Torbacze
















































Torbacze

Marsupialia

Illiger, 1811


mrówkożer workowaty
mrówkożer workowaty

Systematyka

Domena
eukarionty

Królestwo
zwierzęta

Typ
strunowce
Podtyp
kręgowce

Gromada
ssaki
Podgromada
żyworodne
Infragromada
ssaki niższe

Nadrząd
 torbacze





Systematyka
Systematyka w Wikispecies






Commons
Multimedia w Wikimedia Commons






Wikisłownik
Hasło w Wikisłowniku


Torbacze, workowce (Marsupialia) – lądowe ssaki niższe, do których zalicza się około 330 gatunków o różnorodnym wyglądzie i trybie życia, a także różnych preferencjach pokarmowych, zarówno drapieżnych jak owadożernych, roślinożernych i wszystkożernych. Torbacze są drugą, obok ssaków łożyskowych (Placentalia), linią ewolucyjną ssaków (Mammalia). Anatomicznie różnią się od łożyskowców przede wszystkim występującą u większości gatunków torbą lęgową. Najmniejsze torbacze mają rozmiary małej myszy, największe kopalne gatunki osiągały rozmiary nosorożca[1], największe współcześnie żyjące przewyższają w pozycji wyprostowanej wzrost człowieka. Torbacze są znane w zapisie kopalnym z okresu kredy.




Spis treści






  • 1 Występowanie


  • 2 Budowa


  • 3 Rozród


  • 4 Tryb życia


  • 5 Ewolucja


  • 6 Systematyka


  • 7 Znaczenie gospodarcze


  • 8 Zobacz też


  • 9 Przypisy


  • 10 Bibliografia





Występowanie |


Współcześnie żyjące torbacze występują głównie w krainie australijskiej (ponad 200 gatunków), w mniejszym stopniu w Ameryce Południowej i Środkowej oraz jeden gatunek (dydelf północny) w Ameryce Północnej. Zostały introdukowane do Nowej Zelandii, na Hawaje i Wyspy Brytyjskie. Zajmują różne siedliska – od terenów suchych, pustynnych po tropikalne lasy deszczowe, a nawet tereny zurbanizowane.



Budowa |





Dydelf północny





Pademelon czerwonoszyi





Lotopałanka karłowata


Torbacze osiągają masę ciała od 4 g (Planigale ingrami) do 90 kg (kangur olbrzymi). Kształt ciała jest zróżnicowany. Jedne są podobne do szczura z wydłużonym pyskiem i dłuższymi tylnymi kończynami (monodelf południowy, zbójnik), inne typowo czworonożne, sprawnie biegające, podobne do wilka (wilk workowaty, diabeł tasmański), jeszcze inne – dwunożne, skaczące na tylnych nogach (kangury). Gatunki nadrzewne posiadają chwytne ogony lub fałdy skórne umożliwiające lot ślizgowy. Tylne kończyny wielu gatunków torbaczy są wyraźnie dłuższe od przednich, stanowią główny narząd ruchu. Palce, poza pierwszym palcem stopy większości gatunków, są zakończone pazurami. W skórze występują gruczoły łojowe i potowe.



Rozród |


Podstawową cechą odróżniającą torbacze od ssaków łożyskowych jest sposób rozrodu i rozwoju zarodka. Układ rozrodczy samic składa się z dwóch jajowodów i dwóch macic połączonych z dwiema pochwami uchodzącymi do steku (Didelphia)[2]. U samców większości gatunków występuje rozwidlone prącie. U pierwotnych torbaczy prawdopodobnie występowało funkcjonalne łożysko żółtkowe[3][4] jednak jego rola uległa redukcji i dziś zachowało swą funkcję tylko u nielicznych torbaczy, takich jak jamraje. Nie występuje typowe dla ssaków wyższych właściwe łożysko omoczniowe, samice po krótkotrwałej ciąży (od kilkunastu do kilkudziesięciu dni) rodzą młode w bardzo wczesnym stadium rozwoju. Dalszy rozwój przebiega u większości gatunków w fałdzie skóry, tzw. torbie lęgowej (marsupium) samicy, do której młode przedostają się o własnych siłach. W torbie przytwierdzają się do sutków matki i rozpoczynają pobieranie pokarmu. Młode pozostaje w torbie matki przez kilka tygodni, a nawet miesięcy. Tylko nieliczne gatunki nie mają torby lęgowej, a ich młode trzymają się mocno brodawek mlecznych lub sierści matki[5]. Najlepiej wykształconą torbę stwierdzono u kangurowatych i wombatowatych.



Tryb życia |


Prowadzą głównie naziemny lub nadrzewny tryb życia, rzadziej podziemny lub ziemnowodny (japok). Większość jest aktywna w nocy. Poza okresem rozrodu żyją zwykle pojedynczo, z wyjątkiem stadnych kangurów i walabii.



Ewolucja |




Ewolucja torbaczy


Najstarszym poznanym gatunkiem torbaczy jest wymarły †Sinodelphys szalayi, którego szczątki odkryto w 2003 w Chinach. Żył 125 mln lat temu. Kopalne torbacze są znane głównie z Ameryki Północnej i Południowej z okresu górnej kredy. Były szeroko rozprzestrzenione, ich ślady znaleziono na niemal wszystkich kontynentach. Największy rozkwit osiągnęły w Australii dokąd dotarły z Ameryki Południowej przez Antarktydę 100–65 mln lat temu. Prawdopodobnie zostały wyparte przez ssaki łożyskowe, a ich zasięg ograniczył się do dzisiejszego obszaru występowania z powodu utrudnionego dostępu łożyskowców do Australii i Ameryki Południowej.



Systematyka |



 Osobny artykuł: Ssaki niższe.

W tradycyjnej klasyfikacji torbacze miały rangę rzędu, w którym wyróżniano 19 rodzin.


Według najnowszych trendów wśród torbaczy wyróżnia się rzędy:




  • dydelfokształtne (Didelphimorphia)


  • skąpoguzkowce (Paucituberculata)


  • beztorbiki (Microbiotheria)


  • niełazokształtne (Dasyuromorphia)


  • jamrajokształtne (Peramelemorphia)


  • kretoworokształtne (Notoryctemorphia)


  • dwuprzodozębowce (Diprotodontia)



Znaczenie gospodarcze |


Z wielu gatunków torbaczy pozyskuje się futra i mięso.



Zobacz też |


  • Fauna Australii


Przypisy |




  1. ↑ Kowalski 1971 ↓.


  2. ↑ Kazimierz Krysiak, Krzysztof Świeżyński: Anatomia zwierząt. T. 2. Warszawa: PWN, 2008. ISBN 978-83-01-13544-7.


  3. ↑ ClaudiaC. Freyer ClaudiaC., UlrichU. Zeller UlrichU., Marilyn B.M.B. Renfree Marilyn B.M.B., Ultrastructure of the placenta of the tammar wallaby, ''Macropus eugenii'': comparison with the grey short-tailed opossum, ''Monodelphis domestica'', „J. Anat”, 201, 2002, s. 101–119  (ang.).


  4. ↑ ClaudiaC. Freyer ClaudiaC., UlrichU. Zeller UlrichU., Marilyn B.M.B. Renfree Marilyn B.M.B., The marsupial placenta: A phylogenetic analysis, Journal of Experimental Zoology Part A: Comparative Experimental Biology, wyd. Volume 299A Issue 1, s. 59–77  (ang.).


  5. ↑ Encyklopedia zwierząt od A do Z. ISBN 83-908277-3-5.



Bibliografia |



  • Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.

  • Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: PWN, 2005, s. 68–80. ISBN 83-01-14344-4.

  • Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.

  • Wund, M. and P. Myers: Metatheria (ang.). Animal Diversity Web, 2006. [dostęp 5 kwietnia 2008].


































-

這個網誌中的熱門文章

12.7 cm/40 Type 89 naval gun

圖片
12.7 cm/40 Type 89 naval gun Type 89 gun mounted on Chitose Type Naval gun anti-aircraft gun Place of origin Japan Service history In service 1932–45 Used by Imperial Japanese Navy Wars World War II Production history Designed 1928–32 Produced 1932–45 No.  built ~1500 Variants Type 88 Specifications Mass 3,100 kilograms (6,834 lb) Barrel length 5,080 millimeters (16 ft 8 in) (bore length) Shell Fixed Shell weight 20.9–23.45 kilograms (46.1–51.7 lb) Caliber 12.7-centimeter (5.0 in) Breech horizontal breech block Elevation -8° to +90° [1] Rate of fire 8-14 rounds per minute Muzzle velocity 720–725 meters per second (2,360–2,380 ft/s) Maximum firing range 9,440 meters (30,970 ft) at 90° (AA ceiling) 14,800 meters (48,600 ft) at 45° The 12.7 cm/40 Type 89 naval gun was a Japanese anti-aircraft (AA) gun introduced before World War II. It was the Imperial Japanese Navy's standard heavy AA...
閱讀完整內容

Rikitea

圖片
Town in French Polynesia, France Rikitea Town Rikitea Location in French Polynesia Coordinates: 23°7′13″S 134°58′9″W  /  23.12028°S 134.96917°W  / -23.12028; -134.96917 Coordinates: 23°7′13″S 134°58′9″W  /  23.12028°S 134.96917°W  / -23.12028; -134.96917 Country   France Overseas collectivity   French Polynesia Territory Gambier Islands Island Mangareva Rikitea is a small town on Mangareva, which is part of the Gambier Islands in French Polynesia. A majority of the islanders live in Rikitea. [1] [2] The island was a protectorate of France in 1871 and was annexed in 1881. [3] Contents 1 History 2 Geography 3 Economy 4 Landmarks 5 Transportation 6 References 7 Bibliography 8 External links History The town's history dates to the era when the island was first settled with people from the Marquesas Islands in 1100 AD. Captain James Wilson of the London Missionary Society arrived in 1797 on Du...
閱讀完整內容

University of Vienna

圖片
"Vienna University" redirects here. For Vienna University of Economics and Business, see Vienna University of Economics and Business. University of Vienna Universität Wien Type Public Established 1365 Budget € 544 million [1] Rector Heinz Engl Academic staff 6,765 Administrative staff 3,106 Students 94,000 [2] Postgraduates 16,490 Doctoral students 8,945 Location Main building, Vienna , Austria 48°12′47″N 16°21′35″E  /  48.21306°N 16.35972°E  / 48.21306; 16.35972 Coordinates: 48°12′47″N 16°21′35″E  /  48.21306°N 16.35972°E  / 48.21306; 16.35972 Campus Urban Colors Blue and White           Affiliations Campus Europae, EUA, UNICA Website www.univie.ac.at/en Data as of 2016 [update] The University of Vienna (German: Universität Wien ) is a public university located in Vienna, Austria. It was founded by Duke Rudolph IV in 1365 and is one of the oldest universities in the Ge...
閱讀完整內容