Cmentarz Górczyński w Poznaniu
| ||
 nr rej. 238 z 9 lutego 1984 | ||
 Mauzoleum Suwalskich i Krynickich, ok. 1916 | ||
Państwo |  Polska | |
| Miejscowość | Poznań | |
| Adres | ul. Ściegiennego / Kordeckiego | |
| Data otwarcia | 1910 | |
Położenie na mapie Poznania   Cmentarz Górczyński | ||
Położenie na mapie Polski  Cmentarz Górczyński | ||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  Cmentarz Górczyński | ||
 52°23′12,27″N 16°52′40,49″E/52,386742 16,877914 | ||
Nagrobek Damazego Pobóg-Trzcińskiego, ok. 1907
Nagrobek Franciszka Kopczyńskiego, 1924
Nagrobek Bohnów, ok. 1933
Zbiorowa mogiła ofiar II wojny światowej
Cmentarz Górczyński w Poznaniu – cmentarz przy ul. Piotra Ściegiennego w dzielnicy Górczyn w Poznaniu.
Spis treści
1 Historia
2 Pochowani
3 Nagrobki
4 Bibliografia
Historia |
Nekropolia założona została w 1910 r. na gruntach należących do parafii św. Marcina, a od 1913 r. znajduje się pod administracją powstałej wówczas parafii Matki Boskiej Bolesnej, zaspokajając przede wszystkim potrzeby mieszkańców dzielnic Łazarz i Górczyn. Zajmuje powierzchnię 5,1 ha (według innych danych 8 ha). Projektantem cmentarza był Bolesław Ziółkowski, modernistyczną kaplicę o reminiscencjach neogotyckich zaprojektował Kazimierz Ruciński w 1914 r., a ażurową żeliwną bramę wejściową wykonał zakład S. Żuromskiego. Cmentarz porośnięty jest starodrzewiem o zróżnicowanym składzie (m.in. jodła szlachetna, brzoza brodawkowata, żywotnikowiec japoński.
Założenie na rzucie zbliżonym do prostokąta cechuje daleko posunięta symetria z regularnym układem kwater i ze środkową podłużną aleją, przeciętą 4 alejami poprzecznymi. W jej ciągu ustawiono kaplicę, poprzedzoną placem przewidzianym na groby duchowieństwa, a dalej w połowie długości zlokalizowano okrągły placyk z krzyżem i dalszymi grobami księży. Liczba pochówków w całym okresie istnienia nekropolii przekracza 50 tysięcy, co spowodowało konieczność znacznego zagęszczenia mogił w stosunku do stanu pierwotnego.
W miejscu spoczynku powstańców wielkopolskich, m.in. Franciszka Ratajczaka, wzniesiono w 1924 r. pomnik dłuta Stanisława Jagmina, zburzony przez hitlerowców w 1939 r. Monument obecny pochodzi z roku 1968 (proj. Ryszard Skupin). Obok znajduje się skromny pomnik ku czci ofiar II wojny światowej. Na cmentarzu złożono bezimienne prochy więźniów pomordowanych przez hitlerowców, których ciała poddano kremacji w miejskiej spalarni śmieci (m.in. ofiar Fortu VII, więźniów niedalekiego obozu przejściowego i jeńców radzieckich). W zbiorowej mogile pochowane są ofiary walk o Poznań w 1945.
Pochowani |
Pochowani są tu m.in.:
- Stefan Hain (1903-1979) – historyk, dyrektor Archiwum i Muzeum Archidiecezjalnego
- Józef Jany (1907-1975) – infułat, prepozyt Kapituły Kolegiackiej, proboszcz parafii farnej, promotor kultu Matki Boskiej Nieustającej Pomocy
Kazimierz Maliński (1872-1928) – pierwszy proboszcz parafii Matki Boskiej Bolesnej
Eugeniusz Miętkiewski – fizjolog (fizjologia zwierząt i człowieka), internista, profesor i prorektor Pomorskiej Akademii Medycznej
- Józef Nowacki (1893-1964) – archiwista i historyk
Czesław Piotrowski (1891-1963) – założyciel męskiego gimnazjum i liceum im. A. Mickiewicza (obecnie VIII LO)
- Ryszard Walkowiak (1924-1985) – redaktor naczelny "Przewodnika Katolickiego")
Antoni Andrzejewski (zm. 1918) – powstaniec wielkopolski- Kazimierz Bogucki (zm. 1992) – prezes Zarządu Głównego Światowego Związku Żołnierzy AK
- Stefan Brzeziński (1902-1963) – działacz polityczny
Zofia Bystrzycka (1922-2011) – pisarka- Dezyderiusz Danczowski (1891-1950) – wiolonczelista, profesor PWSM
Bronisław Dembiński (1858-1939) – historyk, rektor Uniwersytetu Lwowskiego
- rodzina Cichowiczów – Ludwik (1857-1940) – adwokat, kolekcjoner, organizator władz polskich w Poznaniu po I wojnie światowej – grób symboliczny; Helena (1860-1929) – muzyk i etnograf – grób symboliczny; Wiesława (1886-1975) – etnograf, kolekcjonerka
- Henryk Wojciech Duczmal (zm. 1977) – dyrektor Opery Poznańskiej
Sylwester Dybczyński (1878–1946) – pedagog, senator V kadencji II Rzeczypospolitej- Izabela i Witold Gądzikiewiczowie (profesorowie Akademii Medycznej)
- Leonard Glabisz (1871-1951) – ekonomista, organizator Wyższej Szkoły Handlowej w Poznaniu
Konstanty Gorski (1859-1924) kompozytor, skrzypek-wirtuoz, pedagog, dyrygent, działacz społeczny, autor pieśni, dwóch oper i wielu utworów instrumentalnych
Edward Grabski (1883-1951) – organizator i pierwszy dowódca 17 Pułku Ułanów Wielkopolskich
- Tadeusz Haluch (1929-2008) – redaktor naczelny Telewizji Polskiej
- Eugeniusz Iwanoyko (1924-1988) – historyk sztuki gdańskiej, kolekcjoner dzieł sztuki
- Kazimierz Jasnoch (1886-1966) – artysta malarz
Zbigniew Kaja (1924-1983) – artysta grafik- Wojciech Kasprzycki (1922-1989) – architekt, konserwator zabytków, wykładowca PWSSP
Franciszek Klause (1900-1958) – bankowiec, działacz polityczny, wiceprezydent Poznania- Roch Knapowski (1892-1971) – ekonomista, prawnik i historyk
Krzysztof Lausch (1954-2014) – pedagog specjalny- Andrzej Lewicki (1910-1972), psycholog, asystent UJK i pedagog lwowskich gimnazjów, profesor UAM i UMK w Toruniu
- Witalis Ludwiczak
Franciszek Łukasiewicz (1890-1950) – pianista, redaktor muzyczny Polskiego Radia
Kazimierz Nowak (1897-1937) – podróżnik, jako pierwszy człowiek samotnie przemierzył Afrykę
Antoni Peretiatkowicz (1888-1956) – prawnik, rektor Uniwersytetu Poznańskiego
- Eugeniusz Piasecki
Witold Pic-Bielkiewicz (1918-1944) – cichociemny
- Stefan Piechocki (1883-1968) – prawnik, działacz polityczny, minister sprawiedliwości II RP
- Jerzy Piotrowicz (1943-1999) – artysta malarz i grafik
Florian Piskorski (1902-1979) – działacz polonijny- Zbigniew Radwański (1924-2012) – rektor UAM, profesor prawa cywilnego, przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego
- Kazimierz Raszewski
Wanda Rożynek-Łukanowska (1919-2008) – profesor zwyczajny Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu.- Teresa Ruszczyńska (1918-1985) – wojewódzki konserwator zabytków i kustosz Muzeum Historii Miasta Poznania
- Jan Rutkowski (1886-1949) – historyk gospodarki
- Karol Rzepecki
Adam Skałkowski (1877-1951) – historyk, profesor Uniwersytetu Poznańskiego
Bożena Stelmachowska (1889-1956) – etnograf, pracownik Instytutu Bałtyckiego w Toruniu, kierownik Muzeum Miejskiego w Poznaniu, profesor UMK w Toruniu- Zdzisław Stolzmann (1906-1997) – profesor, biochemik
Stanisław Strugarek (1911-1965) – pisarz, redaktor i aktor radiowy- Stanisław Szczotka (1912-1954) – historyk
Wiesław Szczerbiński (1900-1972) – profesor leśnictwa i łowiectwa
Maria Trąmpczyńska (1875-1967), śpiewaczka (jako Maria d'Otto), profesor PWSM w Poznaniu- Teodor Tyc
- Stefan Vrtel-Wierczyński
Stanisław Waszak (1906-1974) – statystyk i demograf- Antoni Wierusz (1883-1945) – lekarz, działacz społeczno-polityczny
- Anna Wojciechowska (1927-1996) – chemik, konserwator zabytków archeologicznych
- Zygmunt Wojciechowski (1888-1968) – dyrygent, pedagog, dyrektor Opery
Jan Jerzy Wroniecki (1890-1948) – grafik i malarz, założyciel Poznańskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych)- Tadeusz Wróbel (1894-1947) – lekarz, działacz polityczny
- Jan Żniniewicz
- Janina Żniniewicz
- Jan Żok (1903-1969) – artysta rzeźbiarz
Nagrobki |
Z najstarszych nagrobków formą wyróżnia się pomnik powstańca styczniowego Damazego Pobóg-Trzcińskiego (zm. 1907) (zapewne przeniesiony wraz z prochami zmarłego ze Szwajcarii w 1929 r.) i mauzoleum rodzin Suwalskich i Krynickich – właścicieli nieruchomości w Poznaniu i cegielni w Żabikowie – (ok. 1916, proj. Stefan Suwalski), zachował się szereg pomników z okresu międzywojennego.
Bibliografia |
Helena Szafran, Miasto Poznań i okolica, Poznań, PTPN, 1959 (seria "Wielkopolska w Oczach Przyrodnika", nr 3)
Wielkopolski słownik biograficzny, red. Antoni Gąsiorowski, JerzyTopolski, wyd. 2, Warszawa; Poznań, PWN, 1983, ISBN 83-01-02722-3
Poznań od A do Z. Leksykon krajoznawczy, pod red. Włodzimierza Łęckiego i Piotra Maluśkiewicza, Poznań, Wydaw. Kurpisz, 1998, ISBN 83-87621-39-0- Irena Barełkowska, Janusz Karwat, Górczyńska nekropolia, "Kronika Miasta Poznania", ISSN 0137-3552, 2002, nr 1
Poznań. Przewodnik po zabytkach i historii, red. i oprac. Janusz Pazder, Poznań, Wydaw. Miejskie, 2003, ISBN 83-87848-92-5- Leszek Krajkowski, "Zabytkowy Cmentarz Górczyński parafii Matki Boskiej Bolesnej w Poznaniu 1910-2010", Poznań, Wydaw. Parafii Matki Boskiej Bolesnej w Poznaniu, 2010.
| |||||||||||||||||||||
