Linia tramwajowa nr 3 w Szczecinie
Skład wagonów Konstal 105Na na trasie Trójki
Tramwaje 105Na na linii 3
Wagon 102Na na linii 3 przed Dworcem Głównym
Linia tramwajowa nr 3 – linia tramwajowa w Szczecinie łącząca dzielnice Niemierzyn przez Niebuszewo, Śródmieście do Pomorzan. Obecnie jest to najdłużej kursująca na niemal niezmienionej trasie linia tramwajowa w Szczecinie.
Spis treści
1 Historia linii
1.1 Od 1897 r. do 1945 r.
1.2 Po 1945 r.
2 Linia 3 obecnie
2.1 Dane statystyczne
3 Ciekawostka
4 Przypisy
5 Bibliografia
6 Linki zewnętrzne
Historia linii |
Od 1897 r. do 1945 r. |
Trasa linii została wytyczona w 1897 r. Było to pierwsze całkowicie od podstaw zbudowane torowisko dla tramwaju elektrycznego w Szczecinie. Na odcinku Pölitzer Straße (al. Wyzwolenia) od skrzyżowania z obecną ul. Kujawską do ul. Staszica pokrywała się z trasą pierwszej linii tramwaju konnego. Nowa linia została oznakowana kolorem pomarańczowym, a jej trasa prowadziła ulicami: Hauptbahnhof (Dworzec Główny) – Oberwiek (ul. Kolumba) – ulica przy Marktplatz (ul. Nowa) – Grüne Schanze (ul. Dworcowa) – Parade Platz (al. Niepodległości) – Moltke Straße (al. Wyzwolenia do pl. Rodła) – Pölitzer Straße (al. Wyzwolenia) do skrzyżowania z Friedeborn Straße/Grenz Straße (ul. H. Kołłątaja/ul. S. Staszica).
Jeszcze przed 1900 r. linię wydłużono przez Warsower Straße (ul. Krasińskiego) do przystanku końcowego przy Nemitzer Friedhof (Cmentarza Niemierzyńskiego) na Nemitzer Straße (ul. Niemierzyńskiej). Kolejne odcinki torów zbudowano: w 1906 r. do Bahndamm (wiaduktu kolejowego nad ul. Niemierzyńską), w 1907 r. przez Eckerberger Straße (ul. Arkońską) do skrzyżowania z Johannistal Straße (ul. Serbską) i w 1912 r. ostatni odcinek do krańcówki Eckerberger Wald (Las Arkoński). W międzyczasie w 1904 r. nadano linii numer 3, a w 1907 r. przy Nemitzer Straße oddano do użytku nową zajezdnię, później pod nazwą Niemierzyn. Wcześniej tramwaje korzystały z zajedni przy Oberwiek (ul. Kolumba). W 1924 r. linię 3 wydłużono do przez Pommerensdorfer Straße (ul. Chmielewskiego) do krańcówki Pommerensdorf (Pomorzany), a linię 4 – kursującą wcześniej do Pomorzan – skrócono do Dworca Głównego.
Przystanki na trasie według rozkładu jazdy z 1937 r.:
| Nazwa przystanku | Nazwa teraźniejsza i uwagi |
|---|---|
Eckerberger Wald | Las Arkoński |
| Eckerberger Straße 38 | ul. Arkońska 38 |
| Nemitz | Niemierzyn (prawdopodobnie skrzyżowanie z ul. Tatrzańską) |
| Kückenmühler Anstalten | tereny obecnego Szpitala Wojewódzkiego |
| Messehallen | hale targowe przy skrzyżowaniu ul. Niemierzyńskiej z ul. Papieża Pawła VI |
| Schnellstraße (Nemitzer Friedhof) | ul. J. Żupańskiego (Cmentarz Niemierzyński - ob. Ogród Dendrologiczny im. Kownasa), przy Straßenbahnhof Nemitz (Zajezdnia Niemierzyn) |
| Warsower Straße (Westendsee) | ul. Z. Krasińskiego (Jezioro Rusałka) |
| Friedebornstraße | ul. H. Kołłątaja |
| Schallehnstraße | ul. Z. Felczaka |
| Gartenstraße | ul. Odzieżowa |
| Birkenallee (Ecke Deutsche Straße) | ul. J. Malczewskiego (róg ul. Wielkopolska) |
| Friedrich-Karl-Straße | ul. J. Piłsudskiego |
| Kaiser-Wilhelm-Denkmal | pomnik cesarza Wilhelma (przy skrzyżowaniu al. Wyzwolenia z al. Jana Pawła II, nie istnieje) |
| Berliner Tor | Brama Portowa |
| Grüne Schanze | ul. Dworcowa |
| Hauptpost | Poczta Główna (obecnie Poczta nr 2, przy skrzyżowaniu ul. Nowej z ul. Nabrzeże Wieleckie) |
| Hauptbahnhof | kolejowy Dworzec Główny |
| Straßenbahnhof Oberwiek | Zajezdnia Tramwajowa „Górny Wik” ul. K. Kolumba (obecnie nie istnieje) |
| Bäckerberg | ul. Piekary |
| Hohles Tor | wiadukty kolejowe w ciągu ul. J. Dąbrowskiego – ul. W. Starkiewicza |
| Schwarzer Damm | ul. Tama Pomorzańska |
| Martin-Luther-Straße | ul. Świętego Józefa |
| Verbindungsstraße | ul. Szpitalna (dawniej prowadziła do skrzyżowania z ul. Z. Chmielewskiego) |
Pommerensdorf | Pomorzany, skrzyżowanie ul. Z. Chmielewskiego i ul. Smolańskiej |
Według tego samego rozkładu linia kursowała w dni robocze (Werktags) od godz. 4:30 rano do 1:30 w nocy, średnio co 6-12 minut. Po godz. 22:30 jej trasa ulegała skróceniu do krańcówki „Nemitz”.
W czasie II wojny światowej, nawet po nalotach alianckich na Szczecin w 1943 i 1944 r. dzięki ofiarnej pracy tramwajarzy przez większą część wojny udało się doprowadzić do w miarę normalnego kursowania.
Po 1945 r. |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zabytkowa wiata tramwajowa przy ul. Arkońskiej
Komunikację po zakończeniu II wojny światowej już w polskim Szczecinie zainaugurował 12 sierpnia 1945 r. tramwaj na linii nr 3 – przejechał on wówczas trasę z najmniej zniszczonej wówczas Zajezdni Niemierzyn do Bramy Portowej. Jeszcze w tym samym roku linia kursowała na trasie Las Arkoński – Dworzec Główny, a w 1947 r. przywrócono historyczną trasę (do Pomorzan). Pierwszym tramwajem był wagon typu Niska o numerze bocznym 200 (sprowadzony w 1942 r.). Jego eksploatacja zakończyła się w 1974 r., kiedy został oddany do kasacji.
Nazewnictwo ulic na trasie w latach powojennych (jeśli były inne niż obecnie):
- ul. Wilsona (później: ul. Rewolucji Październikowej) – ul. Niemierzyńska
- ul. Roosevelta – al. Wyzwolenia od ul. Krasińskiego do pl. Rodła
- księcia Jaromira – al. Wyzwolenia – od pl. Rodła do pl. Żołnierza Polskiego
1 sierpnia 1959 r. istniejącą wówczas krańcówkę przy Lesie Arkońskim zmieniono w tradycyjną pętlę tramwajową, a 23 grudnia 1961 r. oddano torowisko w ciągu ul. Smolańskiej i nową pętlę na Pomorzanach przy skrzyżowaniu z ul. Budziszyńską, dokąd przedłużono także torowisko linii nr 4 z al. Powstańców Wielkopolskich. Wcześniej trasa linii nr 4 kończyła się na wysokości Szpitala Klinicznego nr 2 PAM. W 1960 r. uruchomiono linię nocną kursującą w godzinach od 23:00 do ok. 5:00 na trasie linii dziennej, oznaczono ją jako 3N.
Od tej pory trasa linii 3 zmieniała się tylko z powodu remontów:
- od 15 września 1960 do 18 października 1960 (?) – trasa zmieniona od Lasu Arkońskiego przez Plac Rodła, Dworcową, Jana z Kolna do Stoczni Szczecińskiej.
- Od 1964 r. do 1983 r. w kierunku Lasu Arkońskiego przez Nabrzeże Wieleckie i Wielką (później: Wyszyńskiego)
- w 1968 r. na trasie Las Arkoński – Zajezdnia Niemierzyn po jednym torze.
- od 30 lipca 1985 do 21 stycznia 1990 – remont ulic Kolumba i Chmielewskiego – skrócenie trasy do ul. Dworcowej.
- od 3 stycznia 1994 do 26 lipca 1997 – z powodu złego stanu torowiska w ciągu ulic Niemierzyńskiej i Arkońskiej:
- do 30 czerwca 1995 – skrócenie trasy do Dworca Niebuszewo
- 1 lipca 1995 – zawieszenie linii
- 6 listopada 1995 – przywrócenie linii na skróconej trasie do Zajezdni Niemierzyn.
- od 6 października 1996 do 31 maja 1997 – remont Nowej – 3 przez ul. Wyszyńskiego i Nabrzeże Wieleckie.
- od 8 lipca 1998 do 5 września 1998 – remont al. Niepodległości – zawieszenie linii 3, do Lasu Arkońskiego kursowała linia 1
- od 6 sierpnia 2001 do 29 października 2001 – budowa ronda Giedroycia – skrócenie trasy linii 3 do Placu Rodła.
- od 7 do 25 sierpnia 2008 – podmycie torów w ul. Kolumba – skrócenie trasy do ul. Dworcowej.
- od 20 do 26 października 2008 – budowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej na ul. Kolumba – skrócenie trasy do ul. Dworcowej
- od 26 marca do 21 września 2012 - remont ul. Arkońskiej i Niemierzyńskiej - skierowanie trasy do Dworca Niebuszewo
- od 4 lipca do 31 sierpnia 2011 - remont al. Niepodległości - trasa okrężna Pomorzany - Dworzec Gł. - Brama Portowa - Plac Kościuszki - Pomorzany, oznaczenie linii jako 3P i 3L.
1 lipca 1996 r. zlikwidowano linię nocną 3N, a dokładnie 5 miesięcy później pozostałe linie tramwajowe nocne, zastępując je siecią połączeń autobusowych. 3 listopada tego samego roku był ostatnim dniem kursowania tramwajów typu Konstal N na linii dziennej, obsługiwały one wówczas linię 3. 1 października 2004 r. na linię 11 wyjechał ostatni tramwaj z Zajezdni Niemierzyn, odtąd obsługę linii przejęła Zajezdnia Tramwajowa Pogodno, a samą zajezdnię przekształcono z dniem 1 stycznia 2006 r. w Muzeum Techniki i Komunikacji Zajezdnia Sztuki. 28 lutego 2007 r. był ostatnim dniem kursowania tramwajów typu Konstal 102Na i również w tym przypadku ostatni z nich zjechał do zajezdni po obsłudze na linii 3. Ostatnią do tej pory ważną datą związaną z linią 3 był 15 czerwca 2007 r., kiedy to wiata przystankowa przy pętli Las Arkoński (istniejąca od lat 20. XX w., obecnie po remoncie, została wpisana do rejestru zabytków[1][2].
Linia 3 obecnie |
| Nazwa przystanku | Lokalizacja (najbliższe skrzyżowanie) | Plan miasta |
|---|---|---|
Las Arkoński | ul. Arkońska | [1] |
| Wojciechowskiego | ul. Arkońska (ul. S. Wojciechowskiego) | [2] |
| Tatrzańska | ul. Arkońska (ul. Tatrzańska) | [3] |
| Arkońska Szpital | ul. Arkońska (ul. Serbska, przy Szpitalu Wojewódzkim) | [4] |
| Wszystkich Świętych | ul. Arkońska (ul. Wszystkich Świętych) | [5] |
| Niemierzyńska Technopark | ul. Niemierzyńska (nr budynku 17, gimnazjum nr 6) | [6] |
| Muzeum Techniki (dawniej: Zajezdnia Niemierzyn) | ul. Niemierzyńska (ul. T. Lenartowicza i ul. J. Żupańskiego, dawna Zajezdnia Niemierzyn, obecnie Muzeum Techniki i Komunikacji „Zajezdnia Sztuki”) | [7] |
| Krasińskiego | ul. Krasińskiego (ul. J. Słowackiego i ul. Niemierzyńska) | [8] |
| Kołłątaja | al. Wyzwolenia (rondo J. Giedroycia, ul. H. Kołłątaja, ul. S. Staszica, ul. P. Skargi) | [9] |
| Odzieżowa | al. Wyzwolenia (ul. Odzieżowa i ul. Ofiar Oświęcimia) | [10] |
| Rayskiego | al. Wyzwolenia (ul. L. Rayskiego i ul. J. Malczewskiego) | [11] |
| Plac Rodła | al. Wyzwolenia (pl. Rodła, ul. J. Piłsudskiego) | [12] |
| Plac Żołnierza Polskiego | al. Wyzwolenia / al. Niepodległości (pl. Żołnierza Polskiego, al. Jana Pawła II) | [13] |
| Brama Portowa | al. Niepodległości (pl. Brama Portowa, ul. S. Wyszyńskiego i pl. Zwycięstwa) | [14] |
| Plac Tobrucki | ul. Nowa (pl. Tobrucki, pl. Grodnicki, dworzec PKS, ul. Dworcowa) | [15] |
| Dworzec Główny | ul. Kolumba (Szczecin Główny – dworzec kolejowy) | [16] |
| Kolumba | ul. Kolumba (nr budynków 10, 70) | [17] |
| Nadodrzańska | ul. Kolumba (ul. Nadodrzańska) | [18] |
| Tama Pomorzańska | ul. Kolumba (ul. Tama Pomorzańska i ul. Z. Chmielewskiego) | [19] |
| Św. Józefa | ul. Chmielewskiego (ul. św. Józefa) | [20] |
| Smolańska | ul. Smolańska (ul. Z. Chmielewskiego) | [21] |
Pomorzany (pętla) | ul. Smolańska (ul. Budziszyńska) | [22] |
Dane statystyczne |
- Liczba przystanków: 22 (+2 „dla wysiadających”)
- Długość trasy: ok. 8,7 km
- Czas przejazdu: 35/36 min.
- Częstotliwość kursowania:
- dni robocze: do 5:40 co 15 min., 5:40-20:00 co 12 min., po 20:00 co 20 min.,
- soboty: do 9:00 i po 18:00 co 20 min., reszta dnia co 12 min.
- niedziele i święta: do 11:00 i po 18:00 co 20 min., reszta dnia co 12 min.
- Obsługująca zajezdnia: Pogodno (al. Wojska Polskiego 200) i Golęcin (ul. Wiszesława 18), wcześniej: 1897-1912 – zajezdnia przy ul. Kolumba, 1912-2004: Zajezdnia Niemierzyn.
- Tabor: Konstal 105N i pochodne, Tatra T6A2
Wspólne przystanki i odcinki linii:
linie tramwajowe:
linie autobusowe zwykłe:
| linie autobusowe pospieszne:
linie autobusowe nocne:
|
Trasa linii 3 ma wspólne przystanki z wszystkimi liniami tramwajowymi, autobusowymi pospiesznymi i większością (12 z 14) linii nocnych, a także z 22 liniami autobusowymi zwykłymi (na 57 linii).
Plany na przyszłość dotyczące trasy linii 3:
- przedłużenie torowiska przez ul. Arkońską do skrzyżowania z al. Wojska Polskiego (realizowany)
Ciekawostka |
- W 1977 r. powstała amatorska piosenka pt. Przystanek (Nocna trójka)[3].
Przypisy |
↑ Artykuł z „Kuriera Szczecińskiego” w serwisie KOMIS.
↑ Animowane zdjęcie wiaty – lata 20. XX w. i stan obecny.
↑ http://www.sedina.pl/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1077.
Bibliografia |
- Historia tramwajów, strona Kajetana Szmucińskiego
- Historia komunikacji miejskiej – swiatowy.org
- Gazetka STMKM „Uwaga Tramwaj!”
- Kalendarium serwisu hobbystycznego „KOMIS”
- Trasa linii na OpenStreetMap
Linki zewnętrzne |
- Miejski Zakład Komunikacyjny w Szczecinie
- Zarząd Dróg i Transportu Miejskiego
| ||||||||||||||||||
