Gwara
Gwara, narzecze – w klasycznym rozumieniu: terytorialna (wernakularna) odmiana języka, mowa ludności (zwłaszcza wiejskiej), odmienna od języka standardowego (ogólnego, literackiego) i gwar sąsiadujących ze względu na odrębności fonetyczne i leksykalne. Zwykle traktowana jako podrzędna w stosunku do dialektu. Czasem wyodrębnia się również podrzędne w stosunku do dialektu zespoły gwarowe.
Granice gwar, podobnie jak granice dialektów, wyodrębniane są w badaniach językoznawczych poprzez zestawianie językowych cech dystynktywnych (cech odróżniających) na określonych terytoriach i niejednokrotnie mają charakter umowny.
Spis treści
1 Konwencje terminologiczne
2 Przypisy
3 Bibliografia
4 Linki zewnętrzne
Konwencje terminologiczne |
Niekiedy pojęcia „gwara” i „dialekt” używane są zamiennie, np. zróżnicowany wewnętrznie etnolekt śląski bywa określany zarówno jako „gwara śląska”, jak i „dialekt śląski”. Mianem gwary określa się również mowę ludności wiejskiej jako całość.
W innym, nowszym ujęciu termin „gwara” ma szerszy zakres znaczeniowy i funkcjonuje również jako określenie na środowiskowe formy języka (synonim terminów „żargon” i „socjolekt”), a także jako określenie na wernakularne mowy środowisk miejskich[1]. Terminów gwara ludowa i gwara terytorialna używa się wówczas, aby odróżnić gwary w sensie klasycznym od pojęć takich jak gwara miejska, gwara środowiskowa czy gwara zawodowa[1].
Jako że gwary terytorialne w przeciwieństwie do socjolektów prócz różnic leksykalnych wykazują regularne odmienności gramatyczne, fonetyczne i fonologiczne w stosunku do języka ogólnonarodowego, termin „gwara” w odniesieniu do gwar zawodowych uchodzi niekiedy za niefortunny. Termin „gwara zawodowa” przyjął się jednak szeroko ze względu na to, że gwary zawodowe robotników i rzemieślników, do których sprowadzają się gwary miejskie, zachowują ze względu na ich wzajemne związki pewne fonetyczne i fonologiczne podobieństwa do gwar terytorialnych.
Przypisy |
↑ ab JanJ. Grzenia JanJ., gwara a żargon [w:] Poradnia językowa PWN [online], sjp.pwn.pl, 25 kwietnia 2005 [dostęp 2019-01-02] .
Bibliografia |
- Zbigniew Gołąb, Adam Heinz, Kazimierz Polański: Słownik terminologii językoznawczej. Warszawa: 1968.
- Zbigniew Gołąb, Adam Heinz, Kazimierz Polański: Słownik terminologii językoznawczej. Wyd. 2. Warszawa: 1970.
- Encyklopedia wiedzy o języku polskim. Stanisław Urbańczyk (red.). Wrocław: 1978.
Linki zewnętrzne |
Definicja dialektologii, jej przedmiot, zadania i podstawowe terminy [w:] Gwary polskie. Przewodnik multimedialny pod redakcją Haliny Karaś
