Marchew zwyczajna





















































Marchew zwyczajna


Ilustracja

Systematyka[1]

Domena
eukarionty

Królestwo
rośliny

Klad
rośliny naczyniowe

Klad
rośliny nasienne

Klasa
okrytonasienne

Klad
astrowe

Rząd
selerowce

Rodzina
selerowate

Rodzaj
marchew

Gatunek
 marchew zwyczajna

Nazwa systematyczna

Daucus carota L.
Sp. Pl. 242. 1753





Commons
Multimedia w Wikimedia Commons




Kwiatostan




Korzenie


Marchew zwyczajna Daucus carota L. – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Występuje w stanie dzikim pospolicie na terenach Europy, Azji i północnej Afryki. Jest również rośliną uprawną. W Polsce w stanie dzikim jest rośliną bardzo pospolitą.




Spis treści






  • 1 Morfologia


  • 2 Biologia i ekologia


  • 3 Zmienność


  • 4 Zastosowanie


  • 5 Wartość odżywcza


  • 6 Uprawa


  • 7 Zobacz też


  • 8 Przypisy


  • 9 Bibliografia





Morfologia |



Liście

Liście 2 lub 3-krotnie pierzastosieczne, równowąskie.

Łodyga

Wzniesiona, rozgałęziona, pusta wewnątrz. Jest bruzdowana i szorstko owłosiona.

Kwiaty

Małe, białe, zebrane u szczytu rośliny w baldach złożony z pierzastymi pod baldachem i trójwrębnymi pod baldaszkami pokrywami. Znajdujące się na jego obrzeżu baldaszki mają dłuższe szypułki, wskutek czego powierzchnia baldachu jest wklęsła. Środkowy kwiat w baldaszku jest ciemnopurpurowy. Drobne kwiaty są w większości promieniste, jedynie kwiaty brzeżne są niesymetryczne – mają 2 płatki mniejsze, a 3 większe. Wewnątrz pojedynczego kwiatu jeden słupek z dwoma szyjkami i dolną zalążnią oraz 5 pręcików. Niektóre baldaszki w środku kwiatostanu zawierają wyłącznie kwiaty męskie.

Owoc


Rozłupnia, rozpadająca się na 2 jednonasienne rozłupki.

Korzeń

Spichrzowy – ma rozbudowany miękisz spichrzowy, służący do magazynowania substancji pokarmowych. W zależności od odmiany – od białawego poprzez żółtawy do pomarańczowoczerwonego (najbogatszego w karoten) i purpurowego. Jadalny. U roślin dziko rosnących biały do kremowego.



Biologia i ekologia |


Roślina dwuletnia, hemikryptofit. W klimacie umiarkowanym w pierwszym roku wegetacji roślina tworzy różyczkę liści oraz gruby korzeń. W drugim roku z korzenia wybija łodyga z kwiatostanem, roślina wytwarza nasiona zużywając zawarte w korzeniu substancje zapasowe i obumiera. Kwitnie od czerwca do jesieni, jest owadopylna. Roślina miododajna, nektar znajduje się na dnie kwiatowym. Kwiaty są przedprątne, możliwe jest tylko zapylenie krzyżowe. Nasiona rozsiewane są przez zwierzęta (epizoochoria)[2]. Dziko rosnąca forma typowa rośnie na ugorach, łąkach, miedzach i przydrożach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Arrhenatheretalia[3]. Liczba chromosomów 2n = 18[4].



Zmienność |


Gatunek jest bardzo zmienny – wyróżnia się szereg podgatunków spośród których w Polsce spotyka się co najmniej dwa:




  • Daucus carota L. subsp. carota – podgatunek nominatywny występujący w Polsce w stanie dzikim


  • Daucus carota L. subsp. sativus (Hoffm.) Arcang. var. sativus Hoffm. – marchew uprawna


  • Daucus carota L. subsp. sativus (Hoffm.) Arcang. var. atrorubens Alef – marchew czarna (marchew uprawna odmiany czarnej, typ fioletowy[5])


Inne podgatunki[6]:




  • Daucus carota L. subsp. azoricus Franco


  • Daucus carota L. subsp. cantabricus A. Pujadas


  • Daucus carota L. subsp. commutatus (Paol.) Thell.


  • Daucus carota L. subsp. drepanensis (Arcang.) Heywood


  • Daucus carota L. subsp. fontanesii Thell.


  • Daucus carota L. subsp. gadecaei (Rouy & E. G. Camus) Heywood


  • Daucus carota L. subsp. gummifer (Syme) Hook. f.


  • Daucus carota L. subsp. halophilus (Brot.) A. Pujadas


  • Daucus carota L. subsp. hispanicus (Gouan) Thell.


  • Daucus carota L. subsp. major (Vis.) Arcang.


  • Daucus carota L. subsp. majoricus A. Pujadas


  • Daucus carota L. subsp. maritimus (Lam.) Batt.


  • Daucus carota L. subsp. maximus (Desf.) Ball


  • Daucus carota L. subsp. parviflorus (Desf.) Thell.


  • Daucus carota L. subsp. rupestris (Guss.) Heywood



Zastosowanie |


Wyhodowane z typowego dzikiego gatunku liczne odmiany podgatunku Daucus carota subsp. sativus (Hoffm.) Schübl. et Mart.są uprawiane jako warzywo lub roślina pastewna. Znajduje się w rejestrze roślin rolniczych Unii Europejskiej. Jadalny korzeń ma wiele zastosowań w kuchni. Można jadać marchew na surowo, jako surówkę, gotowaną w sałatkach i zupach lub z wody, smażoną, duszoną. Z marchwi robi się soki i przeciery, a także przetwory.


W klasyfikacji urzędowej Unii Europejskiej marchew uznawana jest za warzywo[7]. Ponieważ jednak w Portugalii marchew używana jest do wyrobu dżemów, w rozumieniu dyrektywy ustalającej parametry ich produkcji, marchew należy traktować jak owoc[8].



Wartość odżywcza |


  • Korzeń marchwi zawiera odżywcze węglowodany, białko, liczne karoteny (1,656 witaminy A oraz 9,938 mg β-karotenu)[9], olejek lotny, witaminy B1 i B2 (0,06 mg), B6, C (6-10 mg), E, H, K, PP (0,05 mg) oraz wapń, żelazo, miedź i fosfor, a także pektyny.
















Wartość odżywcza
Marchew surowa
(100 g)

































Wartość energetyczna
 140 kJ (33 kcal)

Białka
 1,0 g










Węglowodany
 8,7 g


















































Tłuszcze
 0,2 g













































Woda
 89,7 g



































































































































Dane liczbowe na podstawie: [9]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[10]











Wartość odżywcza
Marchew, gotowana na wodzie
(100 g)

































Wartość energetyczna
 127 kJ (30 kcal)

Białka
 0,9 g










Węglowodany
 7,8 g


















































Tłuszcze
 0,2 g













































Woda
 90,8 g



































































































































Dane liczbowe na podstawie: [9]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[10]


Uprawa |



Znaczenie




  • 15% ogólnej masy upraw

  • 12% powierzchni upraw

  • 800 tys. ton – roczny zbiór na 30 tys. ha

  • spożycie 21 kg/osobę/rok (2,5 kg – w skali światowej)

  • sucha masa do 12%



Wymagania




  • cieplne – nieduże, optymalna temperatura 15-20 °C; przy temperaturze poniżej 10 °C zachodzi jaryzacja.

  • wodne – umiarkowane.

  • glebowe – niewielkie; gleby piaszczysto-gliniaste; odczyn lekko kwaśny; pH 6-6,5; Wrażliwa na gleby świeże, wapniowane!



Zmianowanie




  • w drugim roku po oborniku

  • zalecane przedplony odchwaszczające, takie jak: kapusta, rośliny cebulowe, ziemniaki

  • złe przedplony to: rośliny korzeniowe

  • niezalecane jest sadzenie 3-4 lata po sobie, ze względu na występowanie szkodnika – połyśnica marchwianka (Psylla rosae)



Uprawa gleby



Uprawa gleby według zaleceń tradycyjnych: orka przedzimowa (pogłębiona) → włókowanie(na wiosnę) → kultywatorowanie → bronowanie → wał gładki + bronowanie broną lekką(stosuje się czasem, aby umożliwić precyzyjny wysiew nasion)



Metody uprawy




  • uprawa na płasko

  • uprawa na redlinach

    • 2-8 kg; na odmiany wczesne 150 szt/m²

    • siew rzędowy 30-45 cm

    • siew pasowy 4x30 cm

    • siew wstęgowy – redlice szerokości 10 cm (parowy)








  • Marchew na straganie







  • Kwiatostan marchwi







  • Marchewki o różnych kolorach







  • Gatunek typowy (dziko rosnący)






Zobacz też |



  • olej z marchewki

  • Marchew pastewna



Przypisy |




  1. ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-05-01].


  2. ↑ Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.


  3. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.


  4. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.


  5. ↑ Zbigniew Borna (red.): Szczegółowa uprawa warzyw. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1973, s. 102-104.


  6. ↑ Taxon: Daucus carota (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-04-13].


  7. ↑ Nomenklatura Scalona (CN) stanowiąca obowiązującą urzędowo klasyfikację towarów w Unii Europejskiej


  8. ↑ Council Directive 2001/113/EC of 20 December 2001


  9. ↑ abc Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 498. ISBN 978-83-200-5311-1.


  10. ↑ ab Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.)



Bibliografia |



  1. Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.

  2. Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.




-

這個網誌中的熱門文章

12.7 cm/40 Type 89 naval gun

圖片
12.7 cm/40 Type 89 naval gun Type 89 gun mounted on Chitose Type Naval gun anti-aircraft gun Place of origin Japan Service history In service 1932–45 Used by Imperial Japanese Navy Wars World War II Production history Designed 1928–32 Produced 1932–45 No.  built ~1500 Variants Type 88 Specifications Mass 3,100 kilograms (6,834 lb) Barrel length 5,080 millimeters (16 ft 8 in) (bore length) Shell Fixed Shell weight 20.9–23.45 kilograms (46.1–51.7 lb) Caliber 12.7-centimeter (5.0 in) Breech horizontal breech block Elevation -8° to +90° [1] Rate of fire 8-14 rounds per minute Muzzle velocity 720–725 meters per second (2,360–2,380 ft/s) Maximum firing range 9,440 meters (30,970 ft) at 90° (AA ceiling) 14,800 meters (48,600 ft) at 45° The 12.7 cm/40 Type 89 naval gun was a Japanese anti-aircraft (AA) gun introduced before World War II. It was the Imperial Japanese Navy's standard heavy AA...
閱讀完整內容

Rikitea

圖片
Town in French Polynesia, France Rikitea Town Rikitea Location in French Polynesia Coordinates: 23°7′13″S 134°58′9″W  /  23.12028°S 134.96917°W  / -23.12028; -134.96917 Coordinates: 23°7′13″S 134°58′9″W  /  23.12028°S 134.96917°W  / -23.12028; -134.96917 Country   France Overseas collectivity   French Polynesia Territory Gambier Islands Island Mangareva Rikitea is a small town on Mangareva, which is part of the Gambier Islands in French Polynesia. A majority of the islanders live in Rikitea. [1] [2] The island was a protectorate of France in 1871 and was annexed in 1881. [3] Contents 1 History 2 Geography 3 Economy 4 Landmarks 5 Transportation 6 References 7 Bibliography 8 External links History The town's history dates to the era when the island was first settled with people from the Marquesas Islands in 1100 AD. Captain James Wilson of the London Missionary Society arrived in 1797 on Du...
閱讀完整內容

University of Vienna

圖片
"Vienna University" redirects here. For Vienna University of Economics and Business, see Vienna University of Economics and Business. University of Vienna Universität Wien Type Public Established 1365 Budget € 544 million [1] Rector Heinz Engl Academic staff 6,765 Administrative staff 3,106 Students 94,000 [2] Postgraduates 16,490 Doctoral students 8,945 Location Main building, Vienna , Austria 48°12′47″N 16°21′35″E  /  48.21306°N 16.35972°E  / 48.21306; 16.35972 Coordinates: 48°12′47″N 16°21′35″E  /  48.21306°N 16.35972°E  / 48.21306; 16.35972 Campus Urban Colors Blue and White           Affiliations Campus Europae, EUA, UNICA Website www.univie.ac.at/en Data as of 2016 [update] The University of Vienna (German: Universität Wien ) is a public university located in Vienna, Austria. It was founded by Duke Rudolph IV in 1365 and is one of the oldest universities in the Ge...
閱讀完整內容