Egftnjytyk

II Brygada Legionów Polskich
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	8 maja 1915
Rozformowanie	1918
Nazwa wyróżniająca	„Legionów Polskich”
Działania zbrojne
I wojna światowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Rodzaj wojsk	piechota
Multimedia w Wikimedia Commons

Żołnierze II Brygady Legionów Polskich w czasie walk na Wołyniu

II Brygada Legionów Polskich tzw. Karpacka lub Żelazna – jednostka Legionów Polskich utworzona 8 maja 1915^[1]. Podlegała rozkazom państw centralnych.

Złożona z oddziałów walczących dotąd w Karpatach i dlatego zwana „Karpacką”. Jej ułani wsławiali się brawurową szarżą przeciwko wojskom rosyjskim podczas bitwy pod Rokitną 13 czerwca 1915.

Geneza |

"Czwórka legionowa" czterech polskich legionistów, symbolizujących Królestwo Polskie, Małopolskę, Śląsk i Wielkopolskę - rzeźba Jana Raszki (1917).

W początkach sierpnia 1914 roku oddziały Józefa Piłsudskiego wkroczyły do Królestwa Polskiego. 16 sierpnia nastąpiło zjednoczenie wszystkich stronnictw w Galicji skupionych w lwowskim Centralnym Komitecie Narodowym (opanowanym przez endecję) oraz krakowskiej Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (z PPS - Frakcją Rewolucyjną na czele) i utworzenie Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN) dla sprawowania opieki organizacyjnej i politycznej nad tworzącymi się legionami polskimi. Rząd austriacki wydał dekret o organizacji dwóch legionów - Legionu Zachodniego i Legionu Wschodniego. Udana ofensywa wojsk rosyjskich doprowadziła do opanowania przez nie Lwowa a później i całej środkowej Galicji. Spowodowała ona też kryzys Legionu Wschodniego, w którym duże wpływy miała przechodząca na pozycje prorosyjskie endecja galicyjska.

 Osobny artykuł: Legion Śląski.

21 września w Mszanie Dolnej legion rozwiązano. 5 dni później przysięgę złożyło jedynie 800 dawnych członków Legionu z kpt. Józefem Hallerem na czele. Z tych żołnierzy oraz dalszych ochotników utworzono 3 pułk piechoty. Dnia 26 września dołączyli do niego ochotnicy ze Śląska Cieszyńskiego oraz Podhala. Ślązacy, którzy sformowali w Cieszynie t.zw. Legion Śląski w liczbie około 600 ochotników wcieleni zostali do I batalionu 3 pułku Legionów Polskich. Około 250 sformowało 2 kompanię 3 pułku Legionów, na którego dowódcę wyznaczono Stefana Pasławskiego, a resztę rozdzielono po innych kompaniach. Dawnych komendantów Feliksa Hajduka oraz Jana Łyska mianowano podporucznikami dając im komendy I i IV plutonu, a Przepilińskiego mianowano porucznikiem i wyznaczono mu funkcję oficera prowiantowego 3 pułku^[2].

30 września z Krakowa został skierowany do północno-wschodnich Węgier 3 pułk, 2 pułk piechoty piechoty dowodzony przez płk Zygmunta Zielińskiego, 2 szwadron kawalerii rtm. Zbigniewa Dunin-Wąsowicza, 3 szwadron kawalerii rtm. Jana Brzezińskiego oraz służby pomocnicze.

Walki w Karpatach i na Bukowinie |

Tablica w Rafajłowej

Oddziały te, w liczbie około 9 tysięcy żołnierzy, zostały rzucone do komitatu marmaroskiego w celu wyparcia Kozaków, którym udało się przedostać przez przełęcz Pantyrską do Kotliny Panońskiej. Wojska były słabo uzbrojone, prawie w ogóle nie przeszkolone, brak było również należytego ekwipunku. Mimo tego udało im się pokonać silniejszego przeciwnika. Następnym zadaniem oddziałów dowodzonych przez gen. Karola Durskiego-Trzaskę (komendanta Legionów Polskich, który znajdował się przy oddziałach w Karpatach) było sforsowanie przełęczy Rogodze Wielkie i oczyszczenie z Rosjan doliny Bystrzycy znajdującej się już na terenie Galicji. Aby ten cel osiągnąć wybudowano z okrąglaków tzw. drogę Legionów - liczącą 6 km drogę etapową po zboczu o nachyleniu 15°. 19 października przekroczono przełęcz i rozpoczęto wyzwalanie Galicji. 23 października stoczono ciężki, trzygodzinny bój pod Pasieczną zmuszając Rosjan do odwrotu. W czasie następnych kilku dni opanowano m.in. Nadwórną, Tarnawicę Leśną, Przerośl, Fitków i Hwozd.

Zygmunt Grabowski - Odparcie nocnego wypadu moskali na Rafajłową w nocy 23/24 stycznia 1915 r. przez 3 p.p. Legionów Polskich

Jednakże już 29 października nastąpił koniec ofensywy na skutek przegranej krwawej bitwy pod Mołotkowem, gdzie stoczono zacięty bój z przeciwnikiem dysponującym dwukrotną przewagą w ludziach i trzykrotną w sile ognia. Niektóre kompanie straciły aż do 50% stanu bojowego. Po tej bitwie oddziały karpackie wycofano w rejon Rafajłowej, gdzie w listopadzie stoczono kilka potyczek. Warto dodać, że znajdujących się wtedy w Karpatach Wschodnich oddziałów polskich nie możemy jeszcze nazywać II Brygadą Legionów, gdyż II Brygada formalnie została sformowana dopiero na przełomie kwietnia i maja 1915 roku na Bukowinie. Co prawda wśród Polaków uzyskała już wówczas przydomek "karpackiej" lub "żelaznej" brygady, lecz formalnie takiej jednostki nie stanowiła.

26 listopada utworzono dwie grupy bojowe - pierwsza pod dowództwem gen. Trzaski-Durskiego została przerzucona 8 grudnia na Węgry w okolice Okörmezö, a następnie 10 stycznia 1915 roku przeniesiono ją na Bukowinę. Wsławiła się tam zdobyciem 22 stycznia głównego punktu oporu Rosjan na tym terenie - Kirlibaby. Natomiast druga grupa pod dowództwem ppłk Hallera pozostała w rejonie Rafajłowej. W styczniu toczyła ciężkie walki pod Zieloną i Rafajłową, z których na uwagę zasługuje odparcie w nocy 23/24 stycznia silnego ataku Rosjan na tę drugą miejscowość. W lutym grupa Hallera wzięła udział w ofensywie wojsk austro-węgierskich w kierunku Stanisławowa, która notabene rozpoczęła się przy temperaturze dochodzącej do -28 °C.

Pomnik bohaterów spod Rokitnej na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Po niemalże pół roku bezustannej walki w bardzo ciężkich terenach górskich oraz ekstremalnych warunkach klimatycznych oddziały karpackie były na skraju wyczerpania. W niektórych kompaniach pozostało jedynie po kilku żołnierzy. W związku z tym w połowie marca skierowano obie grupy na wypoczynek do Kołomyi, gdzie otrzymano nowoczesne uzbrojenie i dano żołnierzom czas na regenerację sił. W kwietniu brygada została przeniesiona na front bukowińsko-besarabski, tocząc przez cały maj działania pozycyjne. W czerwcu wywiązały się ciężkie walki pod Rarańczą, z których niezwykle istotnym epizodem była szarża 60 ułanów z 2 szwadronu 2 pułku wykonana 13 czerwca 1915 roku pod Rokitną. Oddział pod dowództwem rtm. Zbigniewa Dunin-Wąsowicza podjął się natarcia na trzy linie okopów rosyjskich, które bez powodzenia atakowała piechota. Ze stratą 15 ludzi w tym dowódcy dokonano bohaterskiego zdobycia dwóch linii okopów, jednakże sukces ten nie został w pełni wykorzystany przez austriackie oddziały piechoty. Po czerwcowych walkach w rejonie działań II Brygady nastąpił względny spokój aż do października, kiedy to jednostka ta została przeniesiona na Wołyń.

Walki na Wołyniu |

W czerwcu 1916 armia rosyjska rozpoczęła przygotowania do ofensywy (tzw.ofensywa Brusiłowa). Będąca do tej pory w odwodzie II Brygada walczyła pod Łuckiem. W lipcu Rosjanie uderzyli całością sił. Legiony, w tym II Brygada, biły się pod Kostiuchnówką. Po bitwie oddziały legionowe wycofały się nad Stochód. II Brygada zajęła obronę w rejonie Rudki Miryńskiej. Przebywała tu do końca października.

Kryzys przysięgowy |

10 kwietnia 1917 r. do dyspozycji niemieckich władz okupacyjnych w Królestwie Polskim przekazany został Polski Korpus Posiłkowy. W lipcu 1917 r., po kryzysie przysięgowym Polski Korpus Posiłkowy, na który składała się głównie II Brygada Legionów, został oddany pod dowództwo austro-węgierskie.

Bunt |

Pod koniec sierpnia 1917 brygada została przerzucona pod Przemyśl, a następnie poszła na Bukowinę. Armia rosyjska w owym czasie ulegała coraz większemu rozkładowi. Działania wojenne ograniczały się do pojedynczej wymiany ognia. Prowadzone były rozmowy pokojowe „czerwonej” Rosji z państwami centralnymi. Wobec odmowy przyjęcia przez bolszewicka Rosję warunków Niemiec i Austro-Węgier, państwa centralne podpisały 9 lutego 1918 traktat z Ukrainą, na mocy którego m.in. przekazywano tej ostatniej Ziemię Chełmską.

W szeregach II Brygady układ ten potraktowano jako kolejny rozbiór Polski. W owym czasie stacjonowała ona na południowy zachód od Czerniowiec. Postanowiono przebić się na stronę rosyjską i iść na Ukrainę, gdzie formował się korpus gen. Dowbór-Muśnickiego. 13 lutego brygada rozpoczęła marsz ku Czerniowcom i Rarańczy. Austriakom pozostawiono pismo o wypowiedzeniu posłuszeństwa. Nocą z 13/14 lutego pułki piechoty pod Rarańczą torowały sobie drogę do opustoszałych okopów rosyjskich. Tabory i artyleria utknęły jednak na przeszkodach i wzięte zostały przez Austriaków do niewoli. Internowano je w obozach w Huszt, Marmarosz-Sziget, Szeklencsze i Dulfalvja. Przebiło się około 100 oficerów i 1500 szeregowych.

Spod Rarańczy brygada przeszła pod Chocim. Miejscowa rada żołnierska zażądała jej rozbrojenia. Brygada jednak kontynuowała marsz, klucząc między wojskami austriackimi i bolszewickimi. Z tymi ostatnimi weszła w układ, przekonując ich o demokratycznych stosunkach panujących w oddziałach. Zyskano tym życzliwość i pomoc w wyżywieniu, zapewniając sobie jednocześnie autonomię podejmowania decyzji. Brygada siłą sforsowała Dniestr pod Żwańcem i dotarła pod Kamieniec Podolski.
W Kamieńcu Podolskim nawiązano kontakt z komitetem polskim. Znajdował się też tam oddział żołnierzy polskich, którzy opuścili szeregi armii rosyjskiej.

27 lutego wojska państw centralnych ruszyły na wschód. Armia rosyjska nie stawiała oporu. Płk Haller zrezygnował z marszu ku wojskom gen. Dowbór-Muśnickiego i wzdłuż lewego brzegu Dniestru ruszył ku Sorokom ku oddziałom II Korpusu Polskiego. 5 marca w Jarudze napotkano pododdział jazdy. 6 marca brygada stanęła pod Sorokami w rejonie ześrodkowania II Korpusu.

W II Korpusie |

W czasie kilkudniowego postoju na przełomie marca i kwietnia 1918 w Humaniu zreorganizowano piechotę korpusu. Bataliony legionowe przydzielono do pułków 4 i 5 Dywizji Strzelców Polskich. W ten sposób „żelazna” II Karpacka Brygada Legionów przestała istnieć.

Obsada personalna Komendy II Brygady LP |

Komendanci brygady:

• 
  Mieczysław Zaleski (przełom zimy i wiosny 1915 roku)^[3]
  


• płk Ferdynand Küttner (V 1915 – VII 1916)


• płk Józef Haller (VII 1916 – II 1918)

Szef sztabu brygady:

• kpt. SG Rudolf Towarek (IX 1915 - 7 I 1916)


• kpt. / mjr Stanisław Tarabanowicz (22 XI 1916 - 12 VIII 1917)

Oficer sztabu brygady:

• kpt. piech. Marian Kukiel (od 22 III 1917)

Organizacja brygady |

• Komenda II Brygady Legionów Polskich


• 2 pułk piechoty LP


• 3 pułk piechoty LP


• 2 pułk ułanów LP

Od 29 września 1916 roku:

• Komenda II Brygady Legionów Polskich


• 3 pułk piechoty


• 4 pułk piechoty

Od 18 czerwca 1917 roku:

• Komenda II Brygady Legionów Polskich w Warszawie


• 3 pułk piechoty w Warszawie


• 
  6 pułk piechoty w Dęblinie

Zobacz |

• Bitwa pod Rafajłową


• Szarża pod Rokitną


• Bitwa pod Kaniowem


• Kategoria:Żołnierze II Brygady Legionów Polskich

Przypisy |

Bibliografia |

• Henryk Bagiński: Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa. Zakłady Graficzno-Wydawnicze „Książka”, 1921.


• Tadeusz Rawski: 5 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks", 1997. ISBN 83-87103-20-9.


• Praca zbiorowa: Dwudziestolecie wymarszu Legionu Śląskiego w bój o niepodległość 1914 - 1924. Cieszyn: Nakład własny komitetu redakcyjnego, 1934.


• Wacława Milewska, Janusz Tadeusz Nowak, Maria Zientara, Legiony Polskie 1914-1918, Kraków 1998


• Stefan Aksamitek, Generał Józef Haller, Katowice 1989


• Jan Skłodowski, Rzeczpospolita Rafajłowska. Na szlaku II Brygady Legionów Polskich, Bellona, Warszawa 2009

p • d • e Legiony Polskie 1914–1918 Formacje Legion Wschodni (1914) Legion Zachodni (1914) Legion Śląski (1914) Legiony Polskie (1914–1916) Polski Korpus Posiłkowy (1916–1918) Piechota Pierwsza Kompania Kadrowa I Brygada LP II Brygada LP III Brygada LP 1 pp 2 pp 3 pp 4 pp 5 pp 6 pp 7 pp Kawaleria Siódemka Beliny 1 puł LP 2 puł LP Artyleria i saperzy 1 pal LP ksap nr 1 ksap nr 2 Komendanci Legionów Karol Durski-Trzaska Stanisław Puchalski Stanisław Szeptycki Zygmunt Zieliński (Polski Korpus Posiłkowy) Inne legioniści kalendarium umundurowanie uzbrojenie orzełek legionowy

p • d • e Wojsko Polskie na Wschodzie (1914–1920) Korpusy I Korpus Polski II Korpus Polski III Korpus Polski Legie i legiony Legia Podchorążych Legia Rycerska I Legion Polski (Puławski) II Legion Polski (Lubelski) Dywizje DSP 1 DSP 2 DSP 3 DSP 4 DSP 4 DSP(AP we Francji) 5 DSP 5 DSP(AP we Francji) Dywizja Ułanów Brygady II Brygada Legionów Polskich 59 Brygada Pospolitego Ruszenia Brygada Rezerwowa Brygada Strzelców Polskich Lekka Brygada III Korpusu Polskiego Polska Oddzielna Brygada na Kaukazie Pułki 1 psp 1 ps 2 psp 2 psp 2 psp (4 DSP) 3 psp 3 ps 4 psp 5 psp 6 psp 7 psp 8 psp 9 psp 10 psp 11 psp 12 psp 13 psp 13 psp (AP we Francji) 14 psp 14 psp (AP we Francji) 15 psp 15 psp (AP we Francji) 16 psp 1 pinż 2 pinż 1 p.uł. 2 p.uł. 3 p.uł. Pułk Strzelców im. Bartosza Głowackiego Inne Baśka Murmańska Murmańczycy Oddział Polski w Odessie Związek Broni Bitwa pod Kaniowem Walki o Bobrujsk