 2016 | Prawybory prezydenckie Partii Demokratycznej w 2016 roku | Demokraci | Hillary Clinton (Demokratka) | 13 167 848 | 43,14 | N | [30] |
Życie prywatne |
Bernie Sanders z żoną w czasie kampanii prawyborczej w 2016 roku
Jak sam przyznał w wywiadzie dla The Washington Post, wierzy w Boga, ale nie czuje się związany z żadną zorganizowaną religią[34].
6 września 1964 roku ożenił się z Deborah Shiling, którą poznał w college’u i to właśnie wtedy razem przeprowadzili się do Vermont. Związek zakończył się rozwodem w 1966 roku. Następnie związał się bez małżeństwa z Susan Mott. Z tego związku urodził się w 1969 roku syn Levi[11][43][44]. Od 1988 roku żonaty z Jane O’Meara[45], którą poznał w czasie kampanii wyborczej w Burlington w 1981 roku[46]. Sanders adoptował troje jej dzieci: Heather, Carinę i Davida[45].
Utrzymuje związki z Polską, m.in. w 2013 odwiedził Słopnice, w których urodził się jego ojciec. W trakcie wizyty od władz gminy otrzymał pamiątki po rodzinie[47].
Jego najbliższym współpracownikiem pozostaje od lat Richard Sugerman[3].
Przypisy |
↑ USA: Socjalista Sanders największą niespodzianką początku kampanii prezydenckiej, gazetapl [dostęp 2016-03-01] (pol.).
↑ Syn polskiego imigranta chce walczyć o prezydencki fotel, dziennikpolski24.pl [dostęp 2016-03-01] .
↑ abcdefghijklmn MaciejM. Jarkowiec MaciejM., Socjalizm po amerykańsku. Ten kraj potrzebuje politycznej rewolucji, wyborcza.pl, 11 lipca 2015 [dostęp 2016-02-20] .
↑ Mark Leibovich: The Socialist Senator. W: New York Times [on-line]. 2007-01-21. [dostęp 2015-07-03].
↑ Bessie Glassberg, Geni [dostęp 2016-03-01] .
↑ Benjamin Glassberg, Geni [dostęp 2016-03-01] .
↑ Bernie Sanders Fast Facts, CNN [dostęp 2016-03-01] .
↑ Spokane Chronicle [w:] Re-election easy for Socialist mayor, „Spokane Chronicle”, news.google.com, A6 [dostęp 2016-03-01] (ang.).???
↑ Senator Bernie Sanders – Vermont Progressive Party, progressiveparty.org [dostęp 2016-03-01] .
↑ abcde MariuszM. Braszkiewicz MariuszM., Clinton, Cruz czy Trump – co amerykańskie wybory mogą zmienić w USA i w Polsce?, „Nowy Obywatel” – pismo na rzecz sprawiedliwości społecznej [dostęp 2016-08-06] .
↑ abc MarkM. Leibovich MarkM., The Socialist Senator, „The New York Times”, 21 stycznia 2007, ISSN 0362-4331 [dostęp 2016-03-01] .
↑ Bernie Sanders kicks off 2016 bid from Clinton’s left, bellinghamherald [dostęp 2016-03-01] .
↑ ab DavidD. Reynolds DavidD., Democracy Unbound: Progressive Challenges to the Two Party System, South End Press, 1997, s. 62, ISBN 978-0-89608-563-3 [dostęp 2016-03-01] (ang.).1 stycznia
↑ Elections | Home | Vermont Secretary of State, vermont-elections.org [dostęp 2016-03-01] .
↑ Bernie Sanders: GOP Efforts To Defund Planned Parenthood 'An Attack On Women’s Health’, The Huffington Post [dostęp 2016-03-01] .
↑ Bernie Sanders’ Views On Gay Marriage Show He’s Been A Supporter For A Long Time, www.bustle.com [dostęp 2016-03-01] .
↑ Bernie Sanders Wants to Abolish the Death Penalty | VICE | United States, VICE [dostęp 2016-03-01] (ang.).
↑ ab Bernie Sanders on Free Trade, www.ontheissues.org [dostęp 2016-03-01] .
↑ The TPP Must Be Defeated, The Huffington Post [dostęp 2016-03-01] .
↑ Flashback: Rep. Bernie Sanders Opposes Iraq War, Sen. Bernie Sanders [dostęp 2016-03-01] (ang.).
↑ Mic, Bernie Sanders Just Said What Everyone’s Thinking About NSA Spying, Mic [dostęp 2016-03-01] .
↑ Statement on NSA Surveillance, Sen. Bernie Sanders [dostęp 2017-03-17] (ang.).
↑ FeelTheBern.org, Bernie Sanders on Afghanistan, FeelTheBern.org [dostęp 2016-03-01] (ang.).
↑ Transcript for May 22, msnbc.com [dostęp 2016-03-01] .
↑ Mic, Watch a Young Barack Obama Help Bernie Sanders Campaign with a Stirring Speech, Mic [dostęp 2016-03-01] .
↑ Our Campaigns - VT US Senate Race - Nov 07, 2006, www.ourcampaigns.com [dostęp 2016-03-01] (ang.).
↑ 2012 Vermont Senate Results, POLITICO [dostęp 2016-08-06] .
↑ MaciejM. Jarkowiec MaciejM., Bernie Sanders. Człowiek, który pożenił Amerykę z lewicą, wyborcza.pl, 6 lutego 2016 [dostęp 2016-02-20] .
↑ ab Bernie Sanders poparł Hillary Clinton w walce o prezydenturę USA, wyborcza.pl, 12 lipca 2016 [dostęp 2016-07-24] .
↑ abc Sanders poparł Clinton w walce o Biały Dom przeciwko Trumpowi, 12 lipca 2016 .
↑ SamS. Frizell SamS., What Bernie Sanders Still Wants, TIME.com [dostęp 2016-07-24] .
↑ Bernie Sanders poparł Hillary Clinton na ich wspólnym wiecu w New Hampshire, www.polskieradionyc.com [dostęp 2016-07-24] .
↑ NicoleN. Gaudiano NicoleN., Bernie Sanders will launch organizations to spread progressive message, 15 lipca 2016 [dostęp 2016-08-06] .
↑ ab Frances SteadF.S. Sellers Frances SteadF.S., JohnJ. Wagner JohnJ., Why Bernie Sanders doesn’t participate in organized religion, „The Washington Post”, 26 stycznia 2016, ISSN 0190-8286 [dostęp 2016-03-01] (ang.).
↑ ab Skandal przed Konwencją Demokratów, Nowy Dziennik [dostęp 2016-07-25] (pol.).
↑ Skandal po ujawnieniu maili. Wassermann-Schulz pierwszego dnia konwencji rezygnuje z kierowania partią, Wprost, 25 lipca 2016 [dostęp 2016-07-25] (pol.).
↑ Szef kampanii Clinton: rosyjscy hakerzy atakują demokratów, by zwiększyć szanse Trumpa, TVN24 [dostęp 2016-07-25] (pol.).
↑ SarahS. Jones SarahS., Bernie Sanders Says Debbie Wasserman Schultz Made the Right Decision, politicususa.com [dostęp 2016-07-25] (ang.).
↑ OllieO. Gillman OllieO., Bernie Sanders quits Democrats and will return to being an independent, Daily Mail, 28 lipca 2016 [dostęp 2016-09-16] (ang.).
↑ Wikileaks: Clinton znała pytania z debat, TVN24, 1 listopada 2016 [dostęp 2016-11-03] (pol.).
↑ MaciejM. Czarnecki MaciejM., Tom Perez szefem komitetu Demokratów. Czy przekuje oburzenie części wyborców na Donalda Trumpa w poparcie dla swojej partii?, wyborcza.pl, 26 lutego 2017 [dostęp 2017-02-27] .
↑ RadosławR. Korzycki RadosławR., Bernie Sanders, jego żona, kredyt i prokurator, wyborcza.pl, 26 czerwca 2017 [dostęp 2017-06-27] .
↑ MichaelM. Kruse MichaelM., Bernie Sanders Has a Secret, POLITICO Magazine [dostęp 2016-03-01] (ang.).
↑ OferO. Aderet OferO., Mystery Solved: Haaretz Archive Reveals Which Kibbutz Bernie Sanders Volunteered On, „Haaretz”, 4 lutego 2016 [dostęp 2016-03-01] (ang.).
↑ ab EXCLUSIVE: Bernie Sanders’ very 1960s love life revealed - his first wife, the woman who had his son, and the sugar shack home where he lived as a ‘revolutionary’ (ang.). W: Daily Mail [on-line]. Associated Newspapers Ltd, 2015-07-09. [dostęp 2016-02-20].
↑ 'Cut Bernie out, he’s talking all the time in other places’: Socialist Sanders’s wife revealed to be real power in his White House battle (ang.). W: Daily Mail [on-line]. Associated Newspapers Ltd, 2016-02-18. [dostęp 2016-02-20].
↑ Bernard Sanders startuje w wyborach prezydenckich w USA. „Jestem synem imigranta z Polski”, Onet Wiadomości [dostęp 2016-02-04] (pol.).
Linki zewnętrzne |
Biografia w Biographical Directory of the United States Congress (ang.)
- Bernie Sanders on the Issues
- Strona Sandersa jako senatora
| ||||||||||||||||
| |||||||||||
| ||||||||||
Kontrola autorytatywna (osoba):
ISNI: 0000 0001 1436 871X
VIAF: 3760459
LCCN: n79136413
GND: 120571803
NDL: 001236030
BnF: 16248189z
BNE: XX5606428
NTA: 406502080
- WorldCat
