Janusz Waluś







Ten artykuł dotyczy zabójcy Chrisa Haniego. Zobacz też: Janusz Waluś (skoczek narciarski).


















Janusz Waluś

Data i miejsce urodzenia

14 stycznia 1953
Zakopane
Okres
od 1986
do 1993
Przynależność polityczna

Partia Narodowa

Janusz Waluś (ur. 14 stycznia 1953 w Zakopanem[1]) – południowoafrykański działacz polityczny narodowości polskiej, zabójca czarnoskórego lidera partii komunistycznej Chrisa Haniego.




Spis treści






  • 1 Życiorys


  • 2 Działalność polityczna i ekstremistyczna


    • 2.1 Zabójstwo Haniego


    • 2.2 Reakcje po zabójstwie i proces




  • 3 Sprawa Walusia obecnie


  • 4 Kontrowersje


  • 5 Przypisy





Życiorys |


Waluś urodził się na Podhalu w Zakopanem. Jego rodzice wraz z Januszem i jego starszym bratem przenieśli się potem do Radomia. Jego ojciec, Tadeusz Waluś, prowadził prywatny zakład zajmujący się produkcją kryształów, w którym pomagał także jego syn. Janusz Waluś w młodości uprawiał sporty samochodowe – zdobył tytuł mistrza Polski w kategorii Fiat 127.


W 1981 roku wyemigrował do Republiki Południowej Afryki, gdzie dołączył do ojca i brata, którzy przybyli tam w połowie lat 70. Wspólnie z nimi, podobnie jak wcześniej w Polsce, prowadził niewielką hutę szkła. Gdy po kilku latach ich rodzinny interes zbankrutował, ojciec opuścił RPA, a bracia pozostali w Afryce, zajmując się różnymi profesjami – starszy brat założył przedsiębiorstwo, a Janusz Waluś został kierowcą ciężarówki.



Działalność polityczna i ekstremistyczna |


W 1986 roku Janusz Waluś przyjął południowoafrykańskie obywatelstwo i silnie zaangażował się w działalność polityczną[2][3]. W czasie rosnących antagonizmów rasowych, światopoglądowych i narodowych stanął po stronie afrykanerskich nacjonalistycznych działaczy, dążących do utrzymania systemu segregacji rasowej. Wstąpił kolejno do rządzącej Partii Narodowej, następnie Partii Konserwatywnej, a w końcu do paramilitarnej[4] organizacji Afrykanerski Ruch Oporu[2][5].


Po tym, gdy w lutym 1990 roku, decyzją prezydenta Frederika de Klerka, uwolniono Nelsona Mandelę i zalegalizowano działalność największych opozycyjnych stowarzyszeń – Afrykańskiego Kongresu Narodowego i Południowoafrykańskiej Partii Komunistycznej, ruchy afrykanerskie uległy zradykalizowaniu. Skrajna rasistowska prawica, w której szeregach był Janusz Waluś, była zdecydowanie przeciwna postępującym przemianom politycznym. Oprócz sprzeciwu wobec nadania praw obywatelskich i wyborczych czarnej większości obawiała się również skutków rosnącego poparcia dla komunistów.



Zabójstwo Haniego |


Waluś 10 kwietnia 1993 roku zastrzelił Chrisa Haniego, będącego liderem partii komunistycznej, przed jego domem w Boksburgu obok Pretorii. W sądzie tak opisał sam moment zabójstwa:








Wychodził ze swojego samochodu. Wsadziłem pistolet Z88 za pasek z tyłu moich spodni i podszedłem do niego. Nie chciałem strzelać w plecy, więc zawołałem: Mister Hani. Odwrócił się, a ja wyciągnąłem pistolet i strzeliłem w niego. Kiedy się przewracał, strzeliłem drugi raz. Tym razem w głowę. Kiedy upadł na ziemię, oddałem jeszcze dwa strzały w skroń. Zaraz potem wsiadłem do samochodu i odjechałem stamtąd najszybciej, jak to było możliwe[2][3].




Reakcje po zabójstwie i proces |


Mord na czołowym działaczu opozycji zaostrzył nastroje społeczne i spowodował ryzyko fiaska rozmów między apartheidowskim rządem a opozycją[6]. Bojową atmosferę w kraju załagodzono głównie dzięki działaniom Nelsona Mandeli. Kilka dni po morderstwie przypomniał on w przemówieniu telewizyjnym, że chociaż zabójcą był człowiek o białym kolorze skóry, to sprawca został odnaleziony dzięki pomocy białej kobiety, Afrykanerki[7].


Za zlecenie zabójstwa odpowiedzialny był lider Partii Konserwatywnej Clive Derby-Lewis[8][3]. Polityk podżegał Walusia do zbrodni i dostarczył mu broń. Obydwaj działacze zostali potem skazani na karę śmierci. Wobec zniesienia tej kary w RPA, wyrok zamieniono na dożywotnie więzienie. Na znalezionej u Derby-Lewisa liście potencjalnych ofiar Hani znajdował się na trzeciej pozycji, pierwszy był Nelson Mandela, a drugi Joe Slovo[9]. W 1997 roku Janusz Waluś stanął przed Komisją Prawdy i Pojednania, stworzoną w celu rozliczenia zbrodni apartheidu. Wyrok nie został uchylony[2].



Sprawa Walusia obecnie |


W czerwcu 2015 ambasada RP w Pretorii przekazała do Ministerstwa Sprawiedliwości prośbę Janusza Walusia, odbywającego w RPA karę dożywotniego pozbawienia wolności, o umożliwienie mu odbycia reszty tej kary w Polsce[10].


10 marca 2016 sąd w Pretorii orzekł, że Janusz Waluś może w ciągu 14 dni po ustaleniu wysokości kaucji zostać zwolniony warunkowo z więzienia. Rzecznik ministerstwa sprawiedliwości RPA Mthunzi Mhaga poinformował, że istnieje możliwość złożenia apelacji i ten wyrok nie jest równoznaczny z wypuszczeniem Walusia na wolność[5][11]. Ministerstwo Sprawiedliwości RPA skorzystało zatem z prawa do odwołania się od wyroku stołecznego sądu. Rozprawę apelacyjną wyznaczono na 5 maja 2017, a następnie przełożono na 29 maja 2017[12]. Na rozprawie 29 maja Najwyższy Sąd Apelacyjny w Bloemfontein odłożył swoją decyzję do czasu, gdy ministerstwo sprawiedliwości RPA uzupełni apelację w sprawie. W dniu 18 sierpnia 2017 Najwyższy Sąd Apelacyjny podjął decyzję obalającą postanowienie sądu w Pretorii. Waluś pozostał więc w więzieniu[13] .


Na początku 2017 roku Janusz Waluś, po 30 latach, zrzekł się obywatelstwa południowoafrykańskiego, aby ułatwić tym samym proces zwolnienia go przedterminowo z więzienia i powrotu do Polski[14], jednak latem tego samego roku sąd zdecydował, że Waluś będzie kontynuować odbywanie kary więzienia w Południowej Afryce[15].



Kontrowersje |




pomnik upamiętniający morderstwo Chrisa Haniego w Boksburgu


Mimo upływu czasu osoba Janusza Walusia nadal budzi w RPA emocje[16]. Dla zwolenników radykalnego, militarnego skrzydła opozycji antyapartheidowskiej traktowany jest jako brutalny zabójca charyzmatycznego lidera[17], w którym wielu opozycjonistów widziało przyszłego przywódcę Afryki Południowej[18].
Mniej radykalni przeciwnicy Walusia oskarżają też o winę za wywołanie wysokiego, zdaniem niektórych, ryzyka zerwania pokojowych negocjacji znoszących apartheid, co skutkowało podburzeniem i tak silnie zantagonizowanego społeczeństwa do wojny rasowej[19]. Przypominają też o współpracy Walusia nie tylko z afrykanerskimi terrorystami, ale i bojówkarzami o profilu neonazistowskim i suprematystycznym[20].


Dla silnie konserwatywnej części białej społeczności (głównie narodowości afrykanerskiej) to Waluś jest bohaterem, który uratował ich kraj przed – ich zdaniem – niebezpieczeństwem wiążącym się z dojściem komunistów do władzy.[2]. Przeciwnicy zdecydowanej krytyki Walusia twierdzą z kolei, że Chris Hani był brutalnym terrorystą, a ponadto przeszedł szkolenie wojskowe zorganizowane przez ZSRR, co niosło ryzyko nastania w RPA sytuacji podobnej do Etiopii za rządów Mengistu Hajle Mariama, również szkolonego przez Związek Radziecki opozycjonisty[21].


W 2013 r. na polskim rynku ukazała się książka Zabić Haniego. Historia Janusza Walusia autorstwa Michała Zichlarza[2].



Przypisy |




  1. MichałM. Zichlarz MichałM., Zabić Haniego, Zakrzewo: Wydawnictwo Replika, 2013, s. 20, ISBN 978-83-7674-234-2, OCLC 840305254 .


  2. abcdef Mateusz Pawlak: Zamach, który zatrząsł krajem. rp.pl, 2013-04-10.


  3. abc Hubert Orzechowski: Prawie wywołał wojnę domową w RPA. Poseł Kukiz '15 chce go sprowadzić do Polski. newsweek.pl.


  4. South Africa


  5. ab Polski morderca może wyjść z więzienia w RPA. 23 lata temu zabił „następcę Mandeli”. Telewizja Polska S.A., 2016-03-10. [dostęp 2016-03-14].


  6. Zamach, który wstrząsnął krajem


  7. "Nelson Mandela, 1918-2013", www.newrepublic.com.


  8. Hani killer’s stabbing: SACP, Bizos blamed (ang.). iol.co.za. [dostęp 2016-11-07].


  9. Adam Szostkiewicz, Jędrzej Winiecki. Już nie noc, jeszcze nie dzień. „Polityka”, s. 86–7, 12.06.2010. Warszawa: „Polityka” spółdzielnia pracy. ISSN 0032-3500


  10. Wyjaśniamy, jak naprawdę wygląda sprawa Walusia


  11. Omal nie doprowadził do wojny. Najsłynniejszy polski zamachowiec może wyjść na wolność. Serwis TVN24, 2016-03-10. [dostęp 2016-03-14].


  12. Janusz Waluś na razie nie wyjdzie na wolność. Sąd w RPA potrzebuje więcej czasu (pol.). [dostęp 2017-05-09].


  13. Janusz Walus parole decision must consider Hani's widow – SCA, „News24” [dostęp 2017-08-19] .


  14. Janusz Waluś bliżej ojczyzny (pol.). [dostęp 2017-02-09].


  15. EsteraE. Flieger EsteraE., Janusz Waluś nie wróci do Polski. Zostaje w więzieniu, „wyborcza.pl”, 5 września 2017 [dostęp 2017-09-06]  (pol.).


  16. Kontrowersje wokół Janusza Walusia. Czy morderca może być bohaterem? (pol.). [dostęp 2018-05-17].


  17. An African National Congress (ANC) supporter holds a picture (ang.). [dostęp 2018-05-17].


  18. Chris Hani's killer Janusz Walus denied parole (ang.). [dostęp 2018-05-17].


  19. Chris Hani's Assassination Put South Africa On the Brink of Civil War (ang.). [dostęp 2018-05-17].


  20. Janusz Waluś na razie nie wyjdzie na wolność. Sąd w RPA potrzebuje więcej czasu (pol.). [dostęp 2018-05-17].


  21. Chris Hani Biograpgy









這個網誌中的熱門文章

12.7 cm/40 Type 89 naval gun

Rikitea

University of Vienna