Egftnjytyk

A z ogonkiem
Majuskuła i minuskuła litery w kroju Noto Serif w pozycji prostej.
Grafem
Majuskuła	Ą
Minuskuła	ą
Informacje
Podstawowy alfabet	łaciński
Pochodzenie
Oparty na grafemie	a
Znak diakrytyczny	ogonek
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

A z ogonkiem (majuskuła: Ą; minuskuła: ą; lit.: a nosinė; łac.: a caudata; elfdalski: svansförsett a) – litera diakrytyzowana alfabetu łacińskiego powstała od a posiadająca ogonek; druga litera alfabetu polskiego.

Zastosowanie |

Jest stosowane w języku polskim, kaszubskim, litewskim, elfdalskim^[1], krik, nawaho, mescalero-chiricahua, winnebago, gwich’in, tutchone oraz w języku Wschodnich Apaczy.

Język polski |

	Wymowa a z ogonkiem
Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

W języku polskim pierwotnie litera ą była wymawiana jako a nosowe, ale w dzisiejszych czasach wymowa tej samogłoski to o nosowe. Jest wymawiana jako:

• [ɔ̃] w połączeniu ze spółgłoską nosową ([ɰ̃] lub [w̃], a przed zmiękczonymi - [j̃]) przed spółgłoskami f, w, z, ż, ź, s, ś, sz, rz, ch, h i na końcu zdania;


• [ɔ̃n̪] przed spółgłoskami t, d, c, dz;


• [ɔ̃n̠] przed spółgłoskami cz, dż;


• [ɔ̃ɲ̟] przed spółgłoskami ć i dź;


• [ɔ̃m] przed spółgłoskami b i p;


• [ɔ] przed spółgłoską ł;


• [ɔ̃ŋ] przed spółgłoskami k i g;


• [ɔ̃ŋ̟] przed spółgłoskami k' i g'.

Przed spółgłoskami zwarto-szczelinowymi i zwartymi są wymawiane jako połączenie samogłoski ustnej i homoorganicznej (o tym samym miejscu artykulacji) spółgłoski nosowej np. w słowach:

Litera ą jest wymienna z literą ę w słowach:

Komputerowy zapis litery ą występującej w zapisie Kazań świętokrzyskich.

W języku polskim, podobnie jak i e z ogonkiem (majuskuła: Ę; minuskuła: ę), nie zaczyna żadnego wyrazu^[2], gdyż prasłowiańskie wyrazy zaczynające się na samogłoskę nosową zostały poprzedzone przydechowym wu np. w słowie ǫžь, które oznacza wąż ([vɔ̃w̃ʃ]).

Jest drugą, a zarazem 26. pod względem częstości występowania literą alfabetu polskiego. W próbce 2. wydania Korpusu IPI PAN liczącej ponad 30 milionów segmentów (około 25 milionów słów ortograficznych) występowała w 0,99%.

Język litewski |

W zapisie języka litewskiego a z ogonkiem występuje wyłącznie ze względów historycznych, bowiem jej nosowa wymowa zanikła i obecnie ą jest czytane jako samogłoski centralnej ([äː]) oraz traktowane jest jako iloczas.

Język kaszubski |

W języku kaszubskim ą wymawiane jest jako [õ] i [ũ] co jest przybliżone do polskich um i un.

Język elfdalski |

W języku elfdalskim a z ogonkiem znajduje się na drugiej pozycji w alfabecie oraz pełni funkcje a nosowego.

Języki autochtoniczne Ameryk |

Umiejscowienie ogonka w językach europejskich (po lewej stronie) i językach autochtonicznych Ameryk (po prawej stronie).

A z ogonkiem wymawiana jest jako samogłoska nosowa w amerykańskich językach autochtonicznych:

• 
  krik;


• 
  gwich’in;


• 
  mescalero-chiricahua;


• 
  nawaho;


• 
  tutchone;


• 
  winnebago;


• 
  wschodnioapackim.

Inne reprezentacje |

Znak nr. 16 w alfabecie Braille’a.

Litera ą jest również przedstawiana:

• w kodzie Morse’a literę ą przestawia się poprzez sekwencje sygnału krótkiego, długiego, krótkiego i długiego (• — • —);


• w polskim języku migowym literę ą wykonuje się przez zaciśnięcie ręki w pięść, a następnie wykonanie przed sobą kółka dłonią;


• w zapisie SignWriting jest reprezentowana przez symbol 𝤃𝧥;


• w polskim alfabecie Braille’a litera ą jest kodowana jako znak nr. 16 przez umieszczenie jednej kropki u góry po lewej stronie oraz jednej kropki na dole po prawej stronie (⠡).

Kodowanie komputerowe |

W unikodzie a z ogonkiem jest kodowana:

Zobacz hasło Ą w Wikisłowniku

Zobacz hasło ą w Wikisłowniku

Przypisy |