Egftnjytyk

	; Nawsie; Návsí;
	; ; Urząd gminy;
; ;	; ;
; Herb;	; Flaga;
; Państwo;	; Czechy;
; Kraj;	; morawsko-śląski;
; Powiat;	; Frydek-Mistek;
	;
; Kraina;	; Śląsk;
	;
; Starosta;	Lenka Husarová;
Powierzchnia;	19,63 km²;
Populacja (2015); • liczba ludności;	; ; 3905;
• gęstość;	194,1 os./km²;
; Kod pocztowy;	739 91-739 92;
	Szczegółowy podział administracyjny;
Liczba obrębów ewidencyjnych;	3;
Liczba części gminy;	1;
Liczba gmin katastralnych;	1;
	; ; Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego; ; ; ; Nawsie; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie Czech; ; ; ; Nawsie; ; ; ;
	; 49°35′N 18°45′E/49,590278 18,752778;
; ;	; Multimedia w Wikimedia Commons;
	; Strona internetowa;
	; Portal Czechy;

Ten artykuł dotyczy wsi w Czechach. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Nawsie^[2] (cz. Návsí ⁱ, niem. Nawsy) – wieś gminna w Czechach, w kraju morawsko-śląskim (powiat Frydek-Mistek). Leży w regionie Śląska Cieszyńskiego, na tzw. Zaolziu.

Spis treści

1 Geografia

2 Historia

3 Ludność

4 Zabytki

5 Turystyka

6 Postaci związane z Nawsiem

7 Galeria

8 Przypisy

9 Bibliografia

10 Linki zewnętrzne

Geografia |

Miejscowość leży w mezoregionie Rów Jabłonkowski (cz. Jablunkovská brázda), pomiędzy pasmem Beskidu Śląskiego na wschodzie i Beskidu Morawsko-Śląskiego na zachodzie, na północ od Przełęczy Jabłonkowskiej. Swoimi wschodnimi krańcami sięga aż do Wielki Stożek (978 m n.p.m.) w Beskidzie Śląskim, na zachodzie zaś opiera się o pierwsze szczyty Beskidu Morawsko-Śląskiego^[3]. Środek miejscowości przecina dolina rzeki Olzy.

Historia |

W dokumencie protekcyjnym biskupa wrocławskiego Wawrzyńca z dnia 25 maja 1223 roku wydanym na prośbę księcia opolsko-raciborskiego Kazimierza dla klasztoru premonstrantek w Rybniku wymieniono około 30 miejscowości mających im płacić dziesięcinę. Pośród 14 miejscowości kasztelanii cieszyńskiej wymieniona została Novosa (Novoza), którą można by utożsamiać właśnie z Nawsiem, co jednak budzi wątpliwości^[4]^[5].

31 grudnia 1435 r. w ramach przywileju, książę cieszyński Wacław I, za wierną służbę nadał Pawłowi Sikorze prawo założenia w tym miejscu społeczności rolniczej. Grunt był zwolniony z podatku, a Sikora zobowiązał się przyjąć obowiązki wójta. Przywilej ten potwierdził później w 1603 roku książę Adam Wacław. Ród Sikorów dzierżył funkcję wójtów Nawsia aż do początków XX wieku. Nawsie pierwotnie było częścią Starego Jabłonkowa, lecz kiedy później wyżej nad Olzą powstał nowy Jabłonków, Nawsie stało się osobną wsią. Pod taką nazwą (Nawsie) wzmiankowana została ona po raz pierwszy w 1577 roku^[6].

Nawsie leżało na starym, średniowiecznym szlaku handlowym, tzw. „szlaku miedziowym” biegnącym od Górnych Węgier (dzisiejszej Słowacji) przez Cieszyn do Wrocławia. Stwarzało to dobre warunki dla rozwoju wsi, w której poczęli się osiedlać nowi rzemieślnicy. Takie położenie miało i negatywne konsekwencje: ciągłe przemarsze obcych wojsk i częste wylewy Olzy spowodowały, że w drugiej połowie XVII wieku prawie jedna trzecia mieszkańców opuściła miejscowość. Po utworzeniu zboru protestanckiego w Nawsiu, w 1791 r. wybudowany został drewniany kościół ewangelicki, a z czasem na jego miejscu - nowy, murowany (w 1820). Wieś szybko rozwinęła się dzięki powstaniu Kolei Koszycko-Bogumińskiej, od 1871 roku przebiegającej przez miejscowość. Powstała tu duża stacja kolejowa - Návsí (Nawsie), która obsługuje także mieszkańców pobliskiego miasta Jabłonków.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 r. w 222 budynkach w Nawsiu na obszarze 1965 hektarów mieszkało 1917 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 97,6 os./km². Z tego 664 (34,6%) mieszkańców było katolikami, 1250 (65,2%) ewangelikami a 3 (0,2%) wyznawcami judaizmu, 1782 (93%) było polsko-, 74 (3,9%) niemiecko-, 17 (0,9%) czesko- a 7 innojęzycznymi^[7]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 264, a mieszkańców do 2249, z czego 2188 było zameldowanych na stałe. Z nich 2114 (96,6%) było polsko-, 62 (2,8%) niemiecko-, a 12 (0,5%) czeskojęzycznymi. Podział według religii kształtował się następująco: 783 (34,8%) katolików, 1449 (64,4%) ewangelików, 174 (0,8%) wyznawców judaizmu^[8].

W 1914 roku polski marszałek Józef Piłsudski spędził ze swoimi legionami pierwsze święta Bożego Narodzenia w miejscowym kościele ewangelicko-augsburskim^[9].

Po podziale Śląska Cieszyńskiego w 1920 r. miejscowość znalazła się w granicach Czechosłowacji. W 1938 r. została wraz z większością Zaolzia zaanektowana przez Polskę, a w II wojnie światowej przez nazistowskie Niemcy. Po wojnie przywrócona Czechosłowacji. W latach 1960–1994 Nawsie było częścią Jabłonkowa.

Ludność |

W latach 1869-2001^[10]:

Rok	1869	1880	1890	1900	1910	1921	1930	1950	1961	1970	1980	1991	2001
Liczba ludności	1057	1412	1629	1917	2249	2503	3102	3306	3588	3609	3588	3623	3765

Według czeskiego spisu z 2001 r. w Nawsiu w 815 z 885 domach w gminie Nawsie mieszkało 3765 osób, z czego 2698 (71,7%) było narodowości czeskiej, 902 (24%) polskiej, 62 (1,7%) słowackiej, 60 (1,6%) śląskiej, 15 (0,4%) morawskiej i 5 (0,1%) niemieckiej. Osoby wierzące stanowiły 81,8% populacji (3079 os.), z czego katolicy 47,5%, 1461 osób^[11].

Zabytki |

Obiektami zabytkowymi w miejscowości są^[12]:

kościół ewangelicko-augsburski z 1820 roku z wieżą dobudowaną w 1849 r.

dom nr 47, dawna szkoła ewangelicka Emaus z 1808 r.

zagroda wiejska (dom nr 34), pod Stożkiem

zagroda wiejska (dom nr 148),

ruiny średniowiecznego grodziska, zwane Zamczysko, leżące przy ujściu Czarnego Potoku do Olzy

Turystyka |

Przez miejscowość przebiegają następujące trasy rowerowe:

Międzynarodowy Szlak Rowerowy Greenways Kraków – Morawy – Wiedeń

Radegast CykloTrack Trojmezí

trasa nr 56 (89 km), czeska część tzw. Pętli Rowerowej Euroregionu Śląsk Cieszyński

Piesze szlaki turystyczne przebiegające przez Nawsie:

Radvanov - Pod Velkým Stožkem (6,6 km)

Návsí - Velký Stožek (Wielki Stożek) (8,6 km)

Návsí - Girová - Markov (11 km)

Bystrzyca – Návsí – Slavíč (26 km)

Postaci związane z Nawsiem |

Tadeusz Michejda – polski działacz społeczny, lekarz, polityk

Władysław Michejda – polski adwokat, burmistrz Cieszyna do 1929 roku

Władysław Niedoba – działacz społeczno-kulturalny Śląska Cieszyńskiego

Władysław Młynek – polski działacz społeczny i kulturalny na Zaolziu

Halina Młynkowa – piosenkarka

Galeria |

Czeska Szkoła Podstawowa

Polska Szkoła Podstawowa

Kościół ewangelicko-augsburski z 1820 r.

Ołtarz w kościele ewangelickim

Napis na kościele ewangelickim

Emaus. Była szkoła ewangelicka z 1808 r.

Dworzec kolejowy w Nawsiu

Przypisy |

↑ Český statistický úřad: Informativní počet občanů v ČR ve všech obcích, v obcích 3. typu a v městských částech (cz.). W: Počty obyvatel v obcích [on-line]. Ministerstvo vnitra České republiky, 2015-01-01. [dostęp 2015-04-08].

↑ Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 11. Europa, Część I, 2009 Publikacja w formacie PDF

↑ Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 240. ISBN 978-83-933109-3-7.

↑ Idzi Panic. Z badań nad osadami zanikłymi na Górnym Śląsku w średniowieczu. Uwagi w sprawie istnienia zaginionych wsi podcieszyńskich, Nageuuzi, Suenschizi, suburbium, Radouiza, Zasere, Clechemuje oraz Novosa. „Pamiętnik Cieszyński”, s. 29-37. Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie. ISSN 0137-558x. [dostęp 2012-12-31].

↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 294. ISBN 978-83-926929-3-5.

↑ Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 241. ISBN 978-83-933109-3-7.

↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.)

↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.)

↑ Nowak 2008, 16.

↑ Český statistický úřad: Historický lexikon obcí ČR 1869–2005 – 1. díl (cz.). czso.cz, 2008-08-20. s. 714-715. [dostęp 2010-10-14].

↑ Sčítaní lidu, domů a bytů 2001 (cz.). [dostęp 2010-09-16].

↑ Národní památkový ústav: Zabytki powiatu Frydek-Mistek (cz.). [dostęp 2013-10-08].

Bibliografia |

Irena Cicha: Stonawka od źródła do ujścia. Český Těšín: Region Silesia, 2004. ISBN 80-239-3850-9.

Pierwsza Niepodległość. W: Krzysztof Nowak: Polskość i ruch narodowy. Cieszyn: Urząd Miejski Cieszyn, 2008, s. 7-17. ISBN 978-83-89835-40-6.

Linki zewnętrzne |

MK PZKO Nawsie

[1] Český statistický úřad: Informativní počet občanů v ČR ve všech obcích, v obcích 3. typu a v městských částech (cz.). W: Počty obyvatel v obcích [on-line]. Ministerstvo vnitra České republiky, 2015-01-01. [dostęp 2015-04-08].

[2] Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 11. Europa, Część I, 2009 Publikacja w formacie PDF

[3] Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 240. ISBN 978-83-933109-3-7.

[4] Idzi Panic. Z badań nad osadami zanikłymi na Górnym Śląsku w średniowieczu. Uwagi w sprawie istnienia zaginionych wsi podcieszyńskich, Nageuuzi, Suenschizi, suburbium, Radouiza, Zasere, Clechemuje oraz Novosa. „Pamiętnik Cieszyński”, s. 29-37. Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie. ISSN 0137-558x. [dostęp 2012-12-31].

[5] Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 294. ISBN 978-83-926929-3-5.

[6] Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 241. ISBN 978-83-933109-3-7.

[7] Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.)

[8] Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.)

[9] Nowak 2008, 16.

[historyczne_statystyki-10] Český statistický úřad: Historický lexikon obcí ČR 1869–2005 – 1. díl (cz.). czso.cz, 2008-08-20. s. 714-715. [dostęp 2010-10-14].

[11] Sčítaní lidu, domů a bytů 2001 (cz.). [dostęp 2010-09-16].

[12] Národní památkový ústav: Zabytki powiatu Frydek-Mistek (cz.). [dostęp 2013-10-08].

搜尋此網誌