5 Dywizjon Żandarmerii




.mw-parser-output table.zolnierz-lotnictwo td.naglowek{color:black!important;background:#95a7b9!important}.mw-parser-output table.zolnierz-marynarka td.naglowek{color:white!important;background:#6082B6!important}.mw-parser-output table.zolnierz-lądowe td.naglowek{color:white!important;background:#556B2F!important}.mw-parser-output table.zolnierz-paramilitarny td.naglowek{color:black!important;background:#b6b3c7!important}





























































5 Dywizjon Żandarmerii

Historia

Państwo

 II Rzeczpospolita
Sformowanie

1921
Rozformowanie

1939
Tradycje
Święto

1 grudnia (1928-1935)
13 czerwca (1936-1939)
Nadanie sztandaru
nie posiadał
Rodowód
5 Dywizjon Żandarmerii Wojskowej
Kontynuacja
Oddział Żandarmerii Wojskowej w Krakowie
Dowódcy
Pierwszy
płk żand. Rudolf Andryszczak
Ostatni
ppłk żand. dr Alfred Riesser
Organizacja
Dyslokacja

Garnizon Kraków (OK V)

Rodzaj sił zbrojnych

Wojsko
Rodzaj wojsk

Żandarmeria
Podległość

Dowództwo Żandarmerii M.S.Wojsk.

5 Dywizjon Żandarmerii (5 dżand) - oddział żandarmerii Wojska Polskiego.




Spis treści






  • 1 Historia dywizjonu


  • 2 Organizacja pokojowa i obsada personalna 5 dżand w 1939 roku


  • 3 Mobilizacja w 1939 roku


  • 4 Kampania wrześniowa 1939 roku


  • 5 Kadra żandarmerii okręgu generalnego i dywizjonu


  • 6 Dziedzictwo tradycji 5 Dywizjonu Żandarmerii


  • 7 Przypisy


  • 8 Bibliografia





Historia dywizjonu |


5 Dywizjon Żandarmerii wraz z podporządkowanymi pododdziałami stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr V. Dowódca dywizjonu pełnił równocześnie funkcję szefa żandarmerii w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr V w Krakowie.


Do 20 marca 1924 roku zostały zlikwidowane plutony żandarmerii: Kraków II, Nowy Sącz, Tarnów i Wadowice, a w ich miejsce zostały zorganizowane posterunki żandarmerii[1]. W tym samym miesiącu niżej wymienieni oficerowie zostali przeniesieni z korpusu oficerów żandarmerii do korpusu oficerów piechoty z równoczesnym wcieleniem do 20 pp: kpt. żand. Ferdynand Paweł Kruger, por. żand. Marian Szulc i por. żand. Stanisław Stefan Neisser oraz do korpusu oficerów jazdy z równoczesnym wcieleniem do 8 pułku ułanów: kpt. żand. Tadeusz Konrad Kostkiewicz[2].


17 lutego 1928 roku Minister Spraw Wojskowych zatwierdził dzień 1 grudnia, jako datę święta dywizjonu[3].


12 grudnia 1935 roku Minister Spraw Wojskowych unieważnił dotychczasową datę święta dywizjonu oraz zatwierdził dzień 13 czerwca, jako datę święta żandarmerii[4].


W 1938 roku utworzony został 2 Pluton Żandarmerii Kraków, któremu podporządkowane zostały posterunki w Bochni, Tarnowie i Dębicy.


Jednostka nie posiadała sztandaru i odznaki pamiątkowej. Oficerowie i podoficerowie od roku 1931 mogli otrzymać odznakę pamiątkową Żandarmerii. W 1939 roku zamierzano wprowadzić do użytku „Znak Służbowy Żandarmerii”. Znaki miały być numerowane. Dla 5 dżand przewidziano numery od 5000 do 5999.



Organizacja pokojowa i obsada personalna 5 dżand w 1939 roku |


Dowództwo 5 Dywizjonu Żandarmerii w Krakowie, ul. Warszawska 24



  • dowódca - ppłk żand. dr Alfred Riesser → dowódca żandarmerii Armii „Kraków”

  • I zastępca dowódcy – mjr żand. Julian Szczerba → dowódca żandarmerii Grupy Operacyjnej „Śląsk”

  • II zastępca dowódcy (kwatermistrz) -

  • adiutant - por. żand. Józef Basiaga (po kampanii wrześniowej w Oflagu VII A Murnau)

  • oficer mobilizacyjny - kpt. żand. Leon Wawrzyniec Terlecki → dowódca Oddziału Nadwyżek 5 dżand.

  • oficer śledczy - kpt. żand. Stanisław Marian Goliński[5]

  • oficer do zleceń - por. żand. Stanisław Polita[6]

  • oficer gospodarczy - por. int. Tadeusz Antoni Kawiński


1 Pluton Żandarmerii Kraków, ul. Warszawska 24



  • dowódca plutonu -

  • Posterunek Żandarmerii Rakowice przy 2 Pułku Lotniczym

  • Posterunek Żandarmerii Kłaj


2 Pluton Żandarmerii Kraków, ul. Wielicka 2 [7]



  • dowódca plutonu -

  • Posterunek Żandarmerii Bochnia

  • Posterunek Żandarmerii Tarnów

  • Posterunek Żandarmerii Dębica

  • Posterunek Żandarmerii Nowy Sącz [8]

  • Posterunek Żandarmerii Zakopane [9]


Pluton Żandarmerii Katowice, ul. Francuska 49



  • dowódca plutonu -

  • Posterunek Żandarmerii Będzin

  • Posterunek Żandarmerii Chorzów [10]

  • Posterunek Żandarmerii Lubliniec

  • Posterunek Żandarmerii Tarnowskie Góry


Pluton Żandarmerii Bielsko



  • dowódca plutonu - kpt. żand. Zenon Kazimierz Wysocki[11] → dowódca plutonu pieszego żandarmerii nr 21

  • Posterunek Żandarmerii Oświęcim [12]

  • Posterunek Żandarmerii Wadowice [13]

  • Posterunek Żandarmerii Cieszyn



Mobilizacja w 1939 roku |


5 Dywizjon Żandarmerii był jednostką mobilizującą. Podobnie Plutony Żandarmerii „Bielsko” i „Katowice”, które posiadały własne tabele mobilizacyjne. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” 5 dżand w Krakowie mobilizował:
w mobilizacji niejawnej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym:



  • pluton pieszy żandarmerii nr 6 dla 6 Dywizji Piechoty,

  • pluton pieszy żandarmerii nr 66 dla 55 Dywizji Piechoty,

  • pluton pieszy żandarmerii nr 123 dla Kwatery Głównej Armii „Kraków”,

  • pluton konny żandarmerii nr 5 dla Krakowskiej Brygady Kawalerii,

  • pluton krajowy żandarmerii „Kraków” dla Okręgu Korpusu Nr V,


w I rzucie mobilizacji powszechnej:



  • pluton pieszy żandarmerii nr 56 dla 45 Dywizji Piechoty,

  • pluton pieszy żandarmerii nr 124,

  • pluton pieszy żandarmerii nr 125,

  • pluton konny żandarmerii nr 58,

  • pluton krajowy żandarmerii „Tarnów” dla Okręgu Korpusu Nr V (po ukończeniu mobilizacji przechodził do Krakowa)[14].


Pluton Żandarmerii „Bielsko” mobilizował w Bielsku, w mobilizacji niejawnej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym:



  • pluton pieszy żandarmerii nr 21 dla 21 Dywizji Piechoty Górskiej,

  • pluton krajowy żandarmerii „Bielsko” dla Okręgu Korpusu Nr V[15].


Pluton Żandarmerii „Katowice” mobilizował w Katowicach, w mobilizacji niejawnej:



  • pluton pieszy żandarmerii nr 23 dla 23 Górnośląskiej Dywizji Piechoty (grupa „żółta”),

  • pluton pieszy żandarmerii nr 32 dla Obszaru Warownego „Śląsk” (grupa „niebieska”)[16]


W dniach 24 i 25 sierpnia 1939 roku w Bielsku, Katowicach i Krakowie zostały zmobilizowane wszystkie pododdziały żandarmerii należące do grupy „żółtej” i „niebieskiej”. 31 sierpnia 1939 roku w Krakowie rozpoczęto formowanie plutonów żandarmerii przynależnych do I rzutu mobilizacji powszechnej. Organizacja tych pododdziałów miała być zakończona 4 dnia mobilizacji powszechnej, czyli 3 września 1939 roku.



Kampania wrześniowa 1939 roku |


Po południu 3 września 1939 roku z Krakowa wyruszyła kolumna w składzie Oddziału Nadwyżek 5 dżand. kapitana Leona Terleckiego oraz czterech plutonów żandarmerii:



  • plutonu pieszego żandarmerii nr 56 pod dowództwem ppor. rez. Zygmunta Józefa Sławikowskiego[17],

  • plutonu pieszego żandarmerii nr ? pod dowództwem ppor. Biernackiego,

  • plutonu konnego żandarmerii nr 58 pod dowództwem ppor. Jerzego Rudzkiego,

  • plutonu krajowego żandarmerii „Tarnów” pod dowództwem ppor. rez. Włodzimierza Szarana[18].


Kolumna maszerowała przez Wieliczkę i Bochnię w kierunku Tarnowa. Do Tarnowa zostały skierowane plutony poruczników Szarana i Rudzkiego. Pozostałe pododdziały 7 września dotarły do Żabna. Z Żabna kolumna pomaszerowała do Szczucina. Tam pluton porucznika Biernackiego został oddany do dyspozycji jednej z dywizji piechoty.



Kadra żandarmerii okręgu generalnego i dywizjonu |


Dowódcy dywizjonu


  • mjr żand. Julian Sas-Kulczycki (17 XI - XII 1918)

  • gen. ppor. Eugeniusz Dąbrowiecki (XII 1918 - 20 V 1919)

  • płk żand. Emil Tintz (20 V - 1 XII 1919)

  • płk żand. Rudolf Andryszczak (od 1 XII 1919)

  • mjr / ppłk żand. Adam Werner (17 III 1927[19] - 26 IV 1928 → praktyka poborowa w PKU Kraków Miasto[20])

  • mjr żand. Roman Leon Stadnicki (26 IV 1928[20][21] - II 1932)

  • ppłk żand. Tadeusz Jan Podgórski (23 III 1932[22] - 30 IX 1934 → stan spoczynku[23])

  • ppłk żand. dr Alfred Riesser (1934[24] - 30 VIII 1939)


Zastępcy dowódcy dywizjonu (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)


  • mjr żand. dr Jan Rataj (do IV 1925 [25])

  • ppłk żand. dr Alojzy Senkowski (od V 1925 [26])

  • mjr żand. Aleksander Seweryn Marian Geringer (do 23 XII 1929 → p.o. kierownika Referatu I PKU Pszczyna[27][28])

  • mjr żand. Władysław Hercok (do 1934 → zastępca dowódcy 1 dżand.)

  • kpt. / mjr żand. Julian Szczerba (1934-1939)


Kwatermistrzowie dywizjonu (od 1938 roku – II zastępca dowódcy)


  • kpt. żand. Władysław Podsada (p.o. 1928)

  • kpt. żand. Józef Wamsiedl (p.o. od 23 XII 1929[29])


Oficerowie dywizjonu


  • ppłk żand. Karol Jan Dobrowolski (komendant kadry, zm. 29 IV 1925 w Krakowie [30])

  • mjr żand. Kazimierz Stanisław Chodkiewicz (nadetatowy, Centralna Szkoła Żandarmerii)

  • mjr żand. Zygmunt Manowarda (nadetatowy, Centralna Szkoła Żandarmerii)

  • kpt. żand. Aleksander Józef Czanerle - dowódca Plutonu Żandarmerii Bielsko (od 28 IX 1933[31])

  • kpt. żand. Jan Kazimierz Ozaist

  • kpt. żand. Zygmunt Waldemar Grabikowski

  • kpt. żand. Władysław Hipolit Segda

  • kpt. żand. Tadeusz Miś

  • kpt. żand. Józef Lubomir Bay

  • kpt. żand. Bronisław Piotr Borelowski

  • kpt. żand. Tadeusz Kazimierz Kurzeja

  • kpt. żand. Jakub Marian Herrchenroeder

  • rtm. Stanisław Ciechulski (28 maja 1919 przeniesiony z Dowództwa Żandarmerii „Wschód”[32])

  • por. żand. Franciszek Józef Flatau (do 1 VII 1923 → 1 dżand)

  • por. żand. Konstanty Heumann (dowódca plutonu w Tarnowie)

  • por. żand. Jan Niedziołek

  • por. żand. Stanisław Marian Piernikarski

  • por. żand. Stefan Besz

  • por. żand. rez. Ignacy Musiałkowski[33]

  • por. żand. Tadeusz Nisiewicz-Dobrzański

  • oficer sztabu - kpt. żand. Zbigniew Stefan Kędzierski (dowódca Plutonu Konnego Żandarmerii Nr 58 z Krakowskiej BK)


Oficerowie rezerwy i pospolitego ruszenia


  • płk żand. posp. ruszenia Władysław Polaszek

  • por. rez. żand. Zygmunt August Żytomirski



Dziedzictwo tradycji 5 Dywizjonu Żandarmerii |


18 marca 2015 roku weszła w życie decyzja Nr 56/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 26 lutego 2015 roku w sprawie przejęcia przez Oddział Żandarmerii Wojskowej w Krakowie dziedzictwa tradycji 5 Dywizjonu Żandarmerii (1920-1939)[34].



Przypisy |




  1. Grzegorz Ratajczyk, Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, s. 205.


  2. Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych Nr 26 z 15 marca 1924 roku, s. 127-128.


  3. Dziennik Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych Nr 5 z 17 lutego 1928 roku, poz. 46.


  4. Dziennik Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych Nr 6 z 12 grudnia 1935 roku, poz. 142.


  5. Stanisław Marian Goliński urodził się 8 kwietnia 1893 roku. Porucznik ze starszeństwem z 31 sierpnia 1926 roku w korpusie oficerów żandarmerii. W 1932 roku pełnił służbę w 8 dżand.


  6. Stanisław Polita urodził się 25 września 1897 roku. Zmarł w 1941 roku. Jego grób znajduje się na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu [1]. Porucznik ze starszeństwem z 1 lipca 1927 roku w korpusie oficerów żandarmerii. Do 22 grudnia 1934 roku pełnił służbę w 8 dżand.


  7. Grzegorz Ratajczyk nie wymienił 2 Plutonu Żandarmerii Kraków opisując dyslokację żandarmerii wiosną 1939 roku.


  8. Grzegorz Ratajczyk wykazał Posterunek Żandarmerii Nowy Sącz w składzie Plutonu Żandarmerii Bielsko.


  9. Grzegorz Ratajczyk wykazał Posterunek Żandarmerii Zakopane w składzie Plutonu Żandarmerii Bielsko.


  10. Grzegorz Ratajczyk nie wymienił Posterunku Żandarmerii Chorzów opisując dyslokację żandarmerii wiosną 1939 roku.


  11. Zenon Kazimierz Wysocki urodził się 9 lipca 1903 roku. Porucznik ze starszeństwem z 1 stycznia 1932 roku w korpusie oficerów żandarmerii. W 1932 roku pełnił służbę w CWŻand.


  12. Grzegorz Ratajczyk wykazał Posterunek Żandarmerii Oświęcim w składzie Plutonu Żandarmerii Katowice.


  13. Grzegorz Ratajczyk nie wymienił Posterunku Żandarmerii Wadowice opisując dyslokację żandarmerii wiosną 1939 roku.


  14. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 510.


  15. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 514.


  16. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 517.


  17. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 192, 722. Zygmunt Józef Sławikowski urodził się 26 lutego 1903 roku. Podporucznik ze starszeństwem z 1 stycznia 1929 roku w korpusie oficerów żandarmerii.


  18. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 192, 722. Włodzimierz Szaran urodził się 14 kwietnia 1901 roku. Podporucznik ze starszeństwem z 1 lipca 1925 roku w korpusie oficerów rezerwy żandarmerii. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Pszczyna. Posiadał wówczas przydział do 4 dżand.


  19. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 17 marca 1927 roku, s. 86.


  20. ab Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 150.


  21. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 378.


  22. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 241.


  23. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 285.


  24. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 269.


  25. Major ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku. W kwietniu 1925 roku przeniesiony z korpusu oficerów żandarmerii do korpusu oficerów piechoty i przydzielony do 71 Pułku Piechoty. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 45 z 23.04.1925.


  26. Przeniesiony z 1 dżand. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 53 z 14.05.1925.


  27. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 380.


  28. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 24, 45 w korpusie oficerów administracji, dział kancelaryjny, został przeniesiony z PKU Pszczyna do PKU Miechów na stanowisko komendanta.


  29. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 379.


  30. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 66 z 20.06.1925.


  31. Aleksander Józef Czanerle urodził się 27 października 1892 roku w Stryju, w rodzinie Adolfa i Marii. 19 marca 1928 roku został awansowany na kapitana ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 roku i 1. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii. 28 września 1933 roku przeniesiony z 10 dżand do 5 dżand. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 28 września 1933 roku, s. 202.


  32. Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 71 z 28 czerwca 1919 roku, poz. 2284.


  33. Ignacy Musiałkowski urodził się 18 lipca 1884 roku w Piotrkowie. Na podstawie rozkazu Nr 11000 Naczelnej Komendy Armii z 12 lipca 1915 roku został zwolniony z Legionów Polskich, w których pełnił służbę w Żandarmerii Polowej, w stopniu podporucznika (XI ranga) [2].


  34. Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej z 3 marca 2015 roku, poz. 54.



Bibliografia |



  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].

  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.

  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.

  • Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.

  • Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.

  • Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1934. [dostęp 2016-06-11].

  • GrzegorzG. Ratajczyk GrzegorzG., Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004, ISBN 83-89706-20-2, OCLC 309915820 .

  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.

  • JanJ. Suliński JanJ., Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918-1945, Warszawa: Kompas II, 2003, ISBN 83-912638-5-1, OCLC 189611436 .

  • Jan Suliński, Żandarmeria Wojskowa w latach 1918-1947. Szkic organizacyjno-historyczny, Drukarnia Warszawskiego Okręgu Wojskowego, Warszawa 1994.





這個網誌中的熱門文章

12.7 cm/40 Type 89 naval gun

Rikitea

University of Vienna