Egftnjytyk

Ministerstwo Spraw Wojskowych (M.S.Wojsk.^[1]) – naczelny organ administracji państwowej powołany do kierowania i administrowania siłami zbrojnymi II RP w czasie pokoju i przygotowania ich do działań na wypadek wojny, w latach 1918-1942^[2][3].

26 października 1918 Rada Regencyjna Królestwa Polskiego poleciła przekształcić Komisję Wojskową w Ministerstwo Spraw Wojskowych^[4].

10 sierpnia 1921 minister spraw wojskowych wydał rozkaz L. 4900/Org. Pokojowa organizacja Ministerstwa Spraw Wojskowych. Przyjęta wówczas organizacja przetrwała z małymi zmianami do 1926.

19 sierpnia 1921 Rada Ministrów zatwierdziła statut organizacyjny Ministerstwa Spraw Wojskowych, zgodnie z którym władzą naczelną i źródłem decyzji dotyczących sił zbrojnych jest Ministerstwo Spraw Wojskowych.

Ministrowi spraw wojskowych podlegali bezpośrednio: szef Sztabu Generalnego, inspektorzy armii i broni, szef Wojskowej Kontroli Generalnej, szef Kierownictwa Marynarki Wojennej, szef Gabinetu M.S.Wojsk. oraz jednostki organizacyjne sił zbrojnych poprzez dowódców Okręgów Korpusów. W 1923 zostało utworzone stanowisko II wiceministra, któremu podporządkowano rodzaje broni i ich fachowe departamenty.

Po przewrocie majowym Józefa Piłsudskiego, na mocy dekretu Prezydenta RP z 6 sierpnia 1926 kierownictwo siłami zbrojnymi zostało rozbite na tzw. „tor pokojowy” i „tor wojenny”. Działalność pokojowa sił zbrojnych powierzona została M.S.Wojsk. natomiast przygotowaniem armii do wojny zajął się powołany przez Piłsudskiego Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych (GISZ). Generalnemu Inspektorowi Sił Zbrojnych podporządkowany został Sztab Generalny. Zmiany te usankcjonowała prawnie Konstytucja kwietniowa z 1935 i dekret Prezydenta RP z 9 maja 1936, w myśl którego minister spraw wojskowych dowodził i administrował siłami zbrojnymi w czasie pokoju, zgodnie z dyrektywami GISZ, poprzez dwóch wiceministrów i bezpośrednio podległe mu komórki.

Schemat organizacji Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1920 roku.

I wiceminister zajmował się pokojową organizacją wojska oraz jego wychowaniem i wyszkoleniem, a także dyscypliną i bezpieczeństwem. Podlegały mu bezpośrednio wielkie jednostki broni głównych (piechoty, kawalerii i artylerii). Pomocnikiem wiceministra był jego zastępca. Fachowymi organami dowodzenia I wiceministra były:

• 
  Departament Dowodzenia Ogólnego,


• 
  Departament Piechoty,


• 
  Departament Kawalerii,


• 
  Departament Artylerii,


• Departament Uzupełnień,


• 
  Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy^[5]
  


• 
  Dowództwo Lotnictwa,


• 
  Dowództwo Saperów,


• 
  Dowództwo Broni Pancernych,


• 
  Dowództwo Wojsk Łączności,


• 
  Dowództwo Żandarmerii,


• 
  Dowództwo Taborów i Szefostwo Remontu.

II wiceminister - szef Administracji Armii, kierował w imieniu ministra całokształtem gospodarki materiałowej i finansowej oraz fachowym wyszkoleniem służb. Pomocnikiem wiceministra był jego zastępca, a organami pracy:

• Biuro Administracji Armii,


• Biuro Przemysłu Wojennego,


• Biuro Budżetowe,


• Departament Uzbrojenia,


• Departament Intendentury,


• Departament Służby Zdrowia,


• 
  Departament Sprawiedliwości,


• 
  Departament Budownictwa.

Organami pracy podległymi bezpośrednio ministrowi spraw wojskowych były:

• Gabinet M.S.Wojsk.,
  
  • 
    Kwatera Główna M.S.Wojsk.,
  
  


• 
  Dowództwo Obrony Przeciwlotniczej,


• 
  Kierownictwo Marynarki Wojennej,


• 
  Polowa Kuria Biskupia,


• Biuro Wyznań Niekatolickich,


• Korpus Kontrolerów,


• 
  Biuro Personalne,


• Biuro Planowań,


• Naczelny Prokurator Wojskowy^[6]
  


• 
  Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego
  
  
  
  • Biuro do Spraw Jednostek Obrony Narodowej,
  
  
  • Komenda Główna Związku Strzeleckiego,
  
  
  • Komenda Główna Junackich Hufców Pracy,
  
  
  • Naczelna Komenda Legii Akademickiej,
  
  
  • Komenda Główna Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny i Związków Rezerwy,
  
  
  • Komendy Przysposobienia Wojskowego, Przysposobienia Wojskowego Kobiet,
  
  
  • 
    Przysposobienie Wojskowe Konne,
  
  
  
  


• 
  dowództwa Okręgów Korpusów.
  
  
  
  • 
    Nr I w Warszawie,
  
  
  • 
    Nr II w Lublinie,
  
  
  • 
    Nr III w Grodnie,
  
  
  • 
    Nr IV w Łodzi,
  
  
  • 
    Nr V w Krakowie,
  
  
  • 
    Nr VI we Lwowie,
  
  
  • 
    Nr VII w Poznaniu,
  
  
  • 
    Nr VIII w Toruniu,
  
  
  • 
    Nr IX w Brześciu,
  
  
  • 
    Nr X w Przemyślu.
  
  
  
  

W czasie wojny MSWojsk. miało przejąć dowództwo nad obszarem tyłowym kraju, zajmować się szkoleniem rezerw, formowaniem nowych oddziałów oraz uzupełnieniem personalnym i materiałowym wojsk walczących.

Prezydent RP Władysław Raczkiewicz dekretem z dnia 19 listopada 1942 zmienił nazwę „Minister Spraw Wojskowych” na „Minister Obrony Narodowej”, a nazwę „Ministerstwo Spraw Wojskowych” na „Ministerstwo Obrony Narodowej”. Zmianę nazwy wprowadzono z dniem 30 listopada 1942^[7].

Ministrowie spraw wojskowych 1918-1942 |

30 XI 1942 Ministerstwo Spraw Wojskowych przemianowano na Ministerstwo Obrony Narodowej, ministrem pozostał gen. Marian Kukiel.

Urzędnicy ministerstwa |

 Z tym tematem związana jest kategoria: Urzędnicy Ministerstwa Spraw Wojskowych.

Przypisy |

Bibliografia |

• Tadeusz Böhm: Z dziejów naczelnych władz wojskowych II Rzeczypospolitej. Organizacja i kompetencje Ministerstwa Spraw Wojskowych w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08368-1.


• Regina Czarnecka: Organizacja Ministerstwa Spraw Wojskowych (MSWojsk.) w latach 1918-1921. W: Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej Nr 27 [on-line]. 2005.

p • d • e Wojsko Polskie II Rzeczypospolitej Rodowód Polska Siła Zbrojna • Armia Polska we Francji • Armia Wielkopolska • Legiony Polskie • Samoobrona Litwy i Białorusi • Wojsko Litwy Środkowej • Wojsko Polskie na Wschodzie Naczelne władze wojskowe Naczelnik Państwa (1918-1922) • Prezydent RP (1922-1939) • Naczelne Dowództwo WP • Ministerstwo Spraw Wojskowych • Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych • Sztab Generalny (Główny) • Kwatera Główna Naczelnego Wodza Rodzaje sił zbrojnych Wojsko • Marynarka Wojenna Formacje Wojska Wartownicze i Etapowe (1919-1921) • Korpus Ochrony Pogranicza (1924-1939) • Obrona Narodowa (1937-1939) Bronie Piechota • Kawaleria • Artyleria • Bronie pancerne (1937-1939) • Lotnictwo • Saperzy • Wojska Kolejowe (do 1928) • Wojska Samochodowe (do 1937) • Tabory • Żandarmeria Służby duszpasterska • geograficzna • intendentury • inżynieryjno-saperska • kolejowa • remontu • sprawiedliwości • zdrowia • weterynarii • uzbrojenia • lotnictwa • żeglugi śródlądowej • łączności • etapowa • jeniecka • poborowa WP w 1939 OdeB pokojowe • Plan mob. "W" • Mobilizacja • OdeB wojenne • Kampania wrześniowa • Plan Zachód • Plan Wschód Inne Bunt Żeligowskiego • Centrum Wyszkolenia Sanitarnego • Centrum Wyszkolenia Saperów • Centrum Wyszkolenia Łączności • Centrum Wyszkolenia Żandarmerii • Centrum Wyższych Studiów Wojskowych • Fundusz Obrony Narodowej • Główny Urząd Zaopatrywania Armii • Instytut Wojskowo-Techniczny • Oddział II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego • Oficerska Szkoła Topografów • Placówki dyplomatyczne Wojska Polskiego II RP • Rada Wojenna • Rada Wojskowa • Wojna polsko-bolszewicka • Wojskowa Komisja Ustawodawcza • Wyższa Szkoła Wojenna Barwy broni i służb • Mundur