Pszenica






















































Pszenica


Ilustracja
Morfologia pszenicy zwyczajnej

Systematyka[1]

Domena
eukarionty

Królestwo
rośliny

Klad
rośliny naczyniowe

Klad
rośliny nasienne

Klasa
okrytonasienne

Klad
jednoliścienne

Rząd
wiechlinowce

Rodzina
wiechlinowate

Rodzaj
 pszenica

Nazwa systematyczna

Triticum L.
Sp. Pl. 85. 1753

Typ nomenklatoryczny

Triticum aestivum L[2].

Mapa zasięgu

Pszenica: zasięg występowania na mapie
żółty – rejon występowania dziko rosnących gatunków
niebieski – rejony uprawy

Pszenica: drugie zdjęcie
Kłosy pszenicy: B – T. aestivum, C – T. compositum, D – T. turgidum





Wikisłownik
Hasło w Wikisłowniku




Łan dojrzałej pszenicy zwyczajnej




Kłos z odsłoniętymi ziarniakami w fazie dojrzałości woskowej




Miniatura z Tacuinum Sanitatis przedstawiająca młóckę pszenicy (XV w.)


Pszenica (Triticum L.) – rodzaj zbóż z rodziny wiechlinowatych. Pochodzi z południowo-zachodniej i środkowej Azji. Wyróżnia się około 20 gatunków pszenicy i około 10 mieszańców międzygatunkowych[3]. Oprócz jęczmienia jest najdawniej uprawianym zbożem. Zajmuje trzecie (po kukurydzy i ryżu) miejsce w światowej produkcji zbóż.




Spis treści






  • 1 Systematyka


  • 2 Historia uprawy


  • 3 Znaczenie kulturowe


  • 4 Przypisy





Systematyka |


Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Rodzaj należący do rodziny wiechlinowatych (Poaceae), rzędu wiechlinowców (Poales)[1]. W obrębie rodziny należy do podrodziny wiechlinowych (Pooideae), plemienia Triticeae[4].


Pozycja w systemie Reveala (1994–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa komelinowe (Commelinidae Takht.), nadrząd Juncanae Takht., rząd wiechlinowce (Poales Small), rodzina wiechlinowate (Poaceae (R. Br.) Barnh.), plemię Triticeae Dumort., podplemię Triticinae Fr., rodzaj pszenica (Triticum L.)[5].


Gatunki występujące w Polsce[6]



  • pszenica orkisz, szpelc (Triticum spelta L.) – gatunek uprawiany


  • pszenica płaskurka, płaskurka (Triticum dicoccon (Schrank) Schübl.) – gatunek uprawiany


  • pszenica polska (Triticum polonicum L.) – efemerofit


  • pszenica samopsza, płoskurnica, mochnatka (Triticum monococcum L.) – gatunek uprawiany


  • pszenica szorstka, angielska (Triticum turgidum L.) – efemerofit


  • pszenica twarda (Triticum durum Desf.)[7] – gatunek uprawiany


  • pszenica zwyczajna (Triticum aestivum L., syn. Triticum vulgare Vill.) – gatunek uprawiany




Inne gatunki[3]




  • Triticum aethiopicum Jakubz.


  • Triticum baeoticum Boiss.


  • Triticum carthlicum Nevski


  • Triticum compactum Host – pszenica karłowata, zbitokłosa, twardokłosa


  • Triticum dicoccoides (Körn. ex Asch. & Graebn.) Schweinf.


  • Triticum jakubzineri (Udachin & Shakhm.) Udachin & Shakhm.


  • Triticum kiharae Dorof. & Migush.


  • Triticum macha Dekapr. & Menabde


  • Triticum sphaerococcum Percival


  • Triticum timopheevii (Zhuk.) Zhuk.


  • Triticum turanicum Jakubz.


  • Triticum urartu Thumanjan ex Gandilyan



Mieszańce międzygatunkowe[3]



  • Triticum × borisovii Zhebrak


  • Triticum × dimococcum E.Schiem. & Staudt


  • Triticum × duelongatum Poleva


  • Triticum × duromedium Lubimova


  • Triticum × edwardii Zhebrak


  • Triticum × fungicidum Zhuk.


  • Triticum × teres H.R.Jiang & X.X.Kong


  • Triticum × timococcum Kostov


  • Triticum × turgidovillosum Tschermak


Krzyżówka pszenicy z żytem nosi nazwę pszenżyta (Triticosecale).



Historia uprawy |




Rozmieszczenie upraw pszenicy na świecie


Pierwszymi dzikimi, a następnie uprawianymi gatunkami pszenic była samopsza oraz pszenica płaskurka. Udomowienie pszenicy nastąpiło około 9 tysięcy lat p.n.e. w rejonie Żyznego Półksiężyca na Bliskim Wschodzie[8] (według jednej z hipotez, uczyniono to ze względu na produkcję piwa[9]) . W zawartości jelit człowieka z Similaun (zm. ok. 3300 lat p.n.e.) znaleziono częściowo strawioną samopszę[10]. Z czasem pszenica zwyczajna wyparła płaskurkę i samopszę[11]. Współczesne odmiany pszenicy zostały zmodyfikowane w ten sposób, aby były odporne na suszę, choroby i wysokie temperatury.



Znaczenie kulturowe |



  • W starożytnym Egipcie ziarna pszenicy wykorzystywane były w misteriach poświęconych Ozyrysowi[12] – przed zasiewami lepione były z ziemi figurki przedstawiające bóstwo, w które następnie wkładano ziarna zboża. Po pewnym czasie cała figurka pokrywała się zielonymi pędami co nawiązywało do mitycznej śmierci i odrodzenia boga, która miała zapewniać cykliczne wylewy Nilu.

  • W mitologii greckiej kłosy pszenicy były atrybutem bogini Demeter[13].

  • W czasach biblijnych pszenica była w Egipcie i na Bliskim Wschodzie najważniejszą rośliną uprawną. W Biblii wymieniona jest ponad 70 razy[14].







W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem:
Pszenica




Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów o pszenicy




Zobacz hasło pszenica w Wikisłowniku


Przypisy |




  1. ↑ ab Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-02-01].


  2. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-03].


  3. ↑ abc Triticum (ang.). W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-02-01].


  4. ↑ Poaceae (grass family) (ang.). W: Taxonomy Browser [on-line]. The National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2011-02-01].


  5. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Triticum (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-04-03].


  6. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.


  7. ↑ IHAR. A może pszenica twarda. [dostęp 2015-01-30].


  8. ↑ J.J. Falkowski J.J., J.J. Kostrowicki J.J., Geografia rolnictwa świata, Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 2001, ISBN 83011335808 .


  9. ↑ Andrzej Hołdys. Żegnaj, holocenie. „Wiedza i Życie”, s. 57-58. Prószyński Media. ISSN 0137-8929. 


  10. ↑ Franco Rollo, Massimo Ubaldi. Otzi's last meals: DNA analysis ofthcintestinal content ofthe Neolithic glacier mummy from the Alps. „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”. Vol. 99, No. 20, s. 12594-12599, 1.10.2002. National Academy of Sciences. ISSN 0027-8424 (ang.). 


  11. ↑ Wheat Domestication – The History and Origins of Floury Grains. [dostęp 2015-01-03].


  12. ↑ Praca zbiorowa: Oxford – Wielka Historia Świata. Cywilizacje Europy. Anglia – Słowianie. Cywilizacje Australii i Oceanii. Papuasi. T. 13. Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2006, s. 72. ISBN 83-7425-368-1.


  13. ↑ Praca zbiorowa: Oxford – Wielka Historia Świata. Cywilizacje Europy. Anglia – Słowianie. Cywilizacje Australii i Oceanii. Papuasi. T. 13. Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2006, s. 73. ISBN 83-7425-368-1.


  14. ↑ Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.














-

這個網誌中的熱門文章

12.7 cm/40 Type 89 naval gun

圖片
12.7 cm/40 Type 89 naval gun Type 89 gun mounted on Chitose Type Naval gun anti-aircraft gun Place of origin Japan Service history In service 1932–45 Used by Imperial Japanese Navy Wars World War II Production history Designed 1928–32 Produced 1932–45 No.  built ~1500 Variants Type 88 Specifications Mass 3,100 kilograms (6,834 lb) Barrel length 5,080 millimeters (16 ft 8 in) (bore length) Shell Fixed Shell weight 20.9–23.45 kilograms (46.1–51.7 lb) Caliber 12.7-centimeter (5.0 in) Breech horizontal breech block Elevation -8° to +90° [1] Rate of fire 8-14 rounds per minute Muzzle velocity 720–725 meters per second (2,360–2,380 ft/s) Maximum firing range 9,440 meters (30,970 ft) at 90° (AA ceiling) 14,800 meters (48,600 ft) at 45° The 12.7 cm/40 Type 89 naval gun was a Japanese anti-aircraft (AA) gun introduced before World War II. It was the Imperial Japanese Navy's standard heavy AA...
閱讀完整內容

Rikitea

圖片
Town in French Polynesia, France Rikitea Town Rikitea Location in French Polynesia Coordinates: 23°7′13″S 134°58′9″W  /  23.12028°S 134.96917°W  / -23.12028; -134.96917 Coordinates: 23°7′13″S 134°58′9″W  /  23.12028°S 134.96917°W  / -23.12028; -134.96917 Country   France Overseas collectivity   French Polynesia Territory Gambier Islands Island Mangareva Rikitea is a small town on Mangareva, which is part of the Gambier Islands in French Polynesia. A majority of the islanders live in Rikitea. [1] [2] The island was a protectorate of France in 1871 and was annexed in 1881. [3] Contents 1 History 2 Geography 3 Economy 4 Landmarks 5 Transportation 6 References 7 Bibliography 8 External links History The town's history dates to the era when the island was first settled with people from the Marquesas Islands in 1100 AD. Captain James Wilson of the London Missionary Society arrived in 1797 on Du...
閱讀完整內容

University of Vienna

圖片
"Vienna University" redirects here. For Vienna University of Economics and Business, see Vienna University of Economics and Business. University of Vienna Universität Wien Type Public Established 1365 Budget € 544 million [1] Rector Heinz Engl Academic staff 6,765 Administrative staff 3,106 Students 94,000 [2] Postgraduates 16,490 Doctoral students 8,945 Location Main building, Vienna , Austria 48°12′47″N 16°21′35″E  /  48.21306°N 16.35972°E  / 48.21306; 16.35972 Coordinates: 48°12′47″N 16°21′35″E  /  48.21306°N 16.35972°E  / 48.21306; 16.35972 Campus Urban Colors Blue and White           Affiliations Campus Europae, EUA, UNICA Website www.univie.ac.at/en Data as of 2016 [update] The University of Vienna (German: Universität Wien ) is a public university located in Vienna, Austria. It was founded by Duke Rudolph IV in 1365 and is one of the oldest universities in the Ge...
閱讀完整內容