Ulica
Ulica w mieście: jezdnia pokryta częściowo asfaltem i częściowo brukiem z niewydzielonym torowiskiem tramwajowym i parkingami po bokach.
Lwów, Wały Hetmańskie (ok. 1900)
Tabliczka z nazwą ulicy w Brdowie
Baldwin Street w Nowej Zelandii – najbardziej stroma ulica świata
Ulica – droga na terenie zabudowanym lub przeznaczonym do zabudowy[1] (głównie w mieście, ale także w osadzie oraz czasem na wsi), której współcześnie zazwyczaj nadaje się oficjalnie urzędową nazwę własną.
Wzdłuż ulicy stawiane są zazwyczaj budynki mieszkalne lub inne zespoły obiektów (budynki biurowe, usługowe, przemysłowe). Teren wzdłuż ulicy może też zostać zabudowany zielenią (skwer, park). Ulica, w zależności od szerokości i związanej z tym ilości pasów ruchu oraz rodzajem wykonanej nawierzchni może być przeznaczona dla ruchu: pieszego, pieszo-kołowego, kołowego, szynowego (tramwajowego). Ruch szynowy może odbywać się po wydzielonym torowisku albo w ramach pasów jezdni dla ruchu kołowego. Wzdłuż ulic wydzielane są czasem pasy ruchu przeznaczone tylko dla autobusów komunikacji miejskiej i drogi rowerowe. Wzdłuż ulic przeznaczonych dla komunikacji kołowej i szynowej wykonuje się z jednej lub obu stron drogi chodniki przeznaczone tylko dla ruchu pieszego. W celu umożliwienia pieszym przecięcia drogi komunikacji pojazdów wykonuje się zazwyczaj specjalnie oznakowane (pasy, znaki świetle) przejścia dla pieszych w poziomie ulicy albo bezkolizyjnie: kładki dla pieszych (wiadukt) lub pod jej powierzchnią – przejścia podziemne (tunel).
Wzdłuż ulic (pod nawierzchnią jezdni lub chodnika) prowadzone są zazwyczaj rurociągi: sieci wodne, kanalizacyjne, gazu, kable elektryczne, telekomunikacyjne i inne media tzw. uzbrojenia terenu. Głębokość, odległość pomiędzy poszczególnymi przewodami i oddalenie ich od budynków określone jest w przepisach prawnych.
Często ulica spełnia również funkcje formalno-administracyjne poprzez przypisanie do budynków w jej otoczeniu kolejnych numerów porządkowych. Numery te narastają według różnych zasad: narastająco od historycznego centrum miasta, narastająco od rzeki i wzdłuż rzeki, w przypadku ulic o kształcie kolistym – narastająco zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Zdarzają się również inne sposoby numeracji (np. Japonii, często nawiedzanej przez trzęsienia ziemi posesje są numerowane według daty ich wybudowania).
Poza funkcjami komunikacyjnymi ulice pełnią również inne funkcje:
- wyznaczają granice obszarów o odmiennym sposobie użytkowania,
- tworzą przestrzeń umożliwiającą kontakty międzyludzkie,
- stanowią istotny element przestrzennej kompozycji miasta.
Spis treści
1 Etymologia
2 Rekordowe ulice w Polsce
3 Zobacz też
4 Przypisy
Etymologia |
Ulica jest derywatem sufiksalnym od prasłowiańskiego *ułъ, *uła; por. gr. αὐλός (aulos) – „podłużne, wewnątrz puste wydrążenie”, αὐλή (aulē) „podwórze, zagroda, ogrodzenie”, αὐλών (aulon) „wąwóz, dolina” (Aliweri), ἒναυλος „struga, potok, wąwóz” (scs. ulьjь, czyli ul jest pokrewny pierwszemu greckiemu wyrazowi, gdyż pierwowzorem uli były barcie, tj. wydrążone pnie drzew[2]).
Dawny rdzeń ułъ, uła zachował się w formacjach pochodnych, jak np. pol.
uliczka, zaułek, ros. wułka (вулка), ułka (улка), zaułok (заулок), zakoułok (закоулок – zakątek, zakamarek, róg, mały zaułek), pierieułok (переулок – aleja), ukr. zakawułok (закавулок), oraz ogólnosłowiańska ulica: ros. ulica (улица), ukr. wułyća (вулица), pol. ulica, czes. ulice, słowac. ulica, głuż. wulica, bułg. ulica (улица), sch. űlica, słoweń. úlica.
We wszystkich wymienionych językach ulica występuje w znaczeniu odpowiadającym łac. platea, vicus i ang. street, alley, czy niem. Strasse, Gasse. Ponadto ze staroruskiego poświadczona jest również ulica w znaczeniu „rynek, targ”, a ze scs. obok powszechnego znaczenia także jako „wrota”, w języku serbsko-chorwackim ulica – to zarówno „ulica”, jak i „podwórze”.
W języku staropolskim obok ulicy istniała też uliczka w znaczeniu „furtka, brama, drzwi” (odpowiednik łac. porta, ianua, foris, obecnie tylko w użyciu dialektalnym) np.:
Uliczki nieba (ianuas caeli) otworzył FI 77, 27;
Zdrowaś gwiazdo morska, ...uliczko niebieska ca 1500 R XIX 67;
Ezechijel... widział zamknioną uliczkę ca 1500 SprTNW V 9.
Bieżał na jego dom samowtor gwałtem ze złymi słowy i jego uliczkę rębi
1414 AKR III 244 (Kaliskie);
Jakom nie jała samotrzecia gwałtem w Lasociną dziedzinę ani jego uliczek
dobywała w Brzostowo (!) 1418 Pyzdr nr 549;
Repercussit portam al. uliczkę violenter 1469 AGZ XVI 67 (Sanockie)[3].
Rekordowe ulice w Polsce |
Do niedawna za najkrótszą w Polsce uznawana była ulica Leopolda Infelda w Sosnowcu. Ma 25 metrów[4]. Obecnie najkrótsza w Polsce jest ulica Samborska w Warszawie. Jej długość wynosi 22 metry[5]. Najdłuższą jest ulica Wał Miedzeszyński w Warszawie – 14,6 km[6]. Najwyżej położoną ulicą w Polsce jest ulica Na Śnieżkę w Karpaczu. Zaczyna się na wysokości 830 m n.p.m., a swój bieg kończy przy obserwatorium meteorologicznym na wysokości 1602 m n.p.m.[7]
Zobacz też |
- bulwar
- strefa piesza
- ulicówka
ruch drogowy
- ruch lewostronny
- ruch prawostronny
Przypisy |
↑ Art. 4 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 2068).
↑ Indo-European etymology (ang.).
↑ Kwiryna Handke, Ulica, uliczka w języku polskim, „Język Polski”, 1966, nr 2 (marzec/kwiecień), s. 110 (XLVI 2), wymaga DjVu.
↑ Tomasz Bienek: Najkrótsza ulica w kraju. 10 marca 2008. [dostęp 8 listopada 2008].
↑ Tomasz Urzykowski: Najkrótsza ulica w Polsce jest w Warszawie!. 29 września 2009. [dostęp 6 października 2009].
↑ Marta Sapała: Rekordowa Polska. podroze.onet.pl. [dostęp 2009-09-29].
↑ Rafał Święcki, meg: Wspinają się na 1602 metr, by dotrzeć do domu. W: Gazeta Wrocławska [on-line]. Wirtualna Polska, 15 grudnia 2009. [dostęp 15 grudnia 2009].
