Lapończycy






Obszar zamieszkiwany przez Lapończyków




Flaga Lapończyków




Lapończycy, autochtoni Laponii


Lapończycy (czasami też Saamowie[1], Łoparowie[1], Loparowie[1]; lap. Saami[1], Sámi[potrzebny przypis]) – lud zamieszkujący głównie Laponię – krainę historyczno-geograficzną w Europie Północnej obejmującą północne krańce Norwegii, Finlandii, Rosji (Płw. Kolski) oraz Szwecji[2]. Lapończycy są potomkami pierwotnych mieszkańców Skandynawii[1].


Tylko jedna trzecia Lapończyków posługuje się językami lapońskimi (z grupy języków ugrofińskich), pozostali mówią językami urzędowymi krajów, w których mieszkają.




Spis treści






  • 1 Nazewnictwo


  • 2 Historia


  • 3 Cechy budowy ciała


  • 4 Kultura i zwyczaje


  • 5 Znani Lapończycy


  • 6 Przypisy


  • 7 Linki zewnętrzne





Nazewnictwo |


Choć pochodzenie nazwy Lapończycy (szw. lappar, ros. лопь) jest nieznane, przez wieki została ona skojarzona ze szwedzkim słowem „lapp”, oznaczającym łatę i uznana za pejoratywną, sugerującą, że Lapończycy noszą stare połatane ubrania[3] lub że są ludem „przyszytym” do prawowitych mieszkańców Skandynawii. Z tego powodu od lat 20. XX wieku w Rosji oraz w ostatnich dziesięcioleciach w krajach nordyckich[4] zaczęto upowszechniać nazwy oparte na lapońskiej nazwie Sámi.


Pochodzenie samego słowa Sámi jest nieznane. Istnieje teoria łącząca Sámi, Häme (region w Finlandii) oraz Suomi (fińskie określenie Finlandii) w grupę wywodzącą się od tego samego zapożyczenia z języków bałtyckich – *žēmē, oznaczające ziemię[5].



Historia |


Lapończycy są potomkami przedindoeuropejskiego ludu zwanego Lappami, który zamieszkiwał tereny Fennoskandii od czasów ostatniego zlodowacenia (10 tys. lat temu)[6]. Ten koczowniczy lud trudnił się głównie myślistwem. Do XIV  w. zamieszkiwali oni znaczny obszar Skandynawii[1] (również obszar współczesnej Finlandii), później zostali zepchnięci na północ przez ludy skandynawskie i ugrofińskie[1]. Genetycznie Lapończycy są dość odlegli od innych ludów żyjących w Skandynawii, wykazując stosunkowo najbliższe (acz niewielkie) spokrewnienie z Finami – przypuszczalnie w efekcie setek lat mieszania się populacji. Zajmują oni najmniej korzystne obszary tundry polarnej. Lapończycy zostali schrystianizowani bardzo późno, bo dopiero w okresie od XVII do XIX wieku, przy czym Lapończycy skandynawscy przyjęli luteranizm, a Lapończycy kolscy – prawosławie[2].


Trudno określić, ilu Lapończyków żyje w dzisiejszych czasach. Jedynie Rosja i Finlandia prowadzą statystyki w tym zakresie. Prawdopodobna ich liczba wynosi około 60 tys. (ok. 1600 w Rosji, ok. 7000 w Finlandii, ok. 17000 w Szwecji i ok. 40000 w Norwegii).



Cechy budowy ciała |


W budowie ciała wykazują cechy mongoloidalne. Odznaczają się niskim wzrostem, krępą budową ciała, krótkogłowością, szeroką twarzą o wystających kościach policzkowych. Skóra ma zabarwienie żółtawe, oczy i włosy ciemne, często zadarty nos. Ten typ budowy nazywany jest typem laponoidalnym[2].



Kultura i zwyczaje |


Silne procesy asymilacyjne wymusiły na większości Lapończyków przejęcie osiadłego trybu życia[2], choć przez długi okres granice poszczególnych krajów nie miały dla koczowniczych Lapończyków większego znaczenia. Lud ten nadal trudni się tradycyjnymi zajęciami: myślistwem (Lapończycy leśni), rybołówstwem (Lapończycy nadbrzeżni, głównie nad Oceanem Arktycznym) czy hodowlą reniferów (Lapończycy górscy)[2].


Wśród Lapończyków ciągle żywy jest folklor, m.in. oryginalny kolorowy strój ludowy, rytmiczna forma śpiewu – tzw. joikowanie oraz zdobnictwo w rogu, kości i drewnie[2]. Ciągle obecne są elementy szamańskich praktyk i animistycznych wierzeń.



Znani Lapończycy |




  • Lars Levi Læstadius (1800-1861) − szwedzko-lapoński pastor luterański, założyciel religijnego ruchu odrodzeniowego laestadianizmu, botanik, pisarz i propagator abstynencji.


  • Mari Boine (ur. 1956) − norwesko-lapońska piosenkarka o międzynarodowej sławie, tworzy i wykonuje muzykę, inspirującą się folklorem lapońskim.


  • Tomi Putaansuu (ur. 15 lutego 1974 w Rovaniemi) − założyciel i członek hardrockowego zespołu Lordi. To właśnie on realizuje nowe pomysły na teledyski, piosenki i stroje dla grupy.



Przypisy |




  1. ↑ abcdefg Wielka Encyklopedia Powszechna PWN. T. 10: Robi–Step. Warszawa: PWN, 1967, s. 278.


  2. ↑ abcdef Wielka Encyklopedia Powszechna PWN. T. 6: Kont–Mam. Warszawa: PWN, 1965, s. 387–388.


  3. ↑ An introduction to the Sami people (ang.).


  4. ↑ Saamis or Lapps (ang.).


  5. ↑ Abstract: The Finnic Ethnonyms (ang.).


  6. ↑ Galdu Resource Centre for the Rights of Indigenous Peoples (ang.). [dostęp 14 września 2007].



Linki zewnętrzne |





W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem:
Lapończycy


  • Ludność i religie rosyjskiej północy krótki przegląd narodowości regionu w języku polskim








-

這個網誌中的熱門文章

12.7 cm/40 Type 89 naval gun

圖片
12.7 cm/40 Type 89 naval gun Type 89 gun mounted on Chitose Type Naval gun anti-aircraft gun Place of origin Japan Service history In service 1932–45 Used by Imperial Japanese Navy Wars World War II Production history Designed 1928–32 Produced 1932–45 No.  built ~1500 Variants Type 88 Specifications Mass 3,100 kilograms (6,834 lb) Barrel length 5,080 millimeters (16 ft 8 in) (bore length) Shell Fixed Shell weight 20.9–23.45 kilograms (46.1–51.7 lb) Caliber 12.7-centimeter (5.0 in) Breech horizontal breech block Elevation -8° to +90° [1] Rate of fire 8-14 rounds per minute Muzzle velocity 720–725 meters per second (2,360–2,380 ft/s) Maximum firing range 9,440 meters (30,970 ft) at 90° (AA ceiling) 14,800 meters (48,600 ft) at 45° The 12.7 cm/40 Type 89 naval gun was a Japanese anti-aircraft (AA) gun introduced before World War II. It was the Imperial Japanese Navy's standard heavy AA...
閱讀完整內容

Rikitea

圖片
Town in French Polynesia, France Rikitea Town Rikitea Location in French Polynesia Coordinates: 23°7′13″S 134°58′9″W  /  23.12028°S 134.96917°W  / -23.12028; -134.96917 Coordinates: 23°7′13″S 134°58′9″W  /  23.12028°S 134.96917°W  / -23.12028; -134.96917 Country   France Overseas collectivity   French Polynesia Territory Gambier Islands Island Mangareva Rikitea is a small town on Mangareva, which is part of the Gambier Islands in French Polynesia. A majority of the islanders live in Rikitea. [1] [2] The island was a protectorate of France in 1871 and was annexed in 1881. [3] Contents 1 History 2 Geography 3 Economy 4 Landmarks 5 Transportation 6 References 7 Bibliography 8 External links History The town's history dates to the era when the island was first settled with people from the Marquesas Islands in 1100 AD. Captain James Wilson of the London Missionary Society arrived in 1797 on Du...
閱讀完整內容

University of Vienna

圖片
"Vienna University" redirects here. For Vienna University of Economics and Business, see Vienna University of Economics and Business. University of Vienna Universität Wien Type Public Established 1365 Budget € 544 million [1] Rector Heinz Engl Academic staff 6,765 Administrative staff 3,106 Students 94,000 [2] Postgraduates 16,490 Doctoral students 8,945 Location Main building, Vienna , Austria 48°12′47″N 16°21′35″E  /  48.21306°N 16.35972°E  / 48.21306; 16.35972 Coordinates: 48°12′47″N 16°21′35″E  /  48.21306°N 16.35972°E  / 48.21306; 16.35972 Campus Urban Colors Blue and White           Affiliations Campus Europae, EUA, UNICA Website www.univie.ac.at/en Data as of 2016 [update] The University of Vienna (German: Universität Wien ) is a public university located in Vienna, Austria. It was founded by Duke Rudolph IV in 1365 and is one of the oldest universities in the Ge...
閱讀完整內容