Egftnjytyk

Ten artykuł dotyczy ruchu. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Prawo harcerskie (w redakcji z 1932 roku) – tablica na dziedzińcu kościoła św. Marcina w Warszawie wmurowana w 1981 – w 70. rocznicę powstania harcerstwa

Harcerstwo – polski ruch społeczny i wychowawczy / pedagogiczny, będący częścią ruchu skautowego. Oparty na służbie, samodoskonaleniu (pracy nad sobą) i braterstwie. Zasady postępowania harcerza wyznacza Przyrzeczenie harcerskie i Prawo harcerskie. Zasady postępowania zucha wyznacza Obietnica zucha i Prawo zucha.

Ruch harcerski sformalizowany jest w szereg organizacji harcerskich pracujących w kraju i poza jego granicami (wśród Polonii), w oparciu o powyższe zasady i unikatową metodę harcerską.

Za rok powstania harcerstwa przyjmuje się 1910, a właściwie okres między wrześniem 1910 (powstanie pierwszego zastępu) a dniem 22 maja 1911 (powstanie pierwszych drużyn), zaś za symbolicznych założycieli harcerstwa uważa się Andrzeja Małkowskiego i jego żonę Olgę Drahonowską-Małkowską. Istotę różnicy pomiędzy ówczesnym „klasycznym” skautingiem założonym przez gen. Roberta Baden-Powella a powstającym wówczas harcerstwem, Andrzej Małkowski ujął w słowach: harcerstwo to skauting plus niepodległość, aby podkreślić różnicę w ówczesnych priorytetach polskiego harcerstwa i światowego skautingu.

Obecnie zwykle nazwy harcerstwo używa się jako określenia polskiej wersji skautingu, często też (np. w filmach, literaturze) skautów z innych krajów nazywa się harcerzami, niemniej jednak istnieją duże różnice w skautingu w poszczególnych krajach i niekiedy uzasadnione jest rozróżnienie między harcerstwem i skautingiem.

Historia harcerstwa |

Obóz harcerski w Otłoczynie, sierpień 1946

Zawiszacy z Harcerskiej Poczty Polowej 1944

Drużyna Reprezentacyjna Chorągwi Wielkopolskiej ZHP jako Drużyna Reprezentacyjna Związku Harcerstwa Polskiego – Pola Grunwaldu

 Osobny artykuł: Historia harcerstwa.

• początki ruchu skautowego na świecie


• ruch skautowy na ziemiach polskich


• harcerstwo do II wojny światowej


• 
  harcerstwo podczas II wojny światowej – Szare Szeregi, Hufce Polskie
  


• 
  odrodzenie harcerstwa w latach 1945–1949


• 
  harcerstwo w okresie stalinizmu 1949–1956


• 
  harcerstwo PRL w latach 1956–1980


• 
  odnowa harcerstwa w latach 1980–1989 (KIHAM, RHR, RHS)


• powstanie harcerskich organizacji alternatywnych


• współczesne harcerstwo

Symbole harcerskie |

 Osobny artykuł: Odznaki harcerskie.

Prawie wszystkie aktualnie działające organizacje harcerskie posługują się tymi samymi symbolami i odwołują się do wspólnej historii.

• krzyż harcerski


• lilijka


• hymn harcerski


• mundur harcerski


• chusta harcerska

Organizacje harcerskie |

 Osobny artykuł: Organizacje harcerskie.

Podstawy prawne działania |

Organizacje harcerskie w Polsce funkcjonują obecnie na podstawie ustawy Prawo o stowarzyszeniach oraz ustawy ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

W Sejmie RP prowadzone są prace nad projektem ustawy o działalności harcerskiej^[1][2]. Projekt ustawy zawiera regulacje gwarantujące organizacjom harcerskim m.in. prawo używania krzyża harcerskiego oraz nazw „harcerstwo”, „harcerz”, „harcerka” itp., a także określającej zasady współpracy organów administracji publicznej z organizacjami harcerskimi i subwencjonowania działalności harcerskiej^[3]. Prace nad ustawą wzbudziły kontrowersje z powodu niebezpieczeństwa upolitycznienia harcerstwa – w projekcie ustawy zaproponowano, by decyzję o zaklasyfikowaniu organizacji jako harcerskiej podejmował polityk – minister edukacji^[4]. Niektórzy przedstawiciele organizacji harcerskich uważają, że ustawa niepotrzebnie wyróżniałaby organizacje harcerskie spośród innych organizacji pozarządowych, inni uznają jednak, że ruch harcerski w szczególny sposób wspiera wychowanie dzieci i młodzieży, a ponieważ przepisy państwowe coraz bardziej ograniczają możliwość pracy harcerskiej (działalność w szkołach, wycieczkowanie, biwakowanie, obozowanie), potrzebne są dodatkowe regulacje ułatwiające działanie harcerzy^[1].

Struktura organizacji harcerskich |

Organizacje harcerskie o charakterze ogólnopolskim posiadają rozbudowaną strukturę, którą tworzą:

• 
  zastęp, szóstka zuchowa, patrol, wachta – zastępowy, szóstkowy, patrolowy, wachtowy,


• 
  gromada, drużyna, krąg – drużynowy, przewodniczący lub komendant kręgu


• 
  szczep (fakultatywnie) – komendant szczepu, szczepowy


• 
  związek drużyn (fakultatywnie) – komendant związku drużyn,


• 
  hufiec – komendant hufca, hufcowy


• 
  chorągiew – komendant chorągwi,


• władze naczelne.

Funkcje harcerskie |

Pełnienie funkcji w organizacji oznaczane jest najczęściej barwnym sznurem funkcyjnym, noszonym na mundurze.

Zastęp harcerski prowadzi zastępowy (noszący brązowy sznur). Kilka zastępów tworzy drużynę, kierowaną przez drużynowego (z granatowym sznurem), którego wspiera przyboczny (sznur zielony). Niektóre drużyny tworzą szczep, prowadzony przez komendanta szczepu (szczepowego) (granatowy sznur noszony z ramienia). Drużyny i szczepy tworzą hufiec, a wiele hufców – chorągiew, kierują nimi komendanci hufców (hufcowi) (srebrny sznur z ramienia) i komendanci chorągwi (złoty sznur z ramienia). Władze zwierzchnie organizacji to m.in. naczelnik (skórzany sznur z ramienia) i przewodniczący związku. Istnieją ponadto oddzielne oznaczenia funkcji dla pozostałych członków władz poszczególnych szczebli: hufców, chorągwi, okręgów, naczelnictwa, głównej kwatery – nieco różniące się w poszczególnych organizacjach w zależności od ich struktury.

 Osobny artykuł: funkcje harcerskie ZHR.

Stopnie w harcerstwie |

Oznaczenie najwyższego stopnia harcerskiego – harcerza Rzeczypospolitej na krzyżu harcerskim

 Osobny artykuł: Stopnie harcerskie.

W harcerstwie funkcjonują, na zasadzie instrumentu metodycznego:

• 
  stopnie harcerskie
  
  
  
  • 
    ZHP
    
    
    
    • 
      młodzik/ochotniczka,
    
    
    • 
      wywiadowca/tropicielka,
    
    
    • 
      odkrywca/pionierka,
    
    
    • 
      ćwik/samarytanka,
    
    
    • 
      harcerz orli/harcerka orla,
    
    
    • 
      harcerz Rzeczypospolitej/harcerka Rzeczypospolitej
      
    
    
    
    
  
  
  • 
    ZHR i NKIH „Leśna Szkółka”
    
    
    
    • 
      młodzik/ochotniczka
      
    
    
    • 
      wywiadowca/tropicielka
      
    
    
    • 
      ćwik/samarytanka
      
    
    
    • 
      Harcerz orli/wędrowniczka
      
    
    
    • 
      Harcerz Rzeczypospolitej/Harcerka Rzeczypospolitej
      
    
    
    
    
  
  
  • 
    SHK Zawisza
    
    
    
    • harcerze
      
      
      
      • młodzik
      
      
      • wywiadowca
      
      
      • ćwik
      
      
      • harcerz orli
      
      
      • Harcerz Rzeczypospolitej
      
      
      
      
    
    
    • harcerki
      
      
      
      • ochotniczka
      
      
      • tropicielka
      
      
      • pionierka
      
      
      • samarytanka
      
      
      • wędrowniczka
      
      
      • Harcerka Rzeczypospolitej
      
      
      
      
    
    
    
    
  
  
  • 
    SH
    
    
    
    • 
      młodzik/ochotniczka
      
    
    
    • 
      wywiadowca/tropicielka
      
    
    
    • 
      ćwik/pionierka
      
    
    
    • 
      harcerz orli/wędrowniczka
      
    
    
    • 
      harcerz Rzeczypospolitej/harcerka Rzeczypospolitej
      
    
    
    
    
  
  
  
  


• 
  stopnie instruktorskie (na przykładzie ZHP, ZHR i SH):
  
  
  
  • 
    przewodnik/przewodniczka,
  
  
  • 
    podharcmistrz/podharcmistrzyni,
  
  
  • 
    harcmistrz/harcmistrzyni.
  
  
  
  

Stopnie harcerskie, które istniały w przeszłości w ZHP to tropiciel, wędrownik.

Stopnie instruktorskie, które istniały w przeszłości w ZHP to harcmistrz Rzeczypospolitej, harcmistrz Polski Ludowej, organizator.

Specjalności harcerskie |

Członkowie organizacji harcerskich – w ramach swoich drużyn lub harcerskich klubów specjalnościowych – mogą realizować program harcerski wzbogacony o treści charakterystyczne dla innej aktywności, nazywany specjalnością harcerską. Wyróżnia się następujące specjalności:

• artystyczna,


• ekologiczna,


• jeździecka i kawaleryjska,


• Harcerskiej Służby Granicznej,


• Harcerskiej Służby Zabezpieczenia,


• Harcerskiej Służby Ruchu Drogowego,


• Harcerskie Lotnictwo


• łącznościowa i informatyczna (m.in. Harcerski Klub Łączności),


• obronna,


• poczt harcerskich,


• ratownicza,


• pożarnicza,


• sportowa,


• turystyczna (m.in. Harcerski Klub Turystyczny),


• wodna i żeglarska

 Zobacz też: Specjalności harcerskie.

Grupy członkowskie harcerstwa |

• 
  skrzaty – w ZHR członkowie w wieku 5–6 lat


• 
  zuchy – w ZHP: członkowie w wieku 6–10 lat, pracujący metodyką zuchową; w ZHR: w wieku 7–10;


• 
  harcerki i harcerze – w ZHP: członkowie w wieku 10–13 lat, pracujący metodyką harcerską; w ZHR: w wieku 10–16;


• 
  harcerki i harcerze starsi – w ZHP: członkowie w wieku 13–16 lat, pracujący metodyką starszoharcerską; w ZHR: członkowie powyżej 18 roku życia pracujący w drużynach bądź Kręgach Harcerstwa Starszego;


• 
  wędrowniczki i wędrownicy – w ZHP: członkowie w wieku 16–21 lat, pracujący metodyką wędrowniczą; w ZHR: w wieku powyżej 16 lat zrzeszeni w drużynach wędrowniczych;


• 
  instruktorki i instruktorzy – w ZHP: członkowie którzy ukończyli 16 lat, po zdobyciu stopnia instruktorskiego i złożeniu Zobowiązania Instruktorskiego, złożywszy uprzednio Przyrzeczenie Harcerskie; w ZHR: powyżej 18 lat, po odbyciu specjalnej próby instruktorskiej, harcerscy wychowawcy;


• 
  starszyzna – w ZHP: członkowie, którzy ukończyli 21 rok życia i nie złożyli Zobowiązania Instruktorskiego.


• 
  seniorzy – w ZHP: członkowie posiadający miano seniora – starszyzna i instruktorzy, którzy ukończyli 55 lat i złożyli stosowną deklarację właściwemu komendantowi.

Obrzędowość harcerska |

 Osobny artykuł: Obrzędowość (harcerstwo).

Obrzędowość harcerska to element charakterystyczny każdej podstawowej jednostki harcerskiej (gromady zuchowej, drużyny harcerskiej, drużyny starszoharcerskiej i wędrowniczej). Opiera się na pewnym symbolicznym układzie elementów, czynności czy ruchów. Różne jednostki harcerskie mają różną, zazwyczaj właściwą tylko sobie obrzędowość (wyjątek – wspólne elementy obrzędowości w szczepach).

Na obrzędowość drużyny składają się: nazwa drużyny, barwy drużyny, sposób powitania/pożegnania, a także inne zwyczajowo przyjęte: przyjmowanie nowych członków do drużyny, sposób nadawania barw, przyjmowania przyrzeczenia, sposób zbierania składek itp. Drużyna może dowolnie tworzyć elementy swojej obrzędowości.

Przy obrzędowości podkreśla się jej walor użyteczny. Ma ona pomagać w prowadzeniu drużyny oraz wprowadzać elementy wyjątkowości. Należy podkreślić, iż nadmiar elementów obrzędowości odwraca jej pierwotną rolę; ważne jest wyważenie ilości elementów obrzędowych drużyny.

Oprócz podstawowych jednostek harcerskich, obrzędowość zazwyczaj posiadają zastępy drużyn. Obrzędowość zastępów powinna być związana z obrzędowością drużyny (nazwy zastępów, symbole itp.)

Przypisy |

Zobacz też |

Wikimedia Commons ma galerię ilustracji związaną z tematem: Harcerstwo

Zobacz hasło harcerstwo w Wikisłowniku

Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów o harcerstwie

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. harcerstwa

• skauting


• organizacje harcerskie


• historia harcerstwa


• system zastępowy


• metoda harcerska


• puszczaństwo


• Wydawnictwo Harcerskie „Horyzonty”

Linki zewnętrzne |

• Związek Harcerstwa Polskiego


• Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej


• Związek Harcerstwa Polskiego w Niemczech


• Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego „Zawisza” – Federacja Skautingu Europejskiego


• Stowarzyszenie Harcerskie


• Niezależny Krąg Instruktorów Harcerskich „Leśna Szkółka”


• Związek Harcerstwa Polskiego – poza granicami Kraju w USA


• Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej w Kanadzie


• Royal Rangers Polska