Klasztor
Klasztor (czes. klášter, z niem. Kloster, od łac. claustrum, miejsce zamknięte) – budynek lub zespół budynków, w którym mieszkają wspólnoty religijne zakonników albo zakonnic. Klasztory są znane przede wszystkim z chrześcijaństwa i buddyzmu, choć występują lub występowały także w hinduizmie, dżinizmie, islamie i judaizmie.
Nazwą tą określa się często sam zakon czy zgromadzenie zakonne.
Spis treści
1 Klasztory w różnych religiach
1.1 Religie wywodzące się z półwyspu indyjskiego
1.2 Religie abrahamiczne
2 Klasyczne cechy klasztorów w zachodnim chrześcijaństwie
2.1 Pomieszczenia klasztorne
3 Znane klasztory chrześcijańskie
4 Słynne klasztory buddyjskie
5 Zobacz też
6 Bibliografia
Klasztory w różnych religiach |
Religie wywodzące się z półwyspu indyjskiego |
Najstarsze formy życia monastycznego wywodzą się z półwyspu indyjskiego z hinduistycznego ascetyzmu. Hinduistyczne formy klasztorów to większa i bardziej sformalizowana matha oraz aśrama.
Z praktyk hinduistycznych wywodzą się monastycyzm buddyjski i dżinnijski. O ile w dżinnizmie jest on podobny do hinduizmu, to buddyzm wytworzył własną bogatą i różnorodną tradycję budowy klasztorów, rozwijaną od IV wieku przed Chr. do dziś na terenie wschodniej Azji, a od XX wieku na całym świecie.
Religie abrahamiczne |
W judaizmie starożytnym istniały wspólnoty przypominające klasztorne np. w Qumran.
Własną i bogatą tradycję monastyczną wykształciło chrześcijaństwo. Klasztory zaczęły się rozwijać ze wspólnot pustelniczych w Egipcie i rozprzestrzeniły się na cały chrześcijański świat. Klasztory istnieją we wszystkich odłamach chrześcijaństwa, także w protestantyzmie, jednak w każdym rozwinęły odrębne cechy charakterystyczne. W języku polskim klasztory prawosławne określa się słowem monaster.
W Islamie cechy klasztorów nabrały wspólnoty sufickie.
Klasyczne cechy klasztorów w zachodnim chrześcijaństwie |
W klasycznym układzie zabudowań ich centralnym punktem był kościół, do którego od strony południowej przylegał otoczony krużgankami czworoboczny wirydarz, od wschodniej – kapitularz, a od zachodniej – cele zakonne lub dormitoria. Naprzeciwko kościoła usytuowany był refektarz, a różne inne budynki (szkoła, zabudowania gospodarcze) lokowano w dalszych częściach kompleksu, jednak w obrębie opasających go murów.
Pomieszczenia klasztorne |
armarium – pomieszczenie do przechowywania ksiąg.- auditorium – sala do odczytu; służyła mnichom do omawiania spraw codziennych, rozdzielania prac na bieżący dzień
- cellarium – magazyn klasztorny
dormitorium – sypialnia klasztorna
fraternia – pomieszczenie służące zakonnikom do wspólnej pracy
infirmeria – pomieszczenie przeznaczone dla chorych zakonników- kalifaktorium (calefactorium) – ogrzewalnia klasztorna
kapitularz – sala zebrań- klauzura – ściśle określona część budynków, do której wstęp mają tylko członkowie danego zgromadzenia zakonnego
krużganek – okalająca dziedziniec galeria utworzona przez arkady wsparte na ciągu filarów bądź kolumn
lawaterz, lawatorium – umywalnia klasztorna
oratorium – kaplica klasztorna
parlatorium – rozmównica; pomieszczenie przeznaczone do rozmów z osobami świeckimi.
refektarz – jadalnia klasztorna
skryptorium – pomieszczenie służące do przepisywania i iluminowania ksiąg
wirydarz – wewnętrzny dziedziniec klasztorny z ogrodem, otoczony krużgankami skrzydeł klasztornych
Znane klasztory chrześcijańskie |
- obrządku zachodniego
- rzymskokatolickie
- Klasztor oo. paulinów na Jasnej Górze
- Klasztor benedyktyński na Monte Cassino
- Klasztor benedyktyński w Sankt Gallen (zobacz też: plan klasztoru w Sankt Gallen)
- Klasztor benedyktyński w Cluny
- Klasztor bernardyński w Kalwarii Zebrzydowskiej - Sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej
- Klasztor cysterski w Cîteaux
- Klasztor cysterski w Clairvaux
- Klasztor cysterski w Morimond
- Klasztor benedyktyński na Mont Saint-Michel
- Klasztor franciszkański w Asyżu
- Klasztor cysterski w Lubiążu
- Klasztor cysterski w Mogile
- mariawickie
Klasztor mariawitów w Płocku - Świątynia Miłosierdzia i Miłości
- Klasztor mariawicki w Felicjanowie
- protestanckie
Augustinerkloster w Erfurcie
- rzymskokatolickie
- obrządku wschodniego (monastyry)
- prawosławne
Klasztor Świętej Katarzyny na górze Synaj w Egipcie
- Zespół klasztorów na półwyspie Athos
Ławra Troicko-Siergijewska w Siergijewie Posadzie k. Moskwy
Ławra Peczerska w Kijowie
- Ławra Uspenska w Poczajowie
- Monaster św. Elżbiety w Mińsku
- Monaster św. Ducha w Wilnie
- Ławra Supraska
Monastyr Sołowiecki na Wyspach Sołowieckich (Morze Białe, Rosja)
Monastyr Uspieński w pobliżu Bachczysaraju na Krymie
Rylski Monastyr (w górach Riła, Bułgaria)
Meteory na równinie tesalijskiej (Grecja)
- unickie
Ławra Uniowska należąca do mnichów reguły studyckiej
- orientalne
Debre Damo należąca do Etiopskiego Kościóła Ortodoksyjnego
- prawosławne
Słynne klasztory buddyjskie |
Baima si – jeden z najstarszych chińskich klasztorów
Songgwang-sa – klasztor sŏn (jap. zen)
Haein sa – klasztor koreański
Daitoku-ji – zespół klasztorny
Engaku-ji – klasztor zen
Hosshin-ji – klasztor zen sōtō
Rumtek – klasztor w Tybecie
Hemis – klasztor w Tybecie
- Ryutaku-ji
Shaolin – klasztor chan (jap. zen)
Zobacz też |
- monastycyzm chrześcijański
- klasztor buddyjski
Bibliografia |
- MarianneM. Bernhard MarianneM., Klasztory, BarbaraB. Ostrowska (tłum.), Warszawa: Diogenes, 2000, ISBN 83-7227-530-0, OCLC 297696370 .
- Janusz Leszek Jurkiewicz, Pomorski Szlak Cystersów, Gdynia: Region; Pelplin: Bernardinum, 2006, ISBN 978-83-89178-66-4 (Region), ISBN 978-83-7380-396-1 (Bernardinum)
- Izabela Kaczyńska, Tomasz Kaczyński, Cystersi w Polsce, Warszawa: Sport i Turystyka, 2010, ISBN 978-83-7495-735-9
- Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 73. ISBN 83-85001-89-1.
Kontrola autorytatywna (miejsce kultu):
LCCN: sh85086690
GND: 4031225-2
BNCF: 4579
- WorldCat