Robert Browning







Ten artykuł dotyczy poety i dramatopisarza. Zobacz też: Robert Browning - historyk.
































Robert Browning


Ilustracja
Robert Browning około 1888 roku
Data i miejsce urodzenia

7 maja 1812
Londyn
Data i miejsce śmierci

12 grudnia 1889
Wenecja
Narodowość

Angielska
Język

Angielski
Dziedzina sztuki
poezja
Ważne dzieła


  • Pierścień i księga

  • Dramatis personae

  • Mężczyźni i kobiety



Faksymile

Robert Browning (ur. 7 maja 1812 w Camberwell (dzielnica Londynu), zm. 12 grudnia 1889 w Wenecji) – angielski poeta i dramatopisarz[1][2][3][4][5].




Spis treści






  • 1 Wczesne lata


  • 2 Juwenilia


  • 3 Początki kariery i utrata reputacji


  • 4 Poeta niedoceniany


  • 5 Małżeństwo z Elizabeth Barrett


  • 6 Powrót do łask


  • 7 U szczytu


  • 8 Końcowy okres twórczości


  • 9 Wersyfikacja


  • 10 Spis utworów


  • 11 Upamiętnienie


  • 12 Oddziaływanie


  • 13 Przekłady na język polski


  • 14 Przypisy


  • 15 Bibliografia





Wczesne lata |




Percy Bysshe Shelley


Urodził się w Camberwell, jako jedyny syn Roberta i Sarah Wiedemann Browning[2][3][4]. Miał młodszą siostrę Sariannę[2][4]. Jego ojciec pracował jako dobrze opłacany urzędnik bankowy[1][5], dlatego mógł w praktyce zrealizować swoje zamiłowanie do książek, gromadząc około sześciotysięczny księgozbiór. Tak oto młody Robert był wychowywany w kontakcie z literaturą. Jego matka była pobożną nonkonformistką (nieanglikańską protestantką) – żyli prosto, ale ojciec zaszczepił w Robercie umiłowanie literatury i sztuki.


Chłopiec szybko się uczył i w wieku czternastu lat płynnie posługiwał się językiem francuskim, włoskim, znał biegle grekę i łacinę[3]. Stał się wielbicielem poetów romantycznych, zwłaszcza Shelleya. Naśladując Shelleya, na krótko stał się ateistą i wegetarianinem[6], ale później wspominał to jako przejściową fascynację. W wieku lat szesnastu wstąpił na uniwersytet w Londynie[3], ale po pierwszym roku go opuścił[1].



Juwenilia |


W marcu 1833 został opublikowany anonimowo pierwszy utwór Browninga, poemat w formie spowiedzi, Pauline: A Fragment of a Confession[1] (Paulina albo fragment spowiedzi). Wydanie jego zostało sfinansowane przez rodzinę poety. Rozwlekły poemat miał być w zamyśle młodego autora jednym z serii utworów stworzonych przez jego różne fikcyjne alter ego (poetę, kompozytora itd.), projekt został jednak porzucony. Utwór został skrytykowany przez Johna Stuarta Milla[1]. Pauline była niejednokrotnie powodem jego zakłopotania w późniejszym życiu – w przedmowie do wydania Collected Poems (Wierszy zebranych) z 1868 r. prosił czytelników o pobłażliwość podczas czytania jego juweniliów. W reedycji zbioru z 1888 r. dokonał zaś znacznych zmian w wierszu, twierdząc, że dwadzieścia lat znoszenia tych obrzydliwości to już dość długo.



Początki kariery i utrata reputacji |




Paracelsus, bohater dramatu Roberta Browninga


W 1835 Browning opublikował długi poemat dramatyczny Paracelsus[1][5], będący w zasadzie serią monologów wygłaszanych przez szwajcarskiego lekarza i alchemika Paracelsusa i jego przyjaciół. Wydany tym razem już pod nazwiskiem Browninga poemat (publikację sfinansował jego ojciec) zyskał uznanie krytyków i dobrze się sprzedawał. W ten oto sposób Browning wszedł do grona społeczności literackiej Londynu. W tym czasie stał się on w tych kręgach bardzo popularny i pożądany, dzięki swemu dowcipowi i wyczuciu stylistycznemu. Paradoksalnie jednak, wtedy właśnie podjął dwa kompletnie nieudane przedsięwzięcia – pisanie sztuk teatralnych (z których żadna nie była dość dobra, by pamiętano ją dziś) oraz stworzenie rozwlekłego poematu parzyście rymowanym wierszem Sordello (1840)[1], dotyczącego wojny w średniowiecznych północnych Włoszech. Pełen niejasnych odniesień i wieloznaczny język stał się czymś w rodzaju kozła ofiarnego dla krytyków – młody poeta stał się przedmiotem żartów i wielu literatów zaczęło go unikać. Uznano, że jest obscure, czyli niezrozumiały[7][8]. Wywarło to katastrofalny wpływ na jego karierę, nie pozwalając mu odzyskać popularności i poczytności aż do momentu wydania The Ring and the Book (Pierścienia i księgi) prawie trzydzieści lat później.



Poeta niedoceniany |




Alfred Tennyson, poeta-laureat, najważniejszy konkurent Browninga na polu poezji[9]


Na początku lat 40. nadal publikował tomy sztuk teatralnych i krótszych utworów wierszowanych pod seryjnym tytułem Bells and Pommegranates[1] (Dzwony i granaty). Chociaż sztuki, z wyjątkiem Pippa Passes (raczej poemat dramatyczny niż typowa sztuka), zostały prawie całkowicie zapomniane, zbiory poezji (Dramatic Lyrics, po raz pierwszy opublikowany w 1842 i Dramatic Romances and Lyrics z 1845) są często uważane za najlepsze dzieła poety, zawierając wiele z jego najbardziej znanych dziś wierszy. Choć podziwiane obecnie, w momencie wydania były w dużej mierze ignorowane jako skutek klęski Sordello.



Małżeństwo z Elizabeth Barrett |




Michele Gordigiani, portret Roberta Browninga, 1850




Andrea del Sarto, bohater monologu dramatycznego Roberta Browninga




Pałac Casa Guidi we Florencji, w którym Robert Browning mieszkał z żoną i synem


Na początku 1845 roku Browning zaczął korespondować z poetką Elizabeth Barrett[1]. W następnym roku para wzięła potajemnie ślub i wyjechała do Włoch. Ich syn, późniejszy malarz i krytyk, Robert Wiedemann Browning, urodził się we Florencji w 1849 roku[1]. W latach 50. Browningowie nadal pisali i wydawali poezje we Włoszech. Pierwszym opublikowanym po ślubie utworem Browninga był długi poemat o treści religijnej Christmas-Eve and Easter-Day z 1850 roku. Kolejnym – Men and Women (Mężczyźni i kobiety), seria pięćdziesięciu dramatycznych poematów recytowanych przez pięćdziesiąt różnych postaci fikcyjnych i historycznych, z pięćdziesiątym pierwszym, One Word More (Jedno słowo więcej), z samym Browningiem jako narratorem, wierszem zadedykowanym żonie[10]. Tytuł zbioru zaczerpnięty został z wersu z Sonnets from the Portuguese autorstwa Elizabeth Barrett Browning. Men and Women jest ogólnie uważany za najbardziej udany zbiór poezji Browninga. Współcześni krytycy często wymieniają ów tom wśród najważniejszych książek opublikowanych w wiktoriańskiej Anglii. Znów jednak, w czasach współczesnych poecie, tom nie spotkał się z dobrym przyjęciem i nie sprzedawał się dobrze.



Powrót do łask |




Robert Browning w 1865


Po śmierci Elizabeth w 1861 roku Browning z synem wrócili do Londynu. Wydany w 1864, pierwszy od dziewięciu lat nowo napisany utwór Dramatis Personae[11], przywrócił poecie dobrą reputację tak u odbiorców, jak i krytyków. Zebrane wydanie jego poezji opublikowane w poprzednim roku sprzedało się też dość dobrze, tak jak i kilka mniejszych tomików utworów zebranych. Dramatis Personae to osiemnaście wierszy, o nieco ciemniejszym od Men and Women tonie – centralnym tematem znowu stały się tu opowieści różnych postaci literackich i fikcyjnych. Religijne spory ówczesnej epoki, jak również odzwierciedlenie strapienia po śmierci żony wysunęły się na pierwszy plan w twórczości Browninga. Dramatis Personae był pierwszym tomem poezji Browninga, którego popularność wymogła drugie wydanie, chociaż liczba sprzedanych egzemplarzy nie była jeszcze oszałamiająco duża. W uznaniu za znaczący wkład do literatury poeta otrzymał nagrodę honorowej przynależności do college’u Balliol w Oksfordzie w 1867.



U szczytu |




Dante Gabriel Rossetti, portret Roberta Browninga, 1855




Rękopis początkowej część poematu Pierścień i księga




Karykatura Roberta Browninga


W 1868, po długiej pracy, Browning w końcu wydał długi poemat napisany wierszem białym, The Ring and the Book, który przyniósł mu nareszcie bogactwo i sławę, zapewniając przy tym reputację jednego z najważniejszych angielskich poetów. Opisujący zagmatwaną sprawę morderstwa w Rzymie w latach 90. XVII wieku[1], poemat jest złożony z dwunastu tomów[2] – dziesięciu długich poematów dramatycznych, przekazywanych przez różnych narratorów z ich osobistej perspektywy[12], opatrzonych wstępem i posłowiem samego poety[13]. Jedną z osób jest główna bohaterka, ofiara zbrodni, umierająca Pompilia Comparini. Liczące aż ponad 20 tysięcy wersów[14] dzieło było najbardziej ambitnym projektem Browninga i zostało uznane za wielki wyczyn w dziedzinie poezji dramatycznej. Wydany w czterech oddzielnych tomach od listopada 1868 do lutego 1869 poemat był wielkim sukcesem komercyjnym i krytycznym, przynosząc Browningowi sławę, na którą pracował prawie przez trzydzieści lat.



Końcowy okres twórczości |




Popiersie Roberta Browninga w Casa Guidi




Okładka tomiku Asolando z roku 1892


Sława i stabilność finansowa przyczyniły się do tego, że Browning znów stał się twórcą płodnym, jak za dawnych lat. W końcowych dwudziestu latach życia intensywnie podróżował, uczestniczył też w życiu literackim Londynu, opublikował jednak przy tym aż 15 nowych tomów. Żaden nie spotkał się z uznaniem równym The Ring and the Book, nie jest też popularny w czasach dzisiejszych. Ostatnie lata przynoszą jednak krytyczną reewaluację późnych utworów Browninga, wskazując na ich wysoką jakość poetycką i głębię psychologiczną. Po wydaniu w latach 70. serii długich poematów – z których na największą uwagę zasługują Fifine at the Fair i Red Cotton Night-Cap Country – Browning powrócił do krótszych form. Tom Pacchiarotto, and How He Worked in Distemper zawierał złośliwy atak na krytyków poety, zwłaszcza Alfreda Austina. W 1884 wydał zbiór poezji orientalnej Ferishtah’s Fancies. W 1887 Browning stworzył najważniejsze ze swych późnych dzieł, Parleyings with Certain People of Importance In Their Day. Przemówił w nim swym własnym głosem, przedstawiając serię dialogów z dawno zapomnianymi postaciami literatury, sztuki i filozofii. Po raz kolejny zadziwił wiktoriańskich czytelników, a w swym ostatnim zbiorze wierszy, Asolando. Fantazje i fakty (1889), zawarł już tylko zwięzłe liryki (poza autobiograficznym monologiem Rozwój[15]).


Według kilku przekazów, Browning w latach 70. zaangażował się uczuciowo z Lady Ashburton, lecz nie pobrali się. W 1878 roku po raz pierwszy od śmierci Elizabeth odwiedził Włochy i jeszcze kilkakrotnie tam powracał. Zmarł w domu swego syna (pałacu Ca’ Rezzonico) w Wenecji. Pochowany został w Poets’ Corner w Westminster Abbey[16]. Jego grób sąsiaduje z grobem Alfreda Tennysona.


Robert Browning był pierwszym poetą, którego głos został utrwalony dla potomności. Nagranie na wałku przy użyciu fonograf Thomasa Alvy Edisona dokonano na kilka miesięcy przed śmiercią autora w kwietniu na przyjęciu wydanym przez artystę Rudolfa Lehmanna[17]. Browninga poproszono o wyrecytowanie do mikrofonu wiersza. Poeta deklamował utwór Jak to oni ważną wieść przynieśli z Gandawy do Akwizgranu. Zapomniał tekst i przepraszał za to zebranych. W pierwszą rocznicę śmierci poety nagranie odtworzono na posiedzeniu London Browning Society[17].




Pośmiertna fotografia Roberta Browninga




Pierwsza strona wspomnieniowego artykułu Seweryny Duchińskiej




Robert Barrett Browning, Portret ojca, Roberta Browninga



Wersyfikacja |


Twórczość poety jest bardzo bogata pod względem formalnym. Wykorzystywał on rozmaite rodzaje wiersza i strof. Posługiwał się przede wszystkim wierszem białym (blank verse), czyli nierymowanym pentametrem jambicznym, to znaczy dziesięciozgłoskowcem sylabotonicznym, w którym akcenty padają na parzyste sylaby wersu (krótka sylabaakcentowana sylabakrótka sylabaakcentowana sylabakrótka sylabaakcentowana sylabakrótka sylabaakcentowana sylabakrótka sylabaakcentowana sylaba[18][19]). Ten typ wiersza, znany z twórczości dramaturgów elżbietańskich, w tym Williama Szekspira, doprowadził do perfekcji. Eksperymentował też ze zwrotkami o różnej liczbie wersów i odmiennymi schematami rymów. Używał tercetów, tetrastychów, pentastychów, sestetów i dłuższych strof. W wierszu Meeting at Night spożytkował bardzo rzadki układ sześciowiersza abccba[20]. Natomiast w poemacie Childe Roland to the Dark Tower Came użył sześciowiersza abbaab[21]. Stosunkowo rzadko natomiast sięgał po formę sonetu, w przeciwieństwie do swojej żony, znanej przede wszyskim jako autorka cyklu sonetowego.



Spis utworów |




  • The Superiority of Persians (1832)


  • Pauline: A Fragment of a Confession (1833)


  • Paracelsus (1835)


  • Strafford (dramat) (1837)


  • Sordello (1840)


  • Bells and Pomegranates I: Pippa Passes (dramat) (1841)


  • Bells and Pomegranates II: King Victor and King Charles (dramat) (1842)


  • Bells and Pomegranates III: Dramatic Lyrics (1842)

    • Porphyria’s Lover

    • Soliloquy of the Spanish Cloister

    • My Last Duchess




  • Bells and Pomegranates IV: The Return of the Druses (dramat) (1843)


  • Bells and Pomegranates V: A Blot in the 'Scutcheon (dramat) (1843)


  • Bells and Pomegranates VI: Colombe’s Birthday (dramat) (1844)


  • Bells and Pomegranates VII: Dramatic Romances and Lyrics (1845)

    • How They Brought the Good News from Ghent to Aix

    • The Bishop Orders His Tomb at Saint Praxed’s Church




  • Bells and Pomegranates VIII: Luria i A Soul’s Tragedy (dramaty) (1846)


  • The Pied Piper of Hamelin (1849)


  • Christmas-Eve and Easter-Day (1850)


  • Men and Women (1855)

    • A Toccata of Galuppi’s

    • Sir Roland pod Mroczną Wieżą stanął (Childe Roland to the Dark Tower Came)

    • Fra Lippo Lippi

    • Andrea Del Sarto

    • A Grammarian’s Funeral

    • An Epistle Containing the Strange Medical Experience of Karshish, the Arab Physician




  • Dramatis Personae (1864)

    • Caliban upon Setebos

    • Rabbi Ben Ezra




  • The Ring and the Book (1868-9)


  • Balaustion’s Adventure (1871)


  • Prince Hohenstiel-Schwangau, Saviour of Society (1871)


  • Fifine at the Fair (1872)


  • Red Cotton Night-Cap Country, or, Turf and Towers (1873)


  • Aristophanes’ Apology (1875)


  • The Inn Album (1875)


  • Pachiarotto, And How He Worked in Distemper (1876)


  • The Agamemnon of Aeschylus (1877)


  • La Saisiaz i The Two Poets of Croisic (1878)


  • Dramatic Idyls (1879)


  • Dramatic Idyls: Second Series (1880)


  • Jocoseria (1883)


  • Ferishtah’s Fancies (1884)


  • Parleyings with Certain People of Importance In Their Day (1887)


  • Asolando: Facts and Fancies (1889)



Upamiętnienie |


Algernon Charles Swinburne napisał cykl A Sequence of Sonnets on the Death of Robert Browning[22].



Oddziaływanie |




Edgar Lee Masters konsekwentnie posłużył się monologiem dramatycznym w tomiku Umarli ze Spoon River




Zegar słoneczny z cytatem Grow old along wih me the best is yet to be z wiersza Roberta Browninga Rabbi Ben Ezra


Browning uchodzi za jednego z prekursorów nowoczesności. Twórczość poety mocno oddziaływała na poezję angielską i amerykańską wieku XX. Wpłynął zapewne na Thomasa Hardy’ego[23], Edwina Arlingtona Robinsona[24], Edgara Lee Mastersa[25], Roberta Frosta[26], Ezrę Pounda i T.S. Eliota[27], jak również na twórców z innych krajów, jak Konstandinos Kawafis[28] i Fernando Pessoa[29]. Spopularyzował monolog dramatyczny[30]. Metoda narracji wielopunktowej, użyta w poemacie Pierścień i księga, została spożytkowana przez Akirę Kurosawę w filmie Rashōmon[31].
Poemat Childe Roland to the Dark Tower Came najprawdopodobniej odbił się echem w Ziemi jałowej T.S. Eliota i zainspirował Stephena Kinga do napisania cyklu Mroczna Wieża.



Przekłady na język polski |




Seweryna Duchińska, pierwsza polska tłumaczka Browninga




Jerzy Pietrkiewicz włączył wiersze Browninga do swojej Antologii liryki angielskiej (1300-1950)


Na język polski utwory Browninga tłumaczyli między innymi Seweryna Duchińska, Antoni Lange, Jan Kasprowicz, Zenon Przesmycki-Miriam, Lucjan Szenwald, Jerzy Pietrkiewicz, Czesław Miłosz, Juliusz Żuławski, Ludmiła Marjańska, Stanisław Barańczak i Tomasz Kubikowski. Niektóre wiersze, na przykład Spotkanie w nocy, mają po kilka tłumaczeń. Polski czytelnik ma do dyspozycji teksty utworów dramatycznych Pippa przechodzi i Na balkonie, jak też najważniejszych monologów, jak Andrea del Sarto, Kaliban o Setebosie czyli naturalna teologia na wyspie, Ostatnia przejażdżka we dwoje i Moja ostatnia księżna.



Przypisy |




  1. abcdefghijk Philip Drew: Robert Browning, British poet (ang.). Encyclopaedia Britannica. [dostęp 2018-07-18].


  2. abcd Robert Browning, Playwright, Poet (d. 1889) (ang.). biography.com. [dostęp 2018-07-18].


  3. abcd Glenn Everett: Robert Browning - Biography (ang.). victorianweb.org. [dostęp 2018-07-19].


  4. abc Robert Browning, 1812–1889 (ang.). poetryfoundation.org. [dostęp 2018-07-19].


  5. abc Robert Browning Biography (ang.). notablebiographies.com. [dostęp 2018-07-19].


  6. Poet Robert Browning (ang.). poets.org. [dostęp 2018-07-19].


  7. Browning, Robert (ang.). oxforddnb.com. [dostęp 2018-07-19].


  8. Robert Browning (ang.). encyclopedia.com. [dostęp 2018-07-19].


  9. William Wallace Robson: Alfred, Lord Tennyson, English poet (ang.). Encyclopaedia Britannica. [dostęp 2018-07-21].


  10. E. Warwick Slinn: On Robert Browning’s Men and Women (ang.). branchcollective.org. [dostęp 2018-07-19].


  11. Browning Robert (pol.). Encyklopedia PWN. [dostęp 2018-07-19].


  12. Przemysław Mroczkowski: Historia literatury angielskiej. Zarys. Wrocław: 1981, s. 436. ISBN 83-04-00784-3.


  13. 1812 Robert Browning is born (ang.). history.com. [dostęp 2018-07-19].


  14. The Ring and the Book, poem by Browning (ang.). Encyclopaedia Britannica. [dostęp 2018-07-18].


  15. James Fowler: Paradoxes of fancy and fact in Robert Browning's "Development" (ang.). jstor.org, 2008. [dostęp 2018-07-19].


  16. Robert Browning 1812-1889 (ang.). poetsgraves.co.uk. [dostęp 2018-07-19].


  17. ab Dan Piepenbring: The Sound of a Voice That Is Still (ang.). theparisreview.org, 2015. [dostęp 2018-07-21].


  18. Blank verse (ang.). poetryfoundation.org. [dostęp 2018-07-20].


  19. Robert Burns Shaw: Blank Verse: A Guide to Its History and Use. Athens (Ohio): Ohio University Press, 2007, s. 74. [dostęp 2018-07-21].


  20. Wiktor Jarosław Darasz: Mały przewodnik po wierszu polskim. Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 2003, s. 147. ISBN 83-900829-6-9.


  21. Philip V. Allingham: Discussion Questions on Robert Browning's "Childe Roland to the Dark Tower Came" (1864) (ang.). victorianweb.org. [dostęp 2018-07-22].


  22. Swinburne, Algernon Charles (1837 - 1909): A Sequence of Sonnets on the Death of Robert Browning (ang.). rpo.library.utoronto.ca. [dostęp 2018-07-21].


  23. Robert Langbaum: Hardy, Frost, and the Question of Modernist Poetry (ang.). vqronline.org. [dostęp 2018-07-20].


  24. Harold Bloom: Modern American Poetry. Bloom: 2005, s. 2. [dostęp 20.07.2018].


  25. Roy E. Gridley: Browning (ang.). books.google.pl, 1972. s. 176. [dostęp 2018-07-20].


  26. Robert Pack: Belief and Uncertainty in the Poetry of Robert Frost (ang.). books.google.pl, 2003. s. 190. [dostęp 2018-07-20].


  27. Ismail Baroudy: The Anatomy of Modernity: Browning and T.S. Eliot (ang.). webdoc.sub.gwdg.de. [dostęp 2018-07-20].


  28. Edmund Keeley: An Introduction (ang.). cavafy.com. [dostęp 2018-07-20].


  29. Carolina Matos: Book: As Paixões de Pessoa – By George Monteiro – Review (ang.). portuguese-american-journal.com. [dostęp 2018-07-20].


  30. Dramatic monologue, poetic form (ang.). Encyclopaedia Britannica. [dostęp 2018-07-20].


  31. Rashomon, Directed by Akira Kurosawa (ang.). theguardian.com. [dostęp 2018-07-20].



Bibliografia |



  • Robert Browning, Poezje wybrane, tłum. Juliusz Żuławski, Warszawa 1969.

  • Mrs. Sutherland Orr: Life and Letters of Robert Browning. 1891.









這個網誌中的熱門文章

12.7 cm/40 Type 89 naval gun

Rikitea

University of Vienna