Egftnjytyk

Ten artykuł dotyczy hiszpańskiego jezuity. Zobacz też: Święty Franciszek Ksawery i Franciszek Ksawery (imię).

Święty Franciszek Ksawery SJ Francisco de Jaso y Azpilicueta
wyznawca prezbiter apostoł Indii
XVII wieczny wizerunek św. Franciszka Ksawerego (muzeum miasta Kobe).
Data i miejsce urodzenia	7 kwietnia 1506 Nawarra
Data i miejsce śmierci	2 grudnia 1552 Shangchuan Dao
Czczony przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	25 października 1619 przez Pawła V
Kanonizacja	12 marca 1622 przez Grzegorza XV
Wspomnienie	3 grudnia
Atrybuty	gorejące serce, krab, krzyż, laska pielgrzyma, stuła
Patron	misji katolickich
Multimedia w Wikimedia Commons

Posąg św. Franciszka Ksawerego na moście w Kłodzku

Franciszek Ksawery, właśc. Francisco de Jaso y Azpilicueta (ur. 7 kwietnia 1506 na zamku Xavier wówczas w Królestwie Nawarry, obecnie w Hiszpanii, zm. z 2 na 3 grudnia 1552 na wyspie Sancian koło Kantonu u wybrzeży Chin) – prezbiter i wyznawca, jeden z założycieli zakonu jezuitów, misjonarz, święty katolicki zwany apostołem Indii. Mówi się o nim, że od czasów św. Pawła nikt nie nawrócił większej liczby ludzi.

Życiorys |

Zamek Javier

Młodość |

Był synem Juana de Jasu, doktora uniwersytetu bolońskiego, prezydenta Rady Królewskiej króla Nawarry Juana III. Jego matką była Doña Maria de Azpilcueta y Aznárez - jedyna dziedziczka dwóch rodów arystokratycznych. Był spokrewniony z Martínem de Azpilcueta, znanym jako Doctor Navarrus, który był filozofem, teologiem i jednym z wczesnych przedstawicieli monetaryzmu. Jego ojczystym językiem był baskijski.
Królestwo Nawarry zachowało neutralność w sporze pomiędzy Francją a zjednoczonymi królestwami Kastylii i Aragonii, będącymi pod władzą Ferdynanda Aragońskiego, w związku z czym w 1512 r. zostało przez tego władcę najechane. Rozpoczęła się długa, trwająca z przerwami 18 lat wojna. W 1515 zmarł ojciec mającego wówczas 9 lat Franciszka Ksawerego. W następnym roku w zajętej przez wojska Ferdynanda części kraju wybuchło wsparte przez Francuzów powstanie, w którym wzięli udział bracia Franciszka. Z tego powodu na rozkaz pełniącego obowiązki gubernatora, kardynała Cisnerosa rodzina Franciszka została pozbawiona posiadłości ziemskich, a jej zamek został poddany demolicji: zewnętrzne mury, bramy i obie baszty zostały zniszczone, fosa zasypana, a wieża mieszkalna skrócona o połowę, nietknięta pozostała tylko rezydencja. Ostatecznie wojna z królestwami Kastylii i Aragonii zakończyła się podziałem królestwa Nawarry, a jej król i lojaliści uciekli do północnej części kraju, która obecnie stanowi część terytorium Francji.

Towarzystwo Jezusowe |

W 1525 Franciszek został wysłany na studia do paryskiej Sorbony do Collège Sainte-Barbe, który ukończył w 1530 r., otrzymując tytuł magister artium. Później wykładał filozofię Arystotelesa w kolegium w Beauvais. Jeszcze podczas studiów w Paryżu poznał Piotra Fabra, a za jego pośrednictwem – Ignacego Loyolę i to on miał mu zadać słynne pytanie: "Cóż może zyskać człowiek na świecie jeśli utraci własną duszę?".

Choć miał możliwość zrobienia kariery akademickiej, zdecydował się dołączyć do św. Ignacego^[1]. 15 sierpnia 1534 w kościele św. Piotra na Montmartre pod przywództwem Ignacego Loyoli wraz z pięcioma innymi absolwentami Sorbony złożył śluby ubóstwa, czystości i posłuszeństwa. Złożyli także obietnicę podróży do Ziemi Świętej i nawracania muzułmanów, a jeśli to byłoby niemożliwe, oddania się w służbę papieżowi. Kiedy, jak umówili się w styczniu 1537, spotkali się w Wenecji, okazało się, że z powodu wojny podróż na wschód była niemożliwa. Loyola i jedyny spośród nich mający już święcenia kapłańskie Piotr Faber udali się do Rzymu po papieską akceptację. Kiedy ją otrzymali 24 czerwca 1537 przyjęli Święcenia kapłańskie. Później Franciszek krótko był sekretarzem Loyoli.

Wizja św. Franciszka Ksawerego

Papież Paweł III w 1540 zatwierdził nowy zakon, Towarzystwo Jezusowe. Franciszek był pierwszym misjonarzem jezuickim. Kiedy w 1540 opuścił Rzym wziął ze sobą brewiarz, katechizm oraz popularny w epoce kontrreformacji napisany po łacinie biblijny traktat moralistyczny chorwackiego humanisty Marko Marulića "De institutione bene vivendi per exempla sanctorum", wydany w 1506 w Wenecji. W liście wysłanym z Goa w 1549 F. Balthasar Gago zapewnia, że była to jedyna książka jaką Franciszek czytał.

Goa |

Na podstawie wzajemnego porozumienia - Padroado - do Portugalii należała opieka nad strukturami kościelnymi w jej koloniach. W 1541 z rekomendacji rektora paryskiego kolegium Collège Sainte-Barbe, Diogo de Gouveia, który polecał jezuitów i na polecenie króla Portugalii Jana III Franciszek wyjechał do Indii Portugalskich w charakterze wysłannika królewskiego i nuncjusza apostolskiego. 7 kwietnia w swoje 35. urodziny wypłynął z Lizbony na pokładzie Santiago wspólnie z dwoma innymi jezuitami i wicekrólem Indii Martimem Alfonso de Sousa. W czasie 13-miesięcznej podróży oddawał się apostolstwu i posłudze chorym. Od sierpnia do marca 1542 przebywał w portugalskim Mozambiku.

Mimo wielu przeszkód i ciężkiej choroby dotarł 6 maja 1542 do Starego Goa, które od 30 lat było stolicą Indii Portugalskich. Jego pierwszym zadaniem było przede wszystkim wzmożenie dyscypliny religijnej zamieszkujących kolonię Portugalczyków, których religijność zanikła i swoim zachowaniem i zdziczeniem obyczajów odstraszali miejscowych. Ignorowali Kościół i chrześcijaństwo, rozpowszechniony był konkubinat, najczęściej Portugalczyków z miejscowymi kobietami. Tylko w obrębie Goa było kilku księży, na zewnątrz żadnego. Postanowił rozpocząć ewangelizację od podstaw. Zaczął od posługi chorym i ewangelizacji dzieci. Odwiedzał więźniów. Każdego ranka szedł ulicami miasta, wzywając dzwonkiem na lekcje religii. Założył kolegium św. Pawła, pionierskie seminarium zajmujące się kształceniem świeckich księży, które stało się pierwszą siedzibą jezuitów w Azji.

Św. Franciszek nawraca pogan

Parava |

Dowiedział się o żyjącym na południowym krańcu Indii (obecnie Tamilnadu) plemieniu Parava, które zostało formalnie ochrzczone i z powodów politycznych otrzymywało wsparcie w walce z muzułmanami, ale nie otrzymało żadnych nauk religijnych. W październiku 1542 udał się wraz z kilkunastoma tłumaczami i miejscowymi klerykami na przylądek Komoryn. Po raz pierwszy musiał pracować bez bezpośredniego wsparcia instytucji europejskich. Napotykał wiele trudności, także ze strony Portugalczyków, których zachowanie budziło niechęć do Europejczyków. Także miejscowi bramini byli negatywnie nastawieni do chrześcijańskich misjonarzy.

Następne trzy lata spędził na ewangelizacji południowych Indii, docierając w swoich podróżach do Cejlonu i obszarów obecnej prowincji Madras. Odwiedził miejsce męczeństwa św Tomasza Apostoła. Zbudował kilkanaście kościołów.

Malakka |

W 1545 zaplanował podróż na indonezyjską wyspę Celebes i wiosną tego samego roku dotarł do Malakki na Sumatrze, gdzie istniało osadnictwo portugalskie. Do 1546 podróżował pomiędzy Wyspami Moluckimi i wyspą Ambon (wyspa). W Koczinie i Basejnie założył kolegia jezuickie.

Japonia |

W 1547 Franciszek spotkał w Malakce Japończyka o imieniu Anjirō (lub Yajirō), który usłyszał o nim dwa lata wcześniej i wyruszył z Kagoshimy, żeby go spotkać. Opowiedział mu o swoim życiu, obyczajach i kulturze Japonii, z której musiał uciekać, kiedy został oskarżony o morderstwo. Dzięki jego wiedzy i znajomości języka podróż do Japonii stała się możliwa. Anjirō został pierwszym japońskim chrześcijaninem i przyjął imię Paulo de Santa Fe, Franciszek zaś został pierwszym chrześcijańskim misjonarzem w Japonii. Franciszek na kilkanaście miesięcy musiał powrócić do Goa i wypełnić swoje obowiązki prowincjała.

Pierwsi Portugalczycy wylądowali w Japonii w 1543 na wyspie Tanegashima. Franciszek Ksawery dotarł tam w 1549 wraz z Anjirō, dwoma innymi Japończykami oraz ojcem Cosme de Torrès i bratem João Fernandesem. Jednak nie mógł uzyskać zgody na wejście do żadnego portu. Udało mu się to dopiero 15 sierpnia w Kagoshimie (stolicy Prowincji Satsuma na wyspie Kiusiu), gdzie został życzliwie przyjęty przez tamtejszego daimyō, Takahisę Shimazu (1514-1571), jako przedstawiciel króla Portugalii. Podstawowymi problemami okazały się bariera językowa i brak zainteresowania. Po niespełna roku, kiedy władze japońskie dowiedziały się o prozelityzmie, zakazały przyjmowania chrztu pod karą śmierci i korzystający z gościny rodziny Anjirō misjonarze, musieli wyjechać.

Przez port Hirado (koło Nagasaki) opuścili Kiusiu i od października do grudnia 1550 przebywali w Yamaguchi (wyspa Honsiu). Jeszcze przed świętami Bożego Narodzenia Franciszek udał się do Kioto, do sioguna Yoshitane Ashikagi z prośbą o pozwolenie na głoszenie Ewangelii, ale go nie spotkał. Powrócił do Yamaguchi, gdzie korzystając z poparcia rodów Ōuchi i Ōtomo założył pierwszy kościół. Słaba znajomość języka pozwalała Franciszkowi tylko na głośne odczytywanie katechizmu. Pokazywał Japończykom przywiezione przez siebie obrazy NMP z Dzieciątkiem.

Ogółem w Japonii Franciszek spędził ponad 2 lata. Przez ten czas udało się jezuitom zorganizować gminy chrześcijańskie w miastach Yamaguchi na wyspie Honsiu oraz w mieście Hirado i w prowincji Bungo na wyspie Kiusiu. Franciszek zrozumiał, że ewangeliczna cnota ubóstwa nie wywiera na Japończykach pozytywnego wrażenia, jak to było w Europie i Indiach. Dlatego zmienił sposób działania i na kolejne spotkanie z władzami wszyscy udali się ubrani w najlepsze sutanny, komże i stuły, w towarzystwie 30 szlachciców portugalskich ze służącymi, wszyscy w najlepszych ubraniach jakie mieli. Wzięli ze sobą obrazy religijne i zwracające uwagę błyskotki. Pięciu niosło na jedwabnych poduszkach cenne przedmioty, jak obraz NMP czy aksamitne kapcie. Książę Oshindono otrzymał w prezencie m.in. instrument muzyczny i zegarek oraz otrzymane od władz kolonialnych w Indiach listy polecające od króla Portugalii. Po tym zdarzeniu jezuici zmienili taktykę, od tej pory najpierw starając się dotrzeć do elit społeczeństwa.

Przez 45 lat jezuici byli jedynymi chrześcijańskimi misjonarzami w Japonii. Później dotarli tam franciszkanie. Przeszkodą i przyczyną porażki ewangelizacji była odmienna kultura japońska. Siogunat Tokugawów położył kres chrześcijańskiej misji w Japonii.

Śmierć świętego Franciszka Ksawerego, Francisco Goya, 1771–1774

Chiny |

Po dwóch latach, w 1551, Franciszek Ksawery opuścił Japonię. Z powodu wrogości władcy Kagoshimy musiał podążać okrężną drogą, a burza spowodowała, że wylądował na wyspie w pobliżu Kantonu, gdzie spotkał bogatego kupca, Diego Pereirę (którego poznał w Koczin w Indiach). Pereira opowiedział mu o Chinach i więzionym tam Portugalczyku. Do Goa dotarli w następnym roku, ale już w kwietniu na pokładzie Santa Cruz byli w drodze do Chin. Okazało się jednak, że Franciszek zgubił listy polecające i choć przedstawił się jako nuncjusz apostolski, a Diego Pereirę jako ambasadora króla Portugalii, to sprawujący realną władzę w Malakce capitão Álvaro de Ataíde da Gama zmusił ich do rezygnacji z tytułów i pozostawienia prezentów dla cesarza Chin, wymienił też załogę na ich statku. W sierpniu 1552 w towarzystwie jezuity Álvaro Ferreiry i dwóch służących, z których jeden był Hindusem, a drugi Chińczykiem o imieniu António dotarł do wyspy Shangchuan leżącej 14 kilometrów od wybrzeża Chin. Odesłał Ferreirę z indyjskim służącym do Indii i kiedy António szukał łodzi, którą mogliby dopłynąć na kontynent, ciężko chory zmarł w nocy z 2 na 3 grudnia 1552 roku.

Znaczenie |

Mapa podróży Franciszka Ksawerego

W Azji Franciszek był 10 lat i starał się wykorzystać wszystkie możliwości, by dotrzeć do jak największej ilości miejsc, a przede wszystkim do tych, które były istotne dla danego regionu. Japonia była szczególnie interesująca ze względu na swoją kulturę, ale Chiny były największe. Szacuje się, że osobiście ochrzcił 30 tysięcy ludzi. Na Wyspach Moluckich w latach 60. XVI w. było już 10 tysięcy katolików, a 30 lat później od 50 do 90 tysięcy.

Swoją pracę misjonarską zaczynał od prostych ludzi, starając się pomagać biednym. Dopiero w Japonii zmienił taktykę, starając się najpierw dotrzeć do elity społeczeństwa. Tą metodę pracy przyjęli późniejsi misjonarze jezuiccy, tacy jak np. Matteo Ricci. Jego doświadczenia z kościołem malabarskim stały się podstawą późniejszej praktyki misjonarskiej jezuitów. Nalegał, aby misjonarze przejmowali jak najwięcej elementów miejscowej kultury, a przede wszystkim, żeby uczyli się języka. Podstawowym celem stało się wykształcenie miejscowego kleru.

Jest krytykowany za to, że używał władz Goa do celów misjonarskich, aprobował prześladowania kościoła prawosławnego, zmuszał konwertytów do przyjmowania portugalskich imion i noszenia ich ubrań. W dniu 16 maja 1545 napisał list do króla Portugalii, domagając się powołania inkwizycji na Goa (do czego doszło w 1560), ponieważ żyło tam wielu muzułmanów, żydów i hinduistów. Hindusów nie-chrześcijan określał jako duchowo ślepych czcicieli diabła, a religie indyjskie jako odrażające i groteskowe. Wisznu był dla niego "obrzydliwy", Sziwa "bezwstydny", Kali była "chciwa ofiar". W świątyniach indyjskich odbywały się "poniżające obrzędy" a ołtarze miały "ohydne formy". Za swój cel uznał nie tylko nawrócenie ludzi, ale również zniszczenie "bałwanów" i miejsc kultu. Ochrzczonym przez siebie poganom nakazywał własnoręczne niszczenie dawnych świątyń i figur, ponieważ, jak pisał, nic go bardziej nie raduje jak widok "fałszywych idoli niszczonych przez tych, którzy je czcili". Opisuje jak nawrócone przez niego na chrześcijaństwo dzieci chętnie prowadzą go do miejsc pogańskiego kultu, gdzie ołtarze i świątynie czczone przez ich rodziców i rodziny są przez nie obrażane, bezczeszczone i niszczone.

Ponieważ pochodził z Nawarry, jest popularnym świętym w krajach hiszpańskojęzycznych, gdzie Francisco Javier lub Javier są popularnymi imionami. Forma Xavier jest popularna w Portugalii, Brazylii, Francji, Belgii, południowych Włoszech, a także w Indiach. W Austrii i Bawarii jest to Xaver, czasem jako Franz-Xaver. W krajach anglojęzycznych Xavier jest jednym z nielicznych imion zaczynających się na X i jeszcze do niedawna występowało najczęściej jako Francis Xavier. W USA Xavier jest jednym ze stu najczęściej nadawanych imion. Podobnie w Polsce imię Ksawery używane jest osobno lub w połączeniu z Franciszek, a czasem w archaicznej pisowni Xawery.

"Św. Franciszek Ksawery wskrzesza zmarłego" Peter Paul Rubens

Przedstawiony jest na licznych obrazach, np. "Św. Franciszek Ksawery wskrzesza zmarłego" Rubensa.

Kult |

Jego ciało podobno pozostało nienaruszone rozkładem przez kilka miesięcy mimo upałów i wilgoci, potem przewieziono je do kościoła św. Pawła na Makau (gdzie do dziś pozostał otwarty grób), a później w 1553 przez Pereirę sprowadzone do Goa. Od 2 grudnia 1637 znajduje się w szklanym pojemniku i srebrnej trumnie w jezuickiej bazylice Bom Jesus. Na życzenie generała jezuitów Klaudiusza Aquavivy w 1614, prawe ramię Franciszka, którym błogosławił i chrzcił zostało sprowadzone do Rzymu i umieszczone w srebrnym relikwiarzu w kościele Il Gesù.

Beatyfikacji Franciszka Ksawerego dokonał papież Paweł V 26 października 1619, a kanonizacji – Grzegorz XV, 12 marca 1622 roku. W 1927 Pius XI ogłosił świętego Franciszka głównym patronem misji katolickich. Jego wspomnienie przypomina obowiązek wspierania misji modlitwą i ofiarą.

Wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest w dies natalis (3 grudnia).

Zobacz też |

Portal: Katolicyzm

Portal: Święci

• wstawiennictwo świętych


• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego

Przypisy |

Bibliografia |

• 
  Święty Franciszek Ksawery na brewiarz.pl [6.12.2009]


• John Whitney Hall: Japonia od czasów najdawniejszych do dzisiaj. Warszawa: PIW, 1979. ISBN 83-06-00205-9.

Linki zewnętrzne |

• Żywot świętego Franciszka Ksawerego, jezuity.pl


• Catholic Encyclopedia: St. Francis Xavier