Egftnjytyk

Jadwiga Chętnikowa
Imię przy narodzeniu	Jadwiga Nowicka
Data i miejsce urodzenia	31 sierpnia 1912 Warszawa
Data i miejsce śmierci	10 marca 1995 Warszawa
Miejsce spoczynku	Nowogród
Zawód, zajęcie	nauczycielka, etnografka, muzealnik
Odznaczenia

Jadwiga Chętnikowa, z d. Nowicka (ur. 31 sierpnia 1912 w Warszawie, zm. 10 marca 1995 tamże) – nauczycielka, etnografka, muzealniczka, ilustratorka, regionalistka sandomierska i kurpiowska; druga żona Adama Chętnika.

Życiorys |

Wychowała się w Warszawie w rodzinie lekarza, Emiliana Wojciecha i Heleny Nowickich wraz z trójką rodzeństwa: Władysławą, Bronisławą i Kazimierzem. Edukację podstawową ukończyła w domu pod okiem matki, po czym rozpoczęła naukę w gimnazjum typu humanistycznego w Gostyninie. Po zdanej maturze w 1932 podjęła kształcenie artystyczne w Państwowym Instytucie Robót Ręcznych i Rysunków w Warszawie. W 1934 ukończyła Instytut oraz kurs gospodarstwa domowego, zaś dwa lata później kurs rysunku i malarstwa w Krzemieńcu. W tym czasie pracowała jako nauczycielka rysunku w Prywatnym Żeńskim Seminarium Nauczycielskim ss. Niepokalanek w Maciejowie, a później w Liceum Pedagogicznym w Sandomierzu. Podczas pobytu na Wołyniu zaczęła żywo interesować się kulturą ludową, gromadząc miejscowe hafty, a jako członkini koła krajoznawczego rozpoczęła badania terenowe nad strojem sandomierskim. W 1938 w oparciu o pracę dyplomową pt. Rola i znaczenie rysunku w kształceniu młodzieży zdała państwowy egzamin pedagogiczny, który uprawniał ją do nauczania rysunku i zajęć praktycznych w szkołach średnich.

W czasie wojny i okupacji pracowała w PCK, kończąc w 1941 kurs pielęgniarski. Prowadziła także zajęcia na tajnych kompletach dla uczniów szkół średnich w Sandomierzu. Ukończyła w Warszawie kurs tkactwa ręcznego (1944). Po wojnie przeniosła się do Buska ze względu na opiekę nad chorymi matką i siostrą. W Busku pracowała jako pielęgniarka i nauczycielka w Sanatorium Dziecięcym, a następnie również w Państwowym Gimnazjum i Liceum. W 1946 przeniosła się do Gdańska, aby podjąć pracę w III Państwowym Gimnazjum i Liceum w Gdańsku-Wrzeszczu. Na Pomorzu kontynuowała kształcenie artystyczne studiując wieczorowo rysunek w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie. W kolejnym roku akademickim przeniosła się do Torunia z zamiarem podjęcia studiów konserwatorskich i muzealniczych. Jednak choroba przeszkodziła Nowickiej w realizacji planu.

Zainteresowanie sztuką ludową pokierowało ją do pracy asystenta w Muzeum Kultur Ludowych w Młocinach (od 16 lutego 1950). W dwa lata później przeniosła się do Muzeum Narodowego w Warszawie. Uwzględniając chęci Nowickiej do pracy przy ochronie zabytków kultury ludowej skierowano ją w tym samym roku do Muzeum w Łomży, gdzie w 1953 została kierowniczką tej placówki.

W ciągu roku zreorganizowała ekspozycję muzeum, wyremontowała jego siedzibę, a także objęła opieką zniszczone w czasie wojny Muzeum Kurpiowskie w Nowogrodzie. W tym czasie sporządziła kilka scenariuszy ścieżek edukacyjnych, w oparciu o które przygotowała stałe wystawy muzealne. W Nowogrodzie poprzez wspólne zaangażowanie na rzecz utrwalenia tradycji regionu kurpiowskiego zbliżyła się do Adama Chętnika, z którym 22 listopada 1955 w Warszawie zawarła związek małżeński.

W 1956–'58 wraz z mężem przywróciła do życia zniszczone przez wojnę muzeum w Nowogrodzie. W 1967 zmarł Adam Chętnik i cały ogrom pracy muzealnej spadł na Jadwigę. Uwzględniając testament męża, zorganizowała wraz z ks. A. Pogorzelskim w Łysem pierwszy konkurs na palmę wielkanocną (1969). W 1975 została dyrektorem Muzeum Okręgowego w Łomży. Dwa lata później przeszła na emeryturę. W tym okresie redagowała pozostające w rękopisie dzieła męża i opracowała jego bibliografię. Ze względu na luźno zbiegające się ze sobą terminy 100. rocznicy urodzin A. Chętnika (1985) i 40. Walnego Zebrania PTL (wrzesień 1984) zorganizowała w Łomży i Nowogrodzie obchody, podczas których tematem przewodnim były zagadnienia kultury Kurpiów i obszarów puszczańskich. W 1983 została laureatką prestiżowej Nagrody im. Z. Glogera, za popularyzację tradycyjnej kultury ludowej.

Wykonała ilustracje do dwóch zeszytów Atlasu Polskich Strojów Ludowych (J. Świątkowska, Strój łowicki, Wrocław 1953; A. Chętnik, Strój kurpiowski Puszczy Zielonej, Wrocław 1961).

Zmarła 10 marca 1995 w Warszawie. Uroczystości żałobne i pogrzeb odbyły się w Nowogrodzie.

Była aktywną działaczką nauki i kultury, zwłaszcza jako członkini stowarzyszeń środowiskowych etnografów i regionalistów (członkini PTL – od 1972 zwykła, honorowa od 1984 – TPZŁ, TKJ, TPD i PTTK). Za swoją pracę została wielokrotnie nagrodzona m.in. Medalami 10- (1950) i 30-lecia Polski Ludowej (1974), Srebrnym (1955) i Złotym Krzyżem Zasługi (1962), Odznaką "Zasłużony Działacz Kultury" (1965), Złotą Odznaką "Za opiekę nad zabytkami" (1966), Złotą Odznaką "Zasłużony Białostocczyźnie" (1975), Medalem im. Jana Krzysztofa Kluka (1975) oraz Krzyżem Kawalerskim (1977) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1985).

Publikacje |

• 
  Dawne rośliny jadalne w piosenkach i przysłowiach ludowych, "Literatura Ludowa" 5: 4–6/1961.


• 
  Kurpiowszczyzna w zbiorach muzealnych, "Literatura Ludowa" 5: 4–6/1961.


• 
  Muzeum w Łomży. Przewodnik, Łomża 1963.


• 
  Kurpiowskie Muzeum na Wolnym Powietrzu w Nowogrodzie Łomżyńskim. Informator muzealny, Łomża – Nowogród 1969.


• 
  Przewodnik po Łomży i okolicy, Warszawa 1976.


• 
  Wielkanocne palmy kurpiowskie i konkursy w Łysych, "Polska Sztuka Ludowa" 1/34: 1980.


• 
  Z Bogiem dla Polski, red. T. Dudo, Łomża 1998.

Bibliografia |

• Chętnikowa J., Z Bogiem dla Polski, red. T. Dudo, Łomża 1998, TPZŁ.


• 
  Kronika Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (1895–1995), red. Z. Kłodnicki, Wrocław 1997, PTL.


• 
  Kuczyńska U., Jadwiga Chętnikowa, [w:] Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice, biografie, t. 3., red. A. Spiss, Z. Szromba-Rysowa, Wrocław – Kraków 2010, PTL, s. 25–27, ​ISBN 978-83-87266-28-8​.