Egftnjytyk

Wiesław Chrzanowski
Data i miejsce urodzenia	20 grudnia 1923 Warszawa
Data i miejsce śmierci	29 kwietnia 2012 Warszawa
Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
Okres	od 25 listopada 1991 do 14 października 1993
Przynależność polityczna	Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe
Poprzednik	Mikołaj Kozakiewicz
Następca	Józef Oleksy
Minister sprawiedliwości, prokurator generalny
Okres	od 12 stycznia 1991 do 23 grudnia 1991
Przynależność polityczna	Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe
Poprzednik	Aleksander Bentkowski
Następca	Zbigniew Dyka
Prezes Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego
Okres	od 28 października 1989 do 3 października 1994
Przynależność polityczna	Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe
Następca	Ryszard Czarnecki
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Prezydent Aleksander Kwaśniewski odznacza Wiesława Chrzanowskiego Orderem Orła Białego

Grób Wiesława Chrzanowskiego na Starych Powązkach

Wiesław Marian Chrzanowski (ur. 20 grudnia 1923 w Warszawie, zm. 29 kwietnia 2012 tamże^[1]) – polski adwokat i polityk, profesor nauk prawnych, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, założyciel i pierwszy prezes Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, poseł i marszałek Sejmu I kadencji, senator IV kadencji, minister sprawiedliwości i prokurator generalny w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego. Kawaler Orderu Orła Białego.

Życiorys |

Syn Wiesława, inżyniera i konstruktora silników cieplnych, profesora Politechniki Lwowskiej i Politechniki Warszawskiej, ministra w okresie II RP^[2].

Wykształcenie i praca zawodowa |

W 1945 ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1975 uzyskał stopień naukowy doktora, a w 1979 doktora habilitowanego nauk prawnych. Został profesorem nauk prawnych. Pracował jako wykładowca prawa i profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W latach 1987–1990 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Prawa Kanonicznego i Świeckiego KUL^[3]. Prowadził później zajęcia z zakresu prawa cywilnego w Uczelni Łazarskiego.

Działalność publiczna |

Do 1945 |

W 1940 z inicjatywy brata Zdzisława rozpoczął działalność konspiracyjną w Młodzieży Wielkiej Polski^[4]. W 1943 został współtwórcą konspiracyjnej organizacji Młodzież Wszechpolska^[5]. Walczył w szeregach Narodowej Organizacji Wojskowej, która weszła w skład Armii Krajowej. Jako żołnierz AK uczestniczył w powstaniu warszawskim. W stopniu podchorążego walczył w batalionie NOW-AK „Gustaw” a następnie był żołnierzem batalionu „Harnaś” ^[6]. We wrześniu został ranny podczas ataku na szpital^[6]. Po opuszczeniu Warszawy został skierowany do obozu w Pruszkowie.

Następnie należał do Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Działał w konspiracyjnych organizacjach o orientacji niepodległościowej, m.in. w Stronnictwie Narodowym i Związku Akademickim Młodzież Wszechpolska. W lipcu 1945 wraz z m.in. Tadeuszem Łabędzkim reaktywował pismo „Wszechpolak”. Był też redaktorem „Młodej Polski”. Związał się politycznie ze Stronnictwem Pracy, z którym współpracował od 1945^[7].

Okres powojenny |

W kwietniu 1946 został prezesem Chrześcijańskiego Związku Młodzieży „Ostoja”. W maju tego samego roku został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa, a po kilku tygodniach zwolniony. Następnie przebywał w ukryciu do amnestii z 1947, kiedy się ujawnił^[8]. Podjął wówczas pracę w „Tygodniku Warszawskim”.

W latach 1948–1954 był ponownie więziony z powodów politycznych. 8 stycznia 1950 został skazany na karę 8 lat pozbawienia wolności^[9]. Na początku lipca 1954 opuścił zakład karny w Rawiczu jako tzw. urlopowany więzień karny^[10]. Od 1965 blisko współpracował z prymasem Stefanem Wyszyńskim. W latach 1956–1972 podejmował próby uzyskania uprawnień adwokata. Mimo kilku uchwał rady adwokackiej dopuszczających go do zawodu, minister sprawiedliwości odrzucał jego wnioski. Wiesław Chrzanowski został radcą prawnym specjalizującym się w prawie spółdzielczym. Pełnił funkcję kierownika zespołu radców prawnych Centralnego Związku Spółdzielczości Budownictwa Mieszkaniowego, a od 1972 był pracownikiem naukowym Spółdzielczego Instytutu Badawczego.

W 1980 został doradcą Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, był współautorem statutu związku. W 1981 został ostatecznie dopuszczony do wykonywania zawodu adwokata. Współpracował z Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności^[11].

III Rzeczpospolita |

W 1989 był jednym z założycieli Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, do 1994 pełnił funkcję prezesa zarządu głównego tej partii^[12]. Od 12 stycznia 1991 do 23 grudnia 1991 sprawował urząd ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego^[13]. W wyborach parlamentarnych w 1991 został wybrany na posła w okręgu lubelskim z listy Wyborczej Akcji Katolickiej. W Sejmie I kadencji zajmował stanowisko marszałka Sejmu^[14]. W 1992 jego nazwisko znalazło się na tzw. liście Macierewicza^[15]. W 2000 sąd lustracyjny prawomocnie orzekł, że Wiesław Chrzanowski nie był agentem Służby Bezpieczeństwa^[16]. W latach 1997–2001 Wiesław Chrzanowski zasiadał w Senacie IV kadencji, został wybrany z listy Akcji Wyborczej Solidarność w województwie lubelskim. Od 2000 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej Legislacji Europejskiej^[17]. W 2001 wycofał się z bieżącej działalności politycznej i nie ubiegał się o reelekcję^[18].

W latach 2005–2010 był członkiem Rady Kuratorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich^[19]. Od kwietnia do maja 2011 był cyklicznym gościem audycji Świadkowie historii na antenie Programu I Polskiego Radia. W 2011 udzielił oficjalnego poparcia partii Polska Jest Najważniejsza^[20].

Zmarł 29 kwietnia 2012. Uroczystości pogrzebowe z udziałem m.in. prezydenta RP Bronisława Komorowskiego i marszałek Sejmu VII kadencji Ewy Kopacz odbyły się 7 maja tego samego roku. Wiesław Chrzanowski został pochowany w grobie rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie^[21].

Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie |

Ordery i odznaczenia

Postanowieniem z 10 grudnia 1993 uhonorowany został przez prezydenta Lecha Wałęsę Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski^[22].

3 maja 2005 został odznaczony przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Orderem Orła Białego^[23]. W 2007 prezydent Lech Kaczyński powołał go do kapituły tego orderu^[24].

W 2010 został odznaczony Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego, przyznanym przez papieża Benedykta XVI^[25].

Wyróżnienia

Został uhonorowany przez rady miejskie tytułami honorowego obywatela Warszawy (2007) oraz Lublina (2010)^[26].

Był również członkiem honorowym Klubu Konserwatywnego w Łodzi^[27].

Upamiętnienie

W 2013 imię Wiesława Chrzanowskiego nadano sali nr 24 w budynku Komisji Sejmowych^[28], a także auli reprezentacyjnej Uczelni Łazarskiego^[29]. W 2014 na bloku mieszkalnym przy ul. Solec 79a, w którym mieszkał w latach 1966–2012, odsłonięto tablicę pamiątkową^[30]. Wiesław Chrzanowski został również patronem XXIV promocji Krajowej Szkoły Administracji Publicznej w Warszawie.

Przypisy |

Bibliografia |

• Biogram na stronie Senatu (IV kadencja). [dostęp 2012-04-30].


• Strona sejmowa posła I kadencji. [dostęp 2012-04-30].


• 
  Wiesław Chrzanowski w bazie „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI). [dostęp 2012-04-30].


• Roman Graczyk: Chrzanowski. Warszawa: Świat Książki, 2013. ISBN 978-83-7943-112-0.

p • d • e Marszałkowie Sejmu Polskiego od 1918 (po odzyskaniu niepodległości) II Rzeczpospolita (1918–1939) Wojciech Trąmpczyński (1919–1922) Maciej Rataj (1922–1928) Ignacy Daszyński (1928–1930) Kazimierz Świtalski (1930–1935) Stanisław Car (1935–1938) Walery Sławek (1938) Wacław Makowski (1938–1939) Polska Ludowa (1945–1989) Władysław Kowalski (1947–1952) Jan Bohdan Dembowski (1952–1957) Czesław Wycech (1957–1971) Dyzma Gałaj (1971–1972) Stanisław Gucwa (1972–1985) Roman Malinowski (1985–1989) Mikołaj Kozakiewicz (1989–1991) III Rzeczpospolita (od 1989) Wiesław Chrzanowski (1991–1993) Józef Oleksy (1993–1995) Józef Zych (1995–1997) Maciej Płażyński (1997–2001) Marek Borowski (2001–2004) Józef Oleksy (2004–2005) Włodzimierz Cimoszewicz (2005) Marek Jurek (2005–2007) Ludwik Dorn (2007) Bronisław Komorowski (2007–2010) Grzegorz Schetyna (2010–2011) Ewa Kopacz (2011–2014) Radosław Sikorski (2014–2015) Małgorzata Kidawa-Błońska (2015) Marek Kuchciński (od 2015)

p • d • e Ministrowie sprawiedliwości III Rzeczypospolitej Aleksander Bentkowski Wiesław Chrzanowski Zbigniew Dyka Jan Piątkowski Włodzimierz Cimoszewicz Jerzy Jaskiernia Leszek Kubicki Hanna Suchocka Lech Kaczyński Stanisław Iwanicki Barbara Piwnik Grzegorz Kurczuk Marek Sadowski Andrzej Kalwas Zbigniew Ziobro Zbigniew Ćwiąkalski Andrzej Czuma Krzysztof Kwiatkowski Jarosław Gowin Marek Biernacki Cezary Grabarczyk Borys Budka Zbigniew Ziobro

p • d • e Prokuratorzy generalni PRL i III RP Polska Rzeczpospolita Ludowa Stefan Kalinowski (1950–1956) Marian Rybicki (1956–1957) Andrzej Burda (1957–1961) Kazimierz Kosztirko (1961–1972) Lucjan Czubiński (1972–1981) Franciszek Rusek (1981–1984) Józef Żyta (1984–1990) III Rzeczpospolita Józef Żyta (1984–1990) Aleksander Bentkowski (1990–1991) Wiesław Chrzanowski (1991) Zbigniew Dyka (1991–1993) Jan Piątkowski (1993) Włodzimierz Cimoszewicz (1993–1995) Jerzy Jaskiernia (1995–1996) Leszek Kubicki (1996–1997) Hanna Suchocka (1997–2000) Lech Kaczyński (2000–2001) Stanisław Iwanicki (2001) Barbara Piwnik (2001–2002) Grzegorz Kurczuk (2002–2004) Marek Sadowski (2004) Andrzej Kalwas (2004–2005) Zbigniew Ziobro (2005–2007, 2007) Zbigniew Ćwiąkalski (2007–2009) Andrzej Czuma (2009) Krzysztof Kwiatkowski (2009–2010) Andrzej Seremet (2010–2016) Zbigniew Ziobro (od 2016)

p • d • e Rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego (1991) W dniu zaprzysiężenia Jan Krzysztof Bielecki (KLD) Leszek Balcerowicz Michał Boni (KLD) Wiesław Chrzanowski (ZChN) Jerzy Eysymontt (PC) Adam Glapiński (PC) Robert Głębocki Piotr Kołodziejczyk Dariusz Ledworowski Janusz Lewandowski (KLD) Henryk Majewski Maciej Nowicki (UD) Marek Rostworowski Władysław Sidorowicz Krzysztof Skubiszewski Jerzy Slezak (SD) Adam Tański Ewaryst Waligórski Andrzej Zawiślak (KLD) Krzysztof Żabiński (KLD) Późniejsi członkowie rządu Henryka Bochniarz kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu