Egftnjytyk

; ;	; Zbąszyń;
	; Zbąszyń;
	; ;
; ;	; ;
; Herb;	; Flaga;
; Państwo;	; Polska;
; Województwo;	; wielkopolskie;
; Powiat;	; nowotomyski;
; Gmina;	; Zbąszyń;
Data założenia;	1231;
; Prawa miejskie;	1311;
; Burmistrz;	Tomasz Kurasiński;
; Powierzchnia;	5,42 km²;
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość;	; ; 7242; 1 336,2 os./km²;
; Strefa numeracyjna;	+48 68;
; Kod pocztowy;	64-360;
; Tablice rejestracyjne;	PNT;
	; ; Położenie na mapie gminy Zbąszyń; ; ; ; Zbąszyń; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie Polski; ; ; ; Zbąszyń; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie województwa wielkopolskiego; ; ; ; Zbąszyń; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie powiatu nowotomyskiego; ; ; ; Zbąszyń; ; ; ;
	; 52°15′11″N 15°55′04″E/52,253056 15,917778;
; TERC (TERYT);	3015064;
; SIMC;	0988655;
	; Urząd miejskiul. Żwirki 1; 64-360 Zbąszyń;
; ;	; Multimedia w Wikimedia Commons;
; ;	; Hasło w Wikisłowniku;
	; Strona internetowa;

Żydzi w obozie na terenie koszar w Zbąszyniu, 29 października 1938

Widok na nowy budynek dworca kolejowego – stacji granicznej, 1930

Zbąszyń (przed wojną Zbąszyn^[3], niem. Bentschen) to miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie nowotomyskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Zbąszyń. Miasto położone jest w zachodniej Polsce, nad Jeziorem Błędno i nad rzeką Obrą. Ośrodek wypoczynkowy i sportów wodnych, Muzeum Ziemi Zbąszyńskiej i Regionu Kozła mieszczące się na Rynku gromadzi zabytki związane z historią Zbąszynia i okolic, a także z etnografią i kulturą ludową. W mieście znajdują są zakłady przemysłu odzieżowego i meblowego.

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 7185 mieszkańców^[4].

Spis treści

1 Historia

2 Demografia

3 Zabytki

4 Kozioł

5 Transport

6 Wspólnoty wyznaniowe

7 Sport

8 Znani zbąszynianie

9 Zobacz też

10 Przypisy

11 Bibliografia

12 Linki zewnętrzne

Historia |

Miejscowość pod zlatynizowaną nazwą Sbansin wymieniona jest w łacińskim dokumencie z 1277 roku sygnowanym przez księcia Przemysła I wydanym w Poznaniu^[5].

Najstarszy przekaz o Zbąszyniu pochodzi z 1231 roku, a prawa miejskie otrzymał już przed rokiem 1311. Do schyłku XIV w. Zbąszyń był własnością książęcą i królewską. W XV w. król Władysław Jagiełło, podarował miasto wojewodzie mazowieckiemu Janowi Głowaczowi. Rodzina jego przyjęła nazwisko Zbąskich. W pierwszej połowie XV w. Zbąszyń, będący we władaniu Abrahama ze Zbąszynia, stał się ważnym ośrodkiem husytyzmu w Wielkopolsce. Od 1613 roku Zbąszyń jest własnością rodu Ciświckich, którzy dokończyli budowę potężnej twierdzy, której pozostałości zachowały się do dziś w parku miejskim.

W 1700 roku miasto stało się własnością rodu Garczyńskich, po II rozbiorze Polski w 1793 roku zostało wcielone do Prus. W połowie XIX wieku miasto nawiedzały pożary i zalewały powodzie. W 1870 powstał tu ważny węzeł kolejowy. W 1918 roku, podczas powstania wielkopolskiego zniszczono powstałą tu fabrykę mączki ziemniaczanej, toczyły się o miasto zaciekłe walki. Zbąszyń wrócił w granice Polski w 1920 roku.

W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonował komisariat Straży Granicznej i placówka I linii SG „Zbąszyń”^[6].

W październiku 1938 roku Niemcy w ramach tzw. Polenaktion wypędzili do Polski ok. 17 tysięcy Żydów nieposiadających obywatelstwa niemieckiego, z czego ok. 6 tysięcy zostało internowanych w obozie w Zbąszyniu^[7]^[8].

O świcie 1 września 1939 roku Wehrmacht zajął po krwawych walkach zbąszyńską stację PKP i miasto, które później jedynie na kilka godzin odbili Polacy. 27 stycznia 1945 roku w Zbąszyniu ostatecznie zakończyła się okupacja niemiecka. Od 1975 roku stał się częścią województwa zielonogórskiego, a w wyniku nowego podziału administracyjnego kraju Zbąszyń wrócił w 1999 roku do województwa wielkopolskiego.

Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej

Zbąszyń – brama wjazdowa do twierdzy

Demografia |

Piramida wieku mieszkańców Zbąszynia w 2014 roku^[2].

Zabytki |

Zabytkiem godnym uwagi są pozostałości zamku (bastiony ziemne typu „palazzo in fortezza” i wieża z bramą wjazdową z XVI-XVII w.) oraz dwuwieżowy kościół (dawna kolegiata) barokowy z XVIII wieku. Na rewitalizowanym rynku wytyczony został zarys dawnego ratusza miejskiego. Z okresu międzywojennego pochodzi reprezentacyjny gmach Dworca PKP-ówczesnej stacji granicznej o charakterystycznej monumentalnej architekturze.

Kozioł |

Okolice Zbąszynia, w tym: Zbąszynek, Dąbrówka Wlkp., Nowe Kramsko, Podmokle, Babimost, Grójec, Chobienice, Chrośnica i Trzciel zaliczają się do tzw. Regionu Kozła. Nazwa regionu pochodzi od charakterystycznego dla tego obszaru instrumentu ludowego – kozła. Do dziś zachował się charakterystyczny folklor muzyczny, jak również nieliczni rzemieślnicy (patrz Nądnia) wykonujący te specyficzne instrumenty. Koźlarzowi w trakcie występu akompaniują zwykle skrzypce i klarnet es.

Transport |

Stacja kolejowa Zbąszyń i przystanek Zbąszyń Przedmieście, znaczący niegdyś węzeł kolejowy, w latach 1920–1939 także stacja graniczna. Wtedy też jednak stacja straciła węzłowe znaczenie na rzecz sąsiedniego Zbąszynka. Linie kolejowe, łączą Zbąszyń z innymi miastami:

Zbąszyń – Poznań – Warszawa,

Zbąszyń – Międzyrzecz – Gorzów Wlkp.

Zbąszyń – Zbąszynek – Sulechów – Zielona Góra,

Zbąszyń – Rzepin – Frankfurt nad Odrą,

Zbąszyń – Wolsztyn – Leszno, linia obsługiwana niejednokrotnie przez parowozy

nieczynna linia Zbąszyń -Trzciel – Międzychód.

Przez miasto przebiega też droga wojewódzka nr 302 Nowy Tomyśl-Zbąszynek.

Wspólnoty wyznaniowe |

Kościół rzymskokatolicki:

parafia Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej

Świadkowie Jehowy:

zbór^[9]

Sport |

Od 1924 roku w Zbąszyniu funkcjonuje piłkarski Klub Sportowy „Obra” Zbąszyń. Klub swoje domowe mecze rozgrywa na Stadionie Miejskim w Zbąszyniu^[10].

Znani zbąszynianie |

Marcin Czechowic – teolog protestancki, arianin, polemista, pisarz i poeta religijny

Janusz Konieczny – generał brygady, pilot

Stanisław Marciniec – polski wywiadowca, przez niektórych zwany Klossem ze Zbąszynia

Jagoda Gołek – szachistka

Stanisław Olejniczak – koszykarz

Daniel Patalas – gitarzysta zespołu Lombard

Ryszard Rybak – wychowanek Obry Zbąszyń, były zawodnik Lecha Poznań

Ryszard Tobys – rusznikarz

Tomasz Wachowski – powstaniec wielkopolski, kawaler Krzyża Walecznych, Prezes Związku Powstańców Wielkopolskich

Andrzej Krzywy – wokalista zespołu De MONO

Jan Stanisław Witkiewicz – krytyk muzyczny i baletowy, publicysta, fotograf, kurator

Zobacz też |

cmentarz żydowski w Zbąszyniu

synagoga w Zbąszyniu

Przypisy |

↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-03].

↑ ^a^b http://www.polskawliczbach.pl/Zbaszyn, w oparciu o dane GUS.

↑ Minister Spraw Wewnętrznych. Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 26 czerwca 1936 r. w sprawie zatwierdzenia herbu miasta Zbąszyna. „Monitor Polski – rok 1936, nr 155, poz. 283”, 26 czerwca 1936 (pol.).

↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 104. ISSN 1734-6118. [dostęp 16 lipca 2010].

↑ „Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski”, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, s. 411.

↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 22. ISBN 83-87424-77-3.

↑ obóz przejściowy w Zbąszyniu. Żydowski Instytut Historyczny. [dostęp 2016-12-08].

↑ Skórzyńska i inni, Do zobaczenia za rok w Jerozolimie : deportacje polskich Żydów w 1938 roku z Niemiec do Zbąszynia = See you next year in Jerusalem : deportations of Polish Jews from Germany to Zbąszyń in 1938, wyd. Wyd. 1, Zbąszyń: Fundacja TRES, 2012, ISBN 978-83-931546-0-9, OCLC 794935164 .

↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04] .

↑ 90minut.pl: Klub Sportowy Obra Zbąszyń. [dostęp 7 października 2011].

Bibliografia |

Krasoń J., Zbąszyń do przełomu wieku XVI-go i XVII-go, Zbąszyń 1935 (wersja zdigitalizowana)

Kurzawa E., Matuszewski Z. (oprac.), Zbąszyń: zarys historii dziejów miasta, Zielona Góra 1985

HannaH. Olejniczak-Zaworonko HannaH., Zbąszyń: wędrówki po mieście, Poznań: Tres, 2006, ISBN 83-924438-0-2, OCLC 170021253 .

Zbąszyń (Bentschen) na dawnych pocztówkach (1895-1945), JanJ. Ciszewski (oprac.) i inni, Zbąszyń: Pixel Star Maciej Wilgosiewicz, 2010, ISBN 978-83-7750-000-2, OCLC 751067081 .

red. Skórzyńska i., Olejniczak W., Do zobaczenia za rok w Jerozolimie. Deportacje polskich Żydów w 1938 roku z Niemiec do Zbąszynia, Zbąszyń - Poznań 2012, ISBN 978-83-931546-0-9

Linki zewnętrzne |

Urząd Miejski w Zbąszyniu

Zbąszyń, też Bąszyń, Dzbanszyn w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XIV: Worowo – Żyżyn. Warszawa 1895.

Zbąszyn w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa 1902.

Atak na Zbąszyń 11 stycznia 1919 r. w Powstaniu Wielkopolskim 1918-9 (mapa działań zbrojnych)

[gus-1] Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-03].

[populacja2016-2] ttp://www.polskawliczbach.pl/Zbaszyn, w oparciu o dane GUS.

[3] Minister Spraw Wewnętrznych. Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 26 czerwca 1936 r. w sprawie zatwierdzenia herbu miasta Zbąszyna. „Monitor Polski – rok 1936, nr 155, poz. 283”, 26 czerwca 1936 (pol.).

[4] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 104. ISSN 1734-6118. [dostęp 16 lipca 2010].

[5] „Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski”, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, s. 411.

[6] Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 22. ISBN 83-87424-77-3.

[7] óz przejściowy w Zbąszyniu. Żydowski Instytut Historyczny. [dostęp 2016-12-08].

[8] Skórzyńska i inni, Do zobaczenia za rok w Jerozolimie : deportacje polskich Żydów w 1938 roku z Niemiec do Zbąszynia = See you next year in Jerusalem : deportations of Polish Jews from Germany to Zbąszyń in 1938, wyd. Wyd. 1, Zbąszyń: Fundacja TRES, 2012, ISBN 978-83-931546-0-9, OCLC 794935164 .

[9] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04] .

[10] 90minut.pl: Klub Sportowy Obra Zbąszyń. [dostęp 7 października 2011].

搜尋此網誌