Egftnjytyk

Zobacz też: inne znaczenia.

Tybinga Tübingen
Herb
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Badenia-Wirtembergia
Rejencja	Tybinga
Powiat	Tybinga
Data założenia	1078
Prawa miejskie	1231
Zarządzający	Boris Palmer↗
Powierzchnia	108,12 km²
Wysokość	341 m n.p.m.
Populacja (31 grudnia 2010) • liczba ludności • gęstość	88 358 817 os./km²
Nr kierunkowy	07071, 07073, 07472
Kod pocztowy	72070-72076
Tablice rejestracyjne	TÜ
Podział miasta	23 dzielnice
Plan Tybingi
Położenie na mapie Badenii-Wirtembergii Tybinga Tübingen
Położenie na mapie Niemiec Tybinga Tübingen
48°31′N 9°03′E/48,516667 9,050000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
Portal Niemcy

Tybinga^[1] (niem. Tübingen wymowa ⁱ) – powiatowe miasto uniwersyteckie w południowo-zachodnich Niemczech, w kraju związkowym Badenia-Wirtembergia, siedziba rejencji Tybinga, w regionie Neckar-Alb, również siedziba powiatu Tybinga. Leży nad rzeką Neckar.

Miasto leży ok. 45 km na południe od Stuttgartu. Liczy 88 358 mieszkańców (31 grudnia 2010), z czego ok. 22 tys. stanowią studenci^[2].

W Tybindze znajduje się stacja kolejowa Tübingen Hauptbahnhof.

Rzeka Neckar w Tybindze

Historia |

Początki |

Pierwsze ślady osadnictwa na terenie dzisiejszej Tybingi datuje się na VIII-IV wiek p.n.e. Około 400 r. n.e. w rejonie tym zaczęli osiedlać się Alamanowie. To właśnie z tego okresu pochodzi nazwa miasta.

Pierwsza wzmianka o istnieniu Tybingi pojawiła się w 1078 w Kronice Trewirskiej (Gesta Treverorum). Była tam mowa o castrum twingia, czyli o zamku książąt tybingeńskich. Podczas konfliktu książąt z królem Henrykiem IV zamek został oblężony przez wojska królewskie.

XII-XIV w. |

Książęta tybingeńscy, którzy w XII w. przyjęli tytuł hrabiów palatynów, przekształcili osadę w miasto. Pierwsza wzmianka o kupcach z Tybingi pochodzi z 1191, natomiast Tybingę po raz pierwszy wzmiankowano jako miasto (civitas) w 1231. W XIII wieku zbudowano mur otaczający miasto. W 1262 do Tybingi przybyli augustianie, którzy założyli nad Neckarem pierwszy klasztor. Dziesięć lat później w ich ślady poszli franciszkanie.

Znaczenie Tybingi jako miasta hrabiów palatynów podkreślała rozpoczęta w 1185 produkcja monet w mieście, którą przypomina nazwa jednej z ważniejszych ulic Starówki – Münzgasse (pol. Zaułek Monetarny). Miejska waluta Pfennig, jak również tutejsze miary i wagi, były powszechnie akceptowane i stosowane w całym regionie.

W 1280 w Tybindze wybuchł pożar, w wyniku którego dolna część miasta została zniszczona.

Wystawny tryb życia doprowadzał hrabiów palatynów do coraz większego zubożenia, na skutek którego Tybinga została w końcu odsprzedana i od 1342 znajdowała się w posiadaniu hrabiów wirtemberskich.

XV w. |

Przełomowym momentem w życiu miasta był koniec XV wieku, związany z panowaniem hrabiego wirtemberskiego Eberharda V. W 1477 założył on w Tybindze uniwersytet i to pomimo tego, że miasto liczyło wtedy zaledwie 3 tys. mieszkańców, a na południu Niemiec działało już wtedy kilka uczelni wyższych (m.in. w Heidelbergu, Fryburgu czy Ingolstadt). Funkcjonowanie uniwersytetu było możliwe dzięki przeniesieniu do Tybingi Zakonu Kanoników św. Marcina z Sindelfingen. To właśnie kanonicy wspierali finansowo nowo powstałą uczelnię i byli jej pierwszymi wykładowcami.

Kolegiata św. Jerzego (St. Georg) od strony rzeki

Panorama miasta z wieży Kolegiaty św. Jerzego (St. Georg)

Zabudowa głównego rynku (Marktplatz)

Przybycie do miasta kanoników było również przyczyną podniesienia tybingeńskiego kościoła parafialnego św. Jerzego St. Georg (odbudowywanego w latach 1470–1529) do rangi kolegiaty, którą zachowuje do dzisiejszego dnia.

Kiedy zaś za panowania Eberharda V Wirtembergię podniesiono do rangi księstwa, Tybinga w 1495 stała się drugą stolicą i siedzibą rezydencji książęcej.

XVI w. |

Powstanie okolicznych chłopów w 1514 wymusiło na Ulryku Wirtemberskim, kolejnym księciu, przyznanie im pewnych praw. Zawarty wówczas „traktat z Tybingi” ograniczył władzę książęcą i przyznał mieszczanom prawo wyborcze.

W latach 1519–1520 Tybinga znajdowała się pod okupacją austriacką, a książę Ulryk musiał opuścić miasto i udać się na banicję. Gdy w 1534 księciu udało się ponownie odzyskać władzę nad Tybingą, postanowił wprowadzić w mieście nowe, protestanckie porządki. Klasztory augustianów i franciszkanów zostały rozwiązane, a na ich miejsce powołano do życia seminarium i szkołę protestancką. Również na uniwersytecie zaczęto nauczać w duchu reformacji.

XVII-XVIII w. |

Rozwój Tybingi i jej uniwersytetu został zahamowany na skutek wojny trzydziestoletniej. W ostatnim okresie tego krwawego konfliktu Tybinga była przez 12 lat (1636–1648) okupowana przez wojska szwedzkie, austriackie i francuskie.

Dopiero wraz z końcem XVIII wieku położenie miasta zaczęło się stopniowo poprawiać.

XIX w. |

W XIX w. Wirtembergia uzyskała rangę królestwa, w wyniku czego Tybinga prosperowała coraz lepiej, stając się wkrótce jednym z głównych ośrodków nauki w Niemczech.

Na uniwersytecie utworzono nowe wydziały: teologii katolickiej i nauk rządowych (obydwa w 1817) oraz nauk przyrodniczych (1863), który był pierwszym takim wydziałem na terenie Niemiec. W 1845 oddano do użytku budynek Nowej Auli (Neue Aula), dająć podwaliny pod budowę przyszłej dzielnicy uniwersyteckiej na północnym przedmieściu Wilhelmvorstadt.

Wśród adeptów Uniwersytetu w Tybindze byli w tym czasie m.in. Johannes Kepler, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Friedrich Wilhelm Joseph Schelling czy Eduard Mörike. Miasto zyskało też dzięki zainteresowaniu pisarzy i poetów, którzy tu studiowali i tworzyli (m.in. Friedrich Hölderlin, Ludwig Uhland, Wilhelm Hauff i Gustav Schwab).

W 1861 Tybinga uzyskała połączenie kolejowe, a od 1875 była miastem garnizonowym, w którym zaczęto budować baraki wojskowe. Ponieważ miasto rozwijało się w szybkim tempie, do końca XIX wieku zburzono mury i bramy prowadzące do Starego Miasta, gdyż nie spełniały one już swojej pierwotnej funkcji.

Nowa Aula

XX w. |

W 1904 po raz pierwszy dopuszczono kobiety do pobierania nauk na uniwersytecie. Miasto powiększyło swój obszar w 1934, kiedy przyłączono do niego ówczesne podmiejskie wioski Lustnau i Derendingen.

Miasto prawie w ogóle nie ucierpiało w czasie II wojny światowej. W latach 1947–1952, jeszcze przed utworzeniem kraju związkowego Badenia-Wirtembergia, Tybinga była stolicą kraju związkowego Wirtembergia-Hohenzollern. W latach 50. XX w. rozszerzono dzielnicę uniwersytecką na północ od historycznego centrum. W latach 70. na płaskowyżu Morgenstelle (ok. 3 km na północny zachód od centrum) powstała nowa dzielnica uniwersytecka dla nauk matematyczno-przyrodniczych, a także Nowy Ogród Botaniczny. W bezpośrednim sąsiedztwie na Schnarrenbergu na przestrzeni lat (począwszy od lat 50.) powstało wielkie centrum medyczne.

W 1971 rozpoczęła się renowacja obiektów zabytkowych na terenie Starego Miasta. W tym samym roku w granice Tybingi przyłączono okoliczne wioski: Bühl, Hagelloch, Hirschau, Kilchberg, Pfrondorf, Unterjesingen i Weilheim. W 1974 częścią miasta stało się także Bebenhausen, znane ze średniowiecznego klasztoru cystersów i zamku ostatniego króla Wirtembergii, Wilhelma II.

Od 1945 do 1991 Tybinga była miastem garnizonowym wojsk francuskich. Stacjonowały one w dwóch rozległych koszarach na południu miasta. Okoliczne domy zajmowali oficerowie. Po opuszczeniu tych terenów (ok. 60 ha) przystąpiono od razu do ich zagospodarowania pod budownictwo mieszkaniowe. Świetnie rozplanowane Osiedle Francuskie (Französisches Viertel), powstałe w miejscu koszarów Hindenburga (Hindenburg-Kaserne), wyróżnione Niemiecką Nagrodą Urbanistyczną za rok 2001, oraz osiedle Loretto (Loretto-Areal) w miejscu koszarów Loretto stały się powodem do chluby dla władz miasta. Koncepcja urbanistyczna polegała na wyremontowaniu i zachowaniu istniejącej zabudowy i zagęszczenia jej nowymi budynkami. Zadbano przy tym, aby w każdym budynku prócz mieszkań znajdowały się także inne obiekty jak biura, gabinety lekarskie, restauracje, sklepy, przedszkola itp. Ruch kołowy w tych osiedlach jest bardzo ograniczony, miejsca parkingowe znajdują się prawie wyłącznie w garażach piętrowych.

Ratusz w Tybindze

Zabytki |

• zamek Hohentübingen
  


• Kolegiata św. Jerzego (Stiftskirche St. Georg)


• ratusz


• fontanna Neptuna (Neptunbrunnen)


• dom Cotty
  


• Stara Aula (Alte Aula)


• Nowa Aula (Neue Aula)


• wieża Hölderlina
  


• Seminarium Ewangelickie


• bursa


• seminarium im. króla Wilhelma (Wilhelmsstift)


• Muzeum Miejskie w zabytkowym spichlerzu (Stadtmuseum im Kornhaus)


• kościół św. Jakuba (Jakobuskirche)


• kościół św. Jana (Johanneskirche)


• dom zakonnic


• Stary Ogród Botaniczny (Alter Botanischer Garten)


• klasztor i zamek Bebenhausen

Ciekawostki |

We wrześniu 1797 Tybingę odwiedził Johann Wolfgang von Goethe, który złożył wizytę u swojego wydawcy Johanna Friedricha Cotty po drodze do Szwajcarii. Na jego zabytkowym domu Cottahaus do dziś wisi tablica Hier wohnte Goethe („Tu mieszkał Goethe”), ale w pobliżu znajduje się kolejny napis Hier kotzte Goethe („Tu porzygał się Goethe”). Zabawny napis jest metaforą niepochlebnych uwag, które niemiecki poeta zapisał podczas swojego pobytu w Tybindze. W Tybindze rozgrywa się też m.in. akcja książki Denar dla Szczurołapa. Studiował tam główny bohater powieści, dr Gabor Horthy.

Osoby związane z Tybingą |

• 
  Johann Valentin Andreae (1586-1654) – teolog i pisarz


• 
  Philipp Apian (1531-1589) – matematyk i kartograf


• 
  Ernst Bloch (1885-1977) – filozof


• 
  Johann Friedrich Cotta (1764-1832) – wydawca, przemysłowiec i polityk


• 
  Eberhard V Wirtemberski (1445-1496) – hrabia, a następnie książę wirtemberski


• 
  Max Eifert (1808-1888) – pisarz


• 
  Philipp Nicodemus Frischlin (1547-1590) – pisarz


• 
  Leonhart Fuchs (1501-1566) – lekarz i botanik


• 
  Wilhelm Hauff (1802-1827) – pisarz


• 
  Georg Herwegh (1817-1875) – pisarz


• 
  Hermann Hesse (1877-1962) – pisarz-noblista


• 
  Friedrich Hölderlin – niemiecki poeta,


• 
  Karol Eugeniusz Wirtemberski (1728-1793) – książę wirtemberski


• 
  Johannes Kepler (1571-1630) – astronom i matematyk


• 
  Justinus Kerner (1786-1862) – poeta i lekarz


• 
  Hermann Kurz (1813-1873) – pisarz i publicysta


• 
  Isolde Kurz (1853-1944) – pisarka


• 
  Michael Maestlin (1550-1631) – astronom


• 
  Eduard Mörike (1804-1875) – poeta


• 
  Christiane Nüsslein-Volhard (1942-) – biolog, noblistka


• 
  Johannes Reuchlin (1455-1522) – hebraista


• 
  Friedrich Wilhelm Joseph Schelling (1775-1854) – filozof


• 
  Wilhelm Schickard (1592-1635) – matematyk i wynalazca maszyny liczącej


• 
  Gustav Schwab (1792-1850) – pisarz


• 
  Friedrich Silcher (1789-1860) – kompozytor


• 
  Paul Sinner (1838-1925) – fotograf


• 
  Johann von Staupitz (1460-1524) – teolog, duchowy mentor Marcina Lutra


• 
  David Friedrich Strauss (1808-1874) – teolog i pisarz


• 
  Ludwig Uhland (1787-1862) – poeta, literaturoznawca i polityk


• 
  Ulryk Wirtemberski (1487-1550) – książę wirtemberski


• 
  Ottilie Wildermuth (1817-1877) – pisarka


• 
  Wilhelm II Wirtemberski (1848-1921) – król Wirtembergii


• 
  Mathilde Weber (1829-1901) – działaczka kobieca

Współpraca |

Miejscowości partnerskie:

• 
  Aigle, Szwajcaria
  


• 
  Aix-en-Provence, Francja
  


• 
  Ann Arbor, Stany Zjednoczone
  


• 
  Durham, Wielka Brytania
  


• 
  Iklad, Węgry (kontakty utrzymuje dzielnica Unterjesingen)


• 
  Kilchberg, Szwajcaria (kontakty utrzymuje dzielnica Kilchberg)


• 
  Kingersheim, Francja (kontakty utrzymuje dzielnica Hirschau)


• 
  Monthey, Szwajcaria


• 
  Moshi, Tanzania
  


• 
  Perugia, Włochy
  


• 
  Pietrozawodsk, Rosja
  


• 
  Villa El Salvador – dzielnica Limy, Peru
  

Zobacz też |

• Tübingen


• Tübinger Stift

Przypisy |

Bibliografia |

• Sławomir Adamczak, Katarzyna Firlej, Niemcy – praktyczny przewodnik, Wyd. Pascal, Bielsko-Biała 2008.


• 
  Tübingen: A Little Guide through the University City of Tübingen, Bürger- und Verkehrsverein Tübingen, 2008.

Linki zewnętrzne |

• 
  Oficjalna strona miasta (niem. • ang.)
  


• 
  Strona internetowa uniwersytetu w Tybindze (niem. • ang.)
  


• 
  Strona internetowa o Tybindze (niem.)
  


• 
  Tübingen Insider Tips (niem.)
  

p • d • e Powiat Tybinga (Landkreis Tübingen) Siedziba powiatu: Tybinga (Tübingen) Miasta Mössingen Rottenburg am Neckar Tybinga (Tübingen) Gminy Ammerbuch Bodelshausen Dettenhausen Dußlingen Gomaringen Hirrlingen Kirchentellinsfurt Kusterdingen Nehren Neustetten Ofterdingen Starzach Wspólnoty administracyjne Mössingen Rottenburg am Neckar Związki gmin Steinlach-Wiesaz