Sztuki wyzwolone







Ten artykuł dotyczy dawnego programu edukacji. Zobacz też: Liberal Arts - amerykański film z 2012.



Siedem sztuk wyzwolonych z Hortus deliciarum Herrady z Landsbergu (ok. 1180)


Sztuki wyzwolone (siedem sztuk wyzwolonych) (łac. septem artes liberales) – siedem dyscyplin wiedzy, które były podstawą wykształcenia w okresie późnej starożytności i średniowiecza.


Sztuki wyzwolone dzielono na dwie grupy: trivium i quadrivium.




  • Trivium - gramatyka, dialektyka, retoryka,


  • Quadrivium - muzyka, arytmetyka, geometria, astronomia.








Wikimedia Commons ma galerię ilustracji związaną z tematem:
Sztuki wyzwolone



Spis treści






  • 1 Geneza


  • 2 Treść sztuk wyzwolonych


    • 2.1 Trivium


    • 2.2 Quadrivium




  • 3 Rola w nauczaniu


  • 4 Sztuki wyzwolone współcześnie


  • 5 Przypisy


  • 6 Bibliografia





Geneza |


Termin sztuki wyzwolone pochodzi od Marcjanusa Kapelli, który w V wieku stworzył dzieło „O zaślubinach Merkurego i Filologii” (De nuptiis Philologiae et Mercurii)[1], w którym zawarł wszystkie wykładane w szkole nauki (składało się z siedmiu ksiąg) i nazwał je siedmioma sztukami wyzwolonymi. Celem księgi było odwzorowanie świata w nauce[2]. Kasjodor w VI wieku w dziele O rzeczach boskich i ludzkich dostosował podręcznik Kapelli na użytek kształcenia chrześcijańskiego[1].



Treść sztuk wyzwolonych |




Siedem sztuk wyzwolonych i odpowiadające im planety (Tübinger Hausbuch, XV w.)


Źródłem podziału sztuk na trivium i quadrivium było encyklopedyczne dzieło Marka Terencjusza Warrona Disciplinarum libri IX (Dziewięć ksiąg naukowych).


Sztuki wyzwolone, mimo podobieństwa nazw do współczesnych dyscyplin wiedzy, są od nich dość odległe. Treści nauczane w ich ramach były ściśle związane były z potrzebami organizacji kościelnej i przygotowaniem do pracy w jej ramach.


Podstawowe treści sztuk wyzwolonych oddaje średniowieczny wiersz mnemotechniczny[3].





Gram. loquitur; Dia. vera docet; Rhe. verba ministrat;
Mus. canit; Ar. numerat; Geo. ponderat; as. colit astra.






Gramatyka mówi; dialektyka naucza prawdy; retoryka wyraża;
Muzyka śpiewa, arytmetyka oblicza, geometria waży, astronomia wielbi gwiazdy.






Trivium |


Trivium określane też było jako "trzy drogi wiedzy" i obejmowało dyscypliny podstawowe[4]. Od tego pojęcia pochodzi współczesne słowo trywialny (oczywisty).


W skład trivium wchodziły[4]:



  • Gramatyka - nauka łaciny i czytanie tekstów klasycznych. Nauka łaciny oparta była na Ars maior Eliusza Donata[5]

  • Dialektyka - nauka logiki, przede wszystkim w oparciu o Organon Arystotelesa,

  • Retoryka - nauka sporządzania dokumentów, listów, mów.


Dopiero po ukończeniu trivium przystępowano do nauki quadrivium.



Quadrivium |


Quadrivium określane było jako "cztery drogi uczoności"[4].


W skład quadrivium wchodziły[4]:



  • Arytmetyka - komputystyka, czyli obliczanie kalendarza liturgicznego (Computus),

  • Geometria - nauczanie przyrody, geografii oraz teorii pomiarów,

  • Muzyka,

  • Astronomia - obliczanie czasu na podstawie ciał niebieskich na potrzeby kalendarza liturgicznego.


Quadrivium można traktować jako naukę o liczbach: czystych (arytmetyka), rozważanych w przestrzeni (geometria), w czasie (muzyka), ruchu i przestrzeni (astronomia).



Rola w nauczaniu |




Siedem sztuk wyzwolonych, gobelin, ok. 1675


Na średniowiecznych uniwersytetach program sztuk wyzwolonych były podstawą studiów wyższych. Ich celem nie było zarabianie pieniędzy, lecz osiągnięcie uczoności. Stąd też były one uzwanane za "godne człowieka wolnego"[4].


Dopiero po ukończeniu quadrivium i uzyskaniu tytułu magistra siedmiu sztuk wyzwolonych można było przystąpić do zaawansowanych studiów uniwersyteckich. Początkowo była to wyłącznie teologia, wraz z powstaniem średniowiecznych uniwersytetów (XII w.) można było studiować również na fakultecie prawa lub medycyny[4].



Sztuki wyzwolone współcześnie |


Funkcjonujące współcześnie jednostki dydaktyczno-naukowe, które deklarują się jako członkowie nurtu nauczania sztuk wyzwolonych (ang. liberal arts), czerpią z tradycji średniowiecznych i renesansowych. Kształcenie we współczesnym kolegium sztuk wyzwolonych składa się z wielu dyscyplin (humanistyki, nauk społecznych, przyrodniczych i ścisłych).


Przykładem jednostki realizującej tak zakrojony program w Polsce jest Wydział „Artes Liberales” na Uniwersytecie Warszawskim wzorowane na programie sztuk wyzwolonych na Uniwersytecie Chicagowskim[6][7].



Przypisy |




  1. ↑ ab LudwikaL. Wykurz LudwikaL., Encyklopedyści wczesnego średniowiecza, historia.org.pl [dostęp 2012-07-16] .


  2. ↑ Bogdan Banasiak. Kulturowy topos księgi (przyczynek do interpretacji). „Humanistyka i przyrodoznawstwo”. 15, s. 14–15, 2009. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. ISSN 1234-4087. 


  3. ↑ Karolak, Kunicki i Orłowski 2007 ↓, s. 21.


  4. ↑ abcdef Karolak, Kunicki i Orłowski 2007 ↓, s. 22.


  5. ↑ Ernst Robert Curtius: Literatura europejska i łacińskie średniowiecze. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 1997, s. 49. ISBN 83-7052-128-2. (pol.)


  6. ↑ Strona internetowa Kolegium Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego (pol.). [dostęp 2013-04-22].


  7. ↑ University of Chicago – Master of liberal arts (ang.). [dostęp 2013-04-22].



Bibliografia |



  • CzesławC. Karolak CzesławC., WojciechW. Kunicki WojciechW., HubertH. Orłowski HubertH., Dzieje kultury niemieckiej, Warszawa: PWN, 2007 ..



-

這個網誌中的熱門文章

12.7 cm/40 Type 89 naval gun

圖片
12.7 cm/40 Type 89 naval gun Type 89 gun mounted on Chitose Type Naval gun anti-aircraft gun Place of origin Japan Service history In service 1932–45 Used by Imperial Japanese Navy Wars World War II Production history Designed 1928–32 Produced 1932–45 No.  built ~1500 Variants Type 88 Specifications Mass 3,100 kilograms (6,834 lb) Barrel length 5,080 millimeters (16 ft 8 in) (bore length) Shell Fixed Shell weight 20.9–23.45 kilograms (46.1–51.7 lb) Caliber 12.7-centimeter (5.0 in) Breech horizontal breech block Elevation -8° to +90° [1] Rate of fire 8-14 rounds per minute Muzzle velocity 720–725 meters per second (2,360–2,380 ft/s) Maximum firing range 9,440 meters (30,970 ft) at 90° (AA ceiling) 14,800 meters (48,600 ft) at 45° The 12.7 cm/40 Type 89 naval gun was a Japanese anti-aircraft (AA) gun introduced before World War II. It was the Imperial Japanese Navy's standard heavy AA
閱讀完整內容

Shark

圖片
For other uses, see Shark (disambiguation). Sharks Temporal range: Ludfordian-Present, 425–0 Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N [1] Clockwise from top left: spiny dogfish, Japanese sawshark, whale shark, great white shark, horn shark, frilled shark, scalloped hammerhead and Australian angelshark representing the orders Squaliformes, Pristiophoriformes, Orectolobiformes, Lamniformes, Heterodontiformes, Hexanchiformes, Carcharhiniformes and Squatiniformes respectively. Scientific classification Kingdom: Animalia Phylum: Chordata Class: Chondrichthyes Subclass: Elasmobranchii Infraclass: Euselachii Superorder: Selachimorpha Orders Carcharhiniformes Heterodontiformes Hexanchiformes Lamniformes Orectolobiformes Pristiophoriformes Squaliformes Squatiniformes † Cladoselachiformes † Hybodontiformes † Symmoriida † Xenacanthida (Xenacantiformes) † Elegestolepis † = extinct Synonyms Pleurotremata Sharks
閱讀完整內容

Wiciokrzew

圖片
Wiciokrzew, suchodrzew Morfologia (wiciokrzew pospolity) Systematyka [1] Domena eukarionty Królestwo rośliny Klad rośliny naczyniowe Klad rośliny nasienne Klasa okrytonasienne Klad astrowe Rząd szczeciowce Rodzina przewiertniowate Rodzaj wiciokrzew Nazwa systematyczna Lonicera L. Sp. Pl. 173. 1 Mai 1753 Typ nomenklatoryczny Lonicera caprifolium L. [2] Multimedia w Wikimedia Commons Hasło w Wikisłowniku Kwiaty suchodrzewu pospolitego Owoce suchodrzewu pospolitego Kwiaty wiciokrzewu pomorskiego Kwiaty wiciokrzewu przewiercienia Wiciokrzew , suchodrzew ( Lonicera L.) – rodzaj roślin wieloletnich należący do rodziny przewiertniowatych ( Caprifoliaceae ). Rośliny zielne i pnące nazywane są wiciokrzewami, natomiast krzewy i niewielkie drzewa – suchodrzewami. Rodzaj liczy około 180 gatunków szeroko rozprzestrzenionych na całej półkuli północnej [3] [4]
閱讀完整內容