Egftnjytyk

Kolędy polskie – polskojęzyczne pieśni o charakterze religijnym związane ze świętami Bożego Narodzenia.

Historia |

Najstarsza zachowana polska kolęda, pochodząca z 1424 roku, zaczyna się od słów Zdrow bądź, krolu anjelski. Pierwotnie na początku XV wieku tłumaczono na język polski kolędy z łaciny i ze śpiewników braci czeskich^[1]. Wzrost popularności gatunku nastąpił na przełomie XVII i XVIII wieku, wtedy ustalił się sam termin kolęda w znaczeniu pieśni bożonarodzeniowej. Powstała wówczas jedna z najważniejszych polskich kolęd W żłobie leży, przypisywana Piotrowi Skardze – do melodii poloneza koronacyjnego króla Władysława IV. Inną bardzo popularną kolędę Bóg się rodzi, do melodii w rytmie poloneza, napisał Franciszek Karpiński. Twórcami kolęd byli także między innymi Mikołaj Sęp Szarzyński i Andrzej Morsztyn, w XIX w Zygmunt Noskowski, a na pocz. XX w Feliks Nowowiejski. Kolędę Lulajże, Jezuniu Fryderyk Chopin zacytował w środkowej części scherza h-moll op.20. Ze współczesnych kolędy komponował Witold Lutosławski.

W polskim dorobku kulturalnym zachowało się ponad 500 kolęd i pastorałek. W XIX wieku rozpoczęto na większą skalę zbieranie kolęd i pastorałek, a punktem odniesienia jest wydany w 1843 zbiór Pastorałki i kolędy z melodiami czyli piosnki wesołe ludu w czasie świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane autorstwa księdza Michała Mioduszewskiego.

Współcześnie kolędy nadal wykonywane są w praktyce ludowej na wsiach podczas okresu Bożego Narodzenia oraz Godów oraz w kościołach, szkołach, podczas jasełek, w domach podczas Wigilii. Kolędy polskie jako jedne z nielicznych w Europie są żywym elementem tzw. kolędowania po domach.

Powstają też nowe kolędy, komponowane przez współczesnych twórców, których popularność dorównuje kolędom tradycyjnym, np. kolęda z lat 30. XX w Nie było miejsca dla Ciebie, czy Kolęda o gwieździe z musicalu Kolęda Nocka z lat. 80 XX w.

W praktyce estradowej wykonują programy kolędowe oraz wydają płyty zespoły folkloru stylizowanego: Mazowsze, Śląsk, chóry: Poznańskie Słowiki, a także wykonawcy rozmaitych gatunków muzycznych.

Wśród polskich artystów, którzy posiadają w swej dyskografii albumy kolędowe, są zespoły folkowe: Arka Noego, Joszko Broda, Kapela Brodów, Drewutnia, Golec Orkiestra, Jarzębina, Muzykanci, Trebunie Tutki, Werchowyna, Zespół Polski; rockowe Edyta Bartosiewicz, De Press, Para Wino; jazzowe Hanna Banaszak, Włodek Pawlik; gwiazdy muzyki popularnej: Eleni, Teresa Haremza, Anna Maria Jopek, Krzysztof Krawczyk, Grażyna Łobaszewska, No To Co, Krystyna Prońko, Sława Przybylska, Irena Santor, Mateusz Pospieszalski, Joanna Słowińska, Stanisław Sojka, Justyna Steczkowska, Ryszard Rynkowski, Jacek Wójcicki, Violetta Villas oraz gwiazdy scen operowych, takie jak Teresa Żylis-Gara czy Bernard Ładysz, Wiesław Ochman.

Lista polskich kolęd |

Niektóre popularne kolędy polskie (alfabetycznie):

Zobacz też |

Portal: Boże Narodzenie

Zobacz w Wikibooks publikację Kolędy

Zobacz w Wikiźródłach tekst kolęd

Wikimedia Commons ma galerię ilustracji związaną z tematem: Kolędy polskie

• jasełka


• kolędowanie


• polska kolęda patriotyczna

Przypisy |

Bibliografia |

• 
  Z dziejów polskiej kolędy (Roman Mazurkiewicz)


• 
  O typach i odmianach gatunkowych kolęd polskich – Gadki z Chatki nr 60/61 grudzień 2005 (Jan Adamowski )

p • d • e Boże Narodzenie Chrześcijaństwo Wigilia • Narodziny Jezusa Chrystusa • Data narodzin Jezusa • Szopka bożonarodzeniowa • Jezus • Maria • Józef • Pomazaniec • Archanioł Gabriel • Trzej Królowie (Kacper • Melchior • Baltazar) • Gwiazda Betlejemska • Herod Wielki • Rzeź niewiniątek • Mikołaj z Miry • Betlejem • Święta Epifanii (Pokłon Trzech Króli, Chrzest Pański, Cud w Kanie Galilejskiej) • Adwent • Roraty • Pasterka • Wizyta duszpasterska • Ofiarowanie Pańskie Postacie folklorystyczne Śnieżynka • Święty Mikołaj (Korvatunturi, Rovaniemi) • Pani Mikołajowa • Dzieciątko • Gwiazdor • Elf Świętego Mikołaja • Renifer • Rudolf Czerwononosy (renifer) • Renifery Świętego Mikołaja • Sinterklaas • Joulupukki • Dziadek Mróz • Befana • Zwarte Piet (Czarny Piotruś) • Jack Frost Zwyczaje Mikołajki • Jasełka • Kolędowanie • Herody • Little Christmas • Jul • Piniata • Weihnachtsmarkt • Oświetlenie • Połazy • Carols by Candlelight Atrybuty Choinka • Cziczilaki • Bombka • Zabawki choinkowe • Łańcuch choinkowy • Kartka świąteczna • Znaczek • Skarpeta świąteczna • Christmas cracker • Mandelgave • Szaloncukor • Świece kadzidłowe • Kolęda • Muzyka • Kalendarz adwentowy • Wieniec adwentowy • Lampion adwentowy • Podłaźniczka • Opłatek • Prosfora • Dziadek do orzechów • Świeca roratna • Diduch Kuchnia Słodkie pieczywo, ciasta i torty Kerststol • Piernik • Piernik marchwiowy • Keks • Ontbijtkoek • Ciasto Trzech Króli • Buccellato • Bûche de Noël • Pavlova Ciasteczka Kourabiedes • Pepernoot • Speculaas Puddingi i inne desery Christmas pudding • Kutia • Moczka • Makówki • Makiełki • Kisiel owsiany Słodycze Turrón Pierogi i paszteciki Uszka • Pierogi z grzybami • Pierogi karelskie • Kulebiak Potrawy z kapusty Bigos • Kapusta z grochem Potrawy z ptactwa Kiviak Potrawy z ryb Karp po żydowsku • Lutefisk • Ryba po grecku • Rolmops Zupy Barszcz z uszkami • Zupa grzybowa Napoje Kompot z suszu • Egg nog Muzyka Muzyka • Kolędy (polskie) • Festiwal Kolęd i Pastorałek Zobacz też Filmy • Betlejemskie Światło Pokoju • Znaczek bożonarodzeniowy • Wioska Świętego Mikołaja Według kraju Boże Narodzenie w Polsce • w Szwecji • na Ukrainie • we Włoszech