Egftnjytyk

Trolejbus ZiU-9 w Zugdidi

Trolejbus w Solingen

Trolejbus – pasażerski pojazd drogowy zaprojektowany do przewozu więcej niż dziewięciu osób (wliczając kierowcę), napędzany energią elektryczną pobieraną z sieci trakcyjnej i nieporuszający się po szynach^[1]. Ma dwa odbieraki prądu połączone z zawieszoną nad jezdnią parą przewodów. Stąd nazwa od angielskiego słowa „trolley” i końcówki „bus” od omnibus (po łacinie – dla wszystkich). W Polsce trolejbusy korzystają z prądu stałego o napięciu 600 V.

Historia |

Za pierwszy trolejbus można uznać uruchomiony w 1882 w Berlinie Elektromote. Kolejne konstrukcje były naturalnym kompromisem pomiędzy transportem opartym na sieci elektrycznej (tramwajami) a zbiorową komunikacją opartą na autobusach, wówczas napędzanych relatywnie słabymi silnikami benzynowymi. Pierwsza linia trolejbusowa z regularnymi przewozami pasażerskimi w Polsce o długości 2,2 km została uruchomiona w 1930 roku w Poznaniu. Tamże trolejbusy przy zjeździe do zajezdni korzystały z przewodu tramwajowego (jeden odbierak ślizgał się po nim, a specjalny – dolny – po szynie jako przewodzie powrotnym). W okresie międzywojennym w szeregu miast Ameryki Północnej i w Wielkiej Brytanii dokonywano konwersji linii tramwajowych na trolejbusowe, dzięki czemu firmy eksploatujące sieci komunikacyjne ograniczały koszty utrzymania specyficznej dla trakcji infrastruktury szynowej (jezdnie miejskie były utrzymywane przez miasta). W okresie międzywojennym powstały pierwsze trolejbusowe nadwozia samonośne. W latach 50. XX wieku rozwój autobusów z napędem spalinowym i obniżka cen paliw ropopochodnych przyczyniła się do upadku wielu systemów trolejbusowych i zastąpieniu ich autobusami. Jednocześnie zaczęto używać do budowy trolejbusów nadwozi autobusowych (np. Chausson-Vetra) zamiast nadwozi specjalnych. Obecnie ze względu na konieczność ograniczenia szkodliwej emisji i możliwość pozyskiwania energii elektrycznej z czystych źródeł trolejbusy przeżywają renesans.

Trolejbusy |

Systemy trolejbusowe istnieją praktycznie na każdym kontynencie, wykorzystywane przede wszystkim w miastach, gdzie nie ma możliwości budowy sieci tramwajowej, a istnieje potrzeba dodatkowo transportu poza transportem autobusowym. Ma to związek głównie z uwarunkowaniami urbanistycznymi, ale także ze względami ekonomicznymi.

• 
  trolejbusy w Bergen ( Norwegia)


• 
  trolejbusy w Bostonie ( Stany Zjednoczone)


• 
  trolejbusy w Eberswalde ( Niemcy)


• 
  trolejbusy w Filadelfii ( Stany Zjednoczone)


• 
  trolejbusy w Landskronie ( Szwecja)


• 
  trolejbusy w Ostrawie ( Czechy)


• 
  trolejbusy w Pjongjangu ( Korea Północna)


• 
  trolejbusy w San Francisco ( Stany Zjednoczone)

Trolejbusy w Polsce |

Systemy trolejbusowe

Trolejbusy jeżdżą w trzech polskich miastach: Gdyni, Lublinie oraz Tychach.

Gdynia i Sopot |

 Osobny artykuł: Trolejbusy w Gdyni.

Trolejbus linii 25 w Gdyni

W 1943 roku firma Danziger Elektrische Strassenbahnen AG (Gdańskie Tramwaje Elektryczne Spółka Akcyjna), w czasie II wojny światowej odpowiedzialna za funkcjonowanie komunikacji miejskiej na terenie okupowanej Gdyni, wybudowała i uruchomiła pierwszą linię trolejbusową na trasie Chylonia – Centrum, przedłużoną wkrótce do Orłowa. Do podjęcia tej inwestycji zmusiły gdańskie tramwaje rosnące potrzeby przewozowe na terenie miasta, którym nie można było sprostać wykorzystując tabor autobusowy ze względu na wojenny kryzys paliwowy. Wiosną 1945 roku szturm Armii Czerwonej na Gdynię złamał opór wojsk hitlerowskich, przy okazji tabor i urządzenia sieci trakcyjnej uległy podczas walk poważnym zniszczeniom. Odbudowy i uruchomienia sieci podjął się nowo powstały gdyński Miejski Zakład Komunikacji. Stało się to w marcu 1946 roku. Początkowo były to dwie linie 11 i 12, które w 1948 roku przemianowano na 21 i 22. Obie kursują do dziś, z tym że 21 została wydłużona z Orłowa do sąsiedniego miasta Sopot, gdzie do połowy lat 50 umożliwiała skomunikowanie z gdańską siecią tramwajową.

W początkach lat siedemdziesiątych na fali ówczesnej mody na rozwijanie transportu autobusowego nastąpił najpoważniejszy w historii gdyńskiej komunikacji regres trakcji trolejbusowej. Ograniczano liczbę wozokilometrów, zlikwidowano niektóre odcinki sieci, występowały poważne braki taborowe. M.in. w 1972 roku zlikwidowano linie 24, 27 i 28 oraz rozebrano sieć z dworca głównego PKP w kierunku Oksywia. W 1974 roku zawieszono kursowanie linii 23, w 1978 – 21. Odgórna decyzja o ostatecznej likwidacji trolejbusów w Gdyni wisiała na włosku, jednak m.in. dzięki postawie pracowników gdyńskiej komunikacji nigdy jej nie podjęto.

Po zmianach politycznych i gospodarczych 1989 roku samorząd miasta zdecydował się na utrzymanie trakcji trolejbusowej. Kolejne kadencje gdyńskich samorządowców sprzyjają rozwojowi tego środka transportu jako nowoczesnego i nieuciążliwego dla środowiska wewnątrzmiejskiego. W ostatnich latach wybudowano nowe odcinki sieci trakcyjnej oraz dwie pętle: Kacze Buki i Dąbrowa Miętowa.

Obecnie w Gdyni eksploatuje się 111 pojazdów. Trwa stopniowa wymiana taboru średniopodłogowego Jelcz: PR110E, 120MT, 120ME, 120MTE na nowoczesny niskopodłogowy. Są to przede wszystkim pojazdy Solaris Trollino 12T/12AC/12M oraz Mercedes MB O405NE/N2E/N2AC – trolejbusy budowane w Gdyni z wykorzystaniem aparatury elektrycznej z kasowanych pojazdów średniopodłogowych i zakupionych w drodze przetargu używanych karoserii autobusów MB O405N2. Jest także jeden pojazd zabytkowy Saurer 4T IILM z 1957 r.
Trolejbusy obsługują 12 linii: 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31 oraz dwie linie zjazdowe: 710, 723. Dwie linie (21 i 31) kursują również na terenie miasta Sopot.

Lublin |

 Osobny artykuł: Trolejbusy w Lublinie.

Trolejbus Jelcz PR110E z 1988 roku w Lublinie

Pierwszy trolejbus wyjechał na ulice 21 lipca 1953 roku. Pomysłodawcy projektu zdecydowali się na uruchomienie dodatkowej sieci transportowej w Lublinie przede wszystkim ze względu na niską jakość obsługi ruchu pasażerskiego w obrębie miasta przez autobusy (m.in. ze względu na zły stan taboru). Z uwagi na specyficzne cechy topografii miasta (liczne wąwozy i wzniesienia) nie można było zbudować w Lublinie sieci tramwajowej (choć plan stworzenia linii tramwajowej łączącej Świdnik ze wschodnimi granicami miasta był poważnie brany pod uwagę do końca lat 80. XX wieku). Początkowo trasy obsługiwały średnio 3 trolejbusy marki ITB, później dołączyło do nich 6 pojazdów marki Škoda. W latach 60. na lubelskim Helenowie zakończono budowę nowoczesnej, jak na ówczesne czasy, zajezdni trolejbusowej, która działała do 2015 roku. W okresie PRL w Lublinie działało nawet 15 linii trolejbusowych, łączących największe osiedla mieszkaniowe z centrum miasta. W tym czasie tabor lokalnego przewoźnika został wzbogacony o pojazdy marki ZIU. W latach dziewięćdziesiątych liczba linii trolejbusowych w Lublinie spadła. Po remoncie głównej ulicy Śródmieścia – Krakowskiego Przedmieście i wycofaniu stamtąd trolejbusów pojazdy te kursują w ścisłym centrum Lublina tylko ciągiem komunikacyjnym Zamojska – Wyszyńskiego – Królewska – plac Władysława Łokietka – Lubartowska. Udało się natomiast wybudować trasę przez al. Kraśnicką do pętli na Węglinie, przedłużenie od pętli Unicka przez Obywatelską i Chodźki oraz, w ostatnich latach, dłuższy odcinek trasy ciągiem ulic: Roztocze, Orkana, Armii Krajowej, Bohaterów Monte Cassino, Wileńska, Głęboka (do skrzyżowania Głęboka/ Filaretów). Obecnie 13 linii (numery: 151, 152, 153, 154, 155, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 909, 950) obsługują pojazdy marki Jelcz, Solaris, Ursus i Maz. Władze Lublina inwestują w dalszy rozwój sieci trolejbusowej w mieście. Z pomocą środków z Unii Europejskiej sieć trolejbusowa została znacznie rozbudowana w latach 2014–2015. W maju 2015 roku zakończono przeprowadzkę zajezdni na Helenowie, do nowoczesnej zajezdni na ul. Grygowej.

Tychy |

Dwa Solarisy Trollino 12MB w Tychach

 Osobny artykuł: Trolejbusy w Tychach.

Tychy, jako jedno z trzech miast w Polsce, posiada linie obsługiwane przez trolejbusy. Pierwszą eksperymentalną linię trolejbusową uruchomiono 1 października 1982 r. Tychy wybrano na miejsce eksperymentu ze względu na szerokie ulice które nadawały się do wprowadzenia komunikacji trolejbusowej. Pierwsze linie miały oznaczenia cyfrowe 1, 2, 3 potem wprowadzono oznaczenia literowe A, B, C, D, E, F. Tychy eksploatowały w przeszłości trolejbusy: ZIU, Škoda 14TrM (wóz z powodu kłopotów z homologacją nigdy nie wyjechał na miasto liniowo), Jelcz PR110T, Jelcz PR110UE, Jelcz 120MT, Jelcz PR110E, Jelcz PR120E.

Od 2015 r. w Tychach jeździ 21 trolejbusów niskopodłogowych Solaris Trollino 12 i tabor jest w 100% niskopodłogowy. 15 Trollino jest wyposażone w awaryjne zasilanie akumulatorowe i może przejechać bez sieci do 5 km.

Zlikwidowane |

Systemy funkcjonujące:

• 
  Dębica (1988–1990) więcej informacji: Trolejbusy w Dębicy
  


• 
  Gorzów Wielkopolski (1943–1945) więcej informacji: Trolejbusy w Gorzowie Wielkopolskim
  


• 
  Legnica (1943–1945; 1949–1956) więcej informacji: Trolejbusy w Legnicy
  


• 
  Olsztyn (1939–1945; 1946–1971) więcej informacji: Trolejbusy w Olsztynie
  


• 
  Poznań (1930–1945; 1946–1970) więcej informacji: Trolejbusy w Poznaniu
  


• 
  Słupsk (1985–1999) więcej informacji: Trolejbusy w Słupsku
  


• 
  Wałbrzych (1943–1973) więcej informacji: Trolejbusy w Wałbrzychu
  


• 
  Warszawa (1946–1973; 1983–1995) więcej informacji: Trolejbusy w Warszawie
  


• 
  Wrocław (1912–1913) więcej informacji: Trolejbusy we Wrocławiu
  

Niezrealizowane |

• 
  Bydgoszcz (1943–1945) więcej informacji: Trolejbusy w Bydgoszczy
  


• 
  Gdańsk (1942–1943) więcej informacji: Trolejbusy w Gdańsku
  


• 
  Jelenia Góra (1944–1945) więcej informacji: Trolejbusy w Jeleniej Górze
  


• 
  Wrocław (1947–1949) – linia łącząca miasto z dzielnicą Psie Pole; do jej obsługi zgromadzono nawet przedwojenne trolejbusy Fiata w liczbie 7 sztuk, jednak w 1949 roku wysłano je do Gdyni.

Planowane |

Katowice

W 1949 r. w ramach planu 6-letniego, na naradzie komunikacyjnej w Zarządzie Miejskim w Katowicach omawiano projekty usprawnienia komunikacji miejskiej. Największą innowacją miało być uruchomienie pierwszej linii trolejbusowej łączącej Katowice z gminą Panewniki. Planowana trasa miała przebiegać z placu postojowego dla autobusów poprzez ulice z głównymi urzędami państwowymi i zakładami pracy w mieście, następnie ul. Mikołowską przez Brynów i Ligotę do Panewnik^[2].

Łódź

W 2013 dyrektor Zarządu Dróg i Transportu w Łodzi ogłosił plan budowy linii trolejbusowej kursującej z Wydawniczej przez centrum do parku na Zdrowiu i terenów rekreacyjnych na Brusie. Realizacja tego projektu przewidziana była na rok 2015^[3]. W roku 2016, po konsultacjach Modelu zrównoważonego transportu 2020+, zrezygnowano z tego pomysłu^[4], motywując to dobrze rozwiniętą siecią połączeń tramwajowych i autobusowych, dużymi kosztami inwestycji oraz niewielką szansą uzyskania dofinansowania UE^[5]. Wcześniej, w l. 40. rozważano linię obsługującą kwartał Piotrkowska-Wigury-Sienkiewicza-Pomorska, w latach 60. myślano o połączeniu Pl. Niepodległości z Józefowem (okolice obecnego szpitala CZMP), a w l. 70. i 80. rozważano wprowadzenie trolejbusów we wschodniej części miasta, m.in. w ulicy Brzezińskiej w kierunku Nowosolnej.

Poznań

W listopadzie 2012 roku miejscy urzędnicy zaprezentowali pomysł poprowadzenia linii trolejbusowej na Naramowice zamiast tramwaju^[6]. Oznaczałoby to reaktywację tego środka transportu w Poznaniu. Pomysł został jednak przyjęty chłodno, nie ma bowiem możliwości połączenia sieci trolejbusowej z istniejącą tramwajową i konieczna byłaby budowa specjalnego zaplecza technicznego dla niewielkiej liczby trolejbusów.

Zastosowanie w transporcie towarowym |

Firma Siemens rozwija koncepcję budowy elektrycznej autostrady przyszłości „eHighway of the Future”^[7], polegająca na zainstalowaniu nad jednym z pasów autostrady sieci trakcyjnej, na wzór sieci trolejbusowych, z której mogłyby korzystać ciężarówki z napędem hybrydowym. W tym rozwiązaniu sieć byłaby bardzo uproszczona (bez zwrotnic i zjazdówek) i zastosowano by zupełnie inne odbieraki z pojazdach – z płaskimi ślizgaczami, dynamicznie prowadzonymi po przewodach jezdnych. Prototypowa sieć powstała w Szwecji^[8].

Schemat trolejbusu Škoda 14Tr

Schemat trolejbusu Pullman Standard 800

Schemat trolejbusu ZiU-9

Ważniejsze systemy trolejbusowe |

Najwięcej systemów trolejbusowych działa w Rosji.

 Osobny artykuł: Trolejbusy na świecie.

• 
   Argentyna: Córdoba, Mendoza, Rosario
  


• 
   Armenia: Erywań
  


• 
   Austria: Linz, Salzburg
  


• 
   Białoruś: Bobrujsk, Brześć nad Bugiem, Homel, Grodno, Mohylew, Mińsk, Witebsk
  


• 
   Bośnia i Hercegowina: Sarajewo
  


• 
   Brazylia: Santos, São Paulo
  


• 
   Bułgaria: Burgas, Plewen, Ruse, Sofia, Sliwen, Stara Zagora, Warna
  


• 
   Chile: Valparaiso
  


• 
   ChRL: Pekin, Szanghaj
  


• 
   Czechy: Brno (linia nr 31 dojeżdża do Šlapanic i wiele innych linii), Chomutov – Jirkov, Czeskie Budziejowice, Hradec Králové, Opawa, Ostrawa, Pardubice, Pilzno
  


• 
   Ekwador: Quito (linia trolejbusowa z wydzieloną jezdnią i wysokimi peronami)


• 
   Estonia: Tallinn
  


• 
   Francja: Limoges, Lyon, Saint-Étienne
  


• 
   Grecja: Ateny
  


• 
   Gruzja: Suchumi
  


• 
   Hiszpania: Castellón de la Plana
  


• 
   Holandia: Arnhem
  


• 
   Iran: Teheran
  


• 
   Japonia: Kurobe
  


• 
   Kanada: Vancouver
  


• 
   Kazachstan: Ałmaty
  


• 
   Kirgistan: Biszkek
  


• 
   Korea Północna: Pjongjang
  


• 
   Litwa: Kowno, Wilno
  


• 
   Łotwa: Ryga
  


• 
   Meksyk: Guadalajara, Meksyk
  


• 
   Mołdawia: Kiszyniów, Tighina, Tyraspol
  


• 
   Mongolia: Ułan Bator
  


• 
   Niemcy: Esslingen, Solingen, Eberswalde
  


• 
   Norwegia: Bergen
  


• 
   Nowa Zelandia: Wellington
  


• 
   Polska: Lublin, Tychy, Gdynia (linie nr 21 i 31 dojeżdżają do Sopotu)


• 
   Portugalia: Coimbra
  


• 
   Rumunia: Braszów, Bukareszt, Jassy, Piatra Neamţ, Suczawa, Timiszoara
  


• 
   Rosja – 85 miast, w tym: Astrachań, Biełgorod, Czelabińsk, Irkuck, Jekaterynburg, Kaliningrad, Kazań, Krasnojarsk, Moskwa (największa na świecie^[9]), Murmańsk, Nowogród, Nowosybirsk, Omsk, Perm, Samara, Sankt Petersburg, Smoleńsk, Stawropol, Tomsk, Władywostok, Wołgograd
  


• 
   Serbia: Belgrad
  


• 
   Słowacja: Bańska Bystrzyca, Bratysława, Koszyce, Preszów, Żylina
  


• 
   Szwajcaria: Berno, Genewa, La Chaux-de-Fonds, Lozanna, Szafuza, Winterthur, Zurych
  


• 
   Szwecja: Landskrona
  


• 
   Tadżykistan: Duszanbe
  


• 
   Ukraina: Chersoń, Czerniowce, Dnipro, Donieck, Stanisławów, Jałta, Kijów, Lwów, Łuck, Mariupol, Odessa, Połtawa, Sewastopol, Symferopol (sieć miejska w Symferopolu połączona jest z trasą Symferopol-Ałuszta-Jałta, najdłuższą linią trolejbusową na świecie, wynosi ona 86,7 km), Tarnopol, Zaporoże, Żytomierz
  


• 
   Uzbekistan: Urgencz-Chiwa
  


• 
   Stany Zjednoczone: Boston, Cambridge, Dayton, San Francisco, Seattle
  


• 
   Wenezuela: Mérida (Trolmérida)


• 
   Węgry: Budapeszt, Debreczyn, Szeged
  


• 
   Włochy: Ancona, Bolonia, Cagliari, Genua, Mediolan, Parma, Rimini (dojeżdża do Riccione), Rzym, San Remo
  

Marki trolejbusowe |

Trolejbus Berliet ER100 wyprodukowany przez francuskiego Berlieta.

Trolejbus typu ER100H marki Berliet, zmodyfikowana wersja modelu ER100. Obecnie do spotkania liniowo w Timiszoarze.

• Alfa Romeo


• Biełkommunmasz


• Berkhof


• Fiat


• Hess


• Ikarus


• Irisbus


• Jelcz


• LAZ


• MAZ


• Mercedes-Benz


• Neoplan


• Saurer


• Škoda


• Solaris


• Trolza


• Ursus S.A.


• Van Hool


• Vetra


• Volvo

Przypisy |

Bibliografia |

• 
  Zbiór referatów konferencji z okazji jubileuszu 75-lecia komunikacji miejskiej w Gdyni, M. Józefowicz, O. Wyszomirski i in., Gdynia, 24 września 2004.


• Encyklopedia Gdyni, MałgorzataM. Sokołowska (red.), IzabellaI. Greczanik-Filipp (red.), TeresaT. Arendt, Gdynia: Oficyna Verbi Causa, 2006, ISBN 83-921571-8-4, OCLC 749994743 .

Linki zewnętrzne |

Wikimedia Commons ma galerię ilustracji związaną z tematem: Trolejbus

Zobacz hasło trolejbus w Wikisłowniku

• Kronika Komunikacji Trolejbusowej w Polsce


• Rejestr książek poświęconych historii komunikacji miejskiej w Polsce


• Zdjęcia trolejbusów w dzisiejszej Rosji


• Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni, galeria trolejbusów


• Dominik Smaga, Dziennik Wschodni – historia trolejbusów w Lublinie z zarysem transportu trolejbusowego w Polsce

p • d • e Miejski transport zbiorowy Miejski transport drogowy omnibus autobus autobus elektryczny trolejbus trambus Miejski transport szynowy tramwaj konny tramwaj parowy tramwaj gazowy tramwaj spalinowy tramwaj elektryczny szybki tramwaj tramwaj dwusystemowy premetro metro kolej miejska tramwaj międzymiastowy Miejski transport wodny prom miejski tramwaj wodny

p • d • e Systemy trolejbusowe w Polsce Działające Gdynia Lublin Tychy Zlikwidowane Dębica Gorzów Wielkopolski Legnica Olsztyn Poznań Słupsk Wałbrzych Warszawa Wrocław Niezrealizowane Bydgoszcz Gdańsk Jelenia Góra Zakopane Zielona Góra