Egftnjytyk

Literatura francuska to dzieła napisane przez autorów narodowości francuskiej lub posługujących się językiem francuskim a jej historia rozpoczyna się w starofrancuskim średniowieczu i trwa do współczesności. Jest jedną z najbogatszych literatur na świecie.

Historia literatury francuskiej |

Średniowieczna literatura francuska |

• Chansons de geste


• Literatura dworska


• Romanse dworskie


• Literatura mieszczańska


• Poezja średniowieczna :
  
  
  
  • Poezja dworska
  
  
  • Poezja mieszczańska
  
  
  
  

Jedna z przysiąg strasburskich (842) jest najstarszym znanym współcześnie tekstem napisanym w języku starofrancuskim. Pierwszym zachowanym tekstem literackim w tym języku jest Sekwencja o świętej Eulalii (przypuszczalnie powstały pomiędzy 881 i 882 rokiem). 29 linijkowa adaptacja hymnu Prudencjusza ze zbioru Liber Peristephanon (utwór III)^[1].

Pierwsze powszechnie znane utwory literatury francuskiej pochodzą z XI wieku. Chansons de geste to długie poematy przeznaczone do publicznego śpiewania. W podniosły sposób opisują czyny wojenne, szczególną uwagę przywiązując do etosu rycerskiego. Nierzadko fakty historyczne przeplatane są legendami. Najstarszym i najbardziej znany utworem tego okresu jest Pieśń o Rolandzie (rękopis z 1170).

Literaturę dworską stanowią utwory XII-wieczne. Tematem przewodnim jest kult miłości doskonałej, a nierzadko również nieszczęśliwej. Jej początki sięgają starożytności a inspirowane legendami celtyckimi. Wyraźne są też wpływy wschodnie wynikające z udziału Francuzów w licznych krucjatach tego okresu. Przykładowym dziełem tego okresu jest legenda o Tristanie i Izoldzie, która opowiada o miłości kończącej się śmiercią kochanków. Poematy śpiewali trubadurzy i truwerzy na dworach książęcych. Chrétien de Troyes (ok. 1135-ok. 1190)^[2].) jest pierwszym autorem francuskich romansów rycerskich. Jego dzieła- Érec et Énide, Cligès, Lancelot, Yvain oraz niedokończony Perceval są klasycznymi przykładami tego gatunku literackiego.

Pochodzący z początku XIII wieku poemat Powieść o Róży jest jednym z ostatnich tekstów poświęconych miłości dworskiej (amour courtois). Utwór ma dwóch autorów. Poemat rozpoczął Guillaume de Lorris a jego ciąg dalszy napisał Jean de Meung.

W tym samym czasie powstała anonimowa Powieść o Lisie, będąca zbiorem opowieści o rozumnych zwierzętach. Lis Renart, niedźwiedź Bury, wilk Ysengrin, kogut Chantecler czy kot Tybert^[3] odzwierciedlające ludzkie cechy: nieuczciwość, naiwność oraz spryt. Utwór piętnuje wartości feudalne i moralność dworską.

Paryski poeta XIII wieku, Rutebeuf, w swoich utworach słabość ludzką i biedę kontrastował z wartościami dworskimi.

Pierwsze francuskojęzyczne kroniki pochodzą z XII wieku i są opowieściami z krucjat. Celem niektórych z nich, jak opisujące życie Ludwika IX kroniki autorstwa Jean de Joinville jest nauczanie moralności oraz idealizacja wypraw krzyżowych. Jean Froissart (1337-1405) w dwóch tomach Chroniques opisuje dzieje wojny stuletniej. Postać poety Eustache Deschamps ukazuje mentalność ludzi żyjących w tym okresie.

François Villon tworzył już po zakończeniu wojny stuletniej. Jego utwory ukazują zamęt i przemoc tej epoki przeciwko czemu autor się buntuje.

Teatr religijny rozwija się przez całą epokę średniowiecza. Wystawiane są misteria z okazji świąt religijnych (takich, jak Boże Narodzenie, Wielkanoc czy Wniebowstąpienie). W przeciwieństwie do literatury teatr skierowany jest do szerokiej publiki. W XV wieku narodził się we Francji nowy typ teatru - komiczny zwany farsowym, który został ostro skrytykowany przez Kościół.

Szesnastowieczna literatura francuska |

Początki renesansu we Francji najwcześniej można było dostrzec w Lyonie. Jednak za promotora odnowy artystycznej i literackiej na szerszą skalę uznaje się króla Franciszka I, który po kampanii wojskowej w Italli zainteresował się sztuką i kulturą epoki renesansu.

Idee humanizmu wyraźnie odzwierciedlała literatura. Odnoszono się do dawnych historii tekstów greckich łacińskich czy hebrajskich. Dominowało pragnienie wiedzy, epikureizm, odnowa form i tematów średniowiecznych.

W poezji ważnymi autorami byli Clément Marot, Jean de Sponde, Agrippa d’Aubigné, oraz poeci Plejady, między innymi Pierre de Ronsard i Joachim du Bellay, którzy pragnęli ukazać wartość poetycką języka francuskiego.

Autorami najważniejszych powieści to Rabelais i Małgorzaty z Nawarry.

Próby Montaigne’a, jedna z pierwszych francuskojęzycznych autobiografii-są ważnym dziełem łączącym filozofię i biografię. Montaigne ukazuje posępną atmosferę swoich czasów, zdominowanych przez wojny religijne i wojny o sukcesję dynastyczną.

Siedemnastowieczna literatura francuska |

Siedemnasty wiek to czas dwóch ważnych prądów literackich: klasycyzmu i baroku. Niektórzy autorzy (jak Pierre Corneille) tworzyli w jednym i drugim. Pod koniec wieku w literaturze zaznacza się prąd myślowy, który jest początkiem Oświecenia - Lumières (jego członkiem jest np. La Bruyère). Wielkimi nazwiskami tej epoki są: Corneille, Jean Racine, Molière, Pascal, La Rochefoucauld, La Fontaine, Nicolas Boileau, Jean de La Bruyère, Madame de La Fayette, Markiza de Sévigné czy kardynał Jean-François Paul de Gondi.

Osiemnastowieczna literatura francuska |

 Zobacz więcej w artykule Filozofia francuska, w sekcji Oświecenie.

Osiemnasty wiek nazywany jest siècle des Lumières- wiekiem Oświecenia. Czasy te to triumf rozumu nad ciemnotą i zabobonami. Oświecenie jest ruchem obejmującym całą Europę ,ale to we Francji filozofowie najlepiej ukazują idee tego wieku i trafnie określają jego wartości, które od czasu Rewolucji Francuskiej będą miały trwałe znaczenie dla reszty świata. Filozofami wieku oświecenia są: Voltaire, Rousseau, Diderot i Montesquieu.

Dziewiętnastowieczna literatura francuska |

• 
  François-René de Chateaubriand (1768-1848)


• 
  Benjamin Constant (1767-1830)


• 
  Alphonse de Lamartine (1790-1869)


• 
  Alfred de Musset (1810-1857)


• 
  Victor Hugo (1802-1885)


• 
  Gérard de Nerval (1808-1855)


• 
  George Sand (1804-1876)


• 
  Stendhal (1783-1842)


• 
  Honoré de Balzac (1799-1850)


• 
  Gustave Flaubert (1821-1880)


• 
  Alexandre Dumas (ojciec) (1802-1870)


• 
  Alexandre Dumas (syn) (1824–1895)


• 
  Jules Verne (1828-1905)


• 
  Paul Verlaine (1844-1896)


• 
  Stéphane Mallarmé (1842-1898)


• 
  Arthur Rimbaud (1854-1891)


• 
  Jules Laforgue (1860-1887)


• 
  Comte de Lautréamont (1846-1870)


• 
  Charles Baudelaire (1821-1867)


• 
  Émile Zola (1840-1902)


• 
  Guy de Maupassant (1850-1893)


• 
  Eugène Sue (1804-1857)


• 
  Prosper Mérimée (1803-1870)


• 
  Charles-Augustin Sainte-Beuve (1804-1869)


• 
  Ernest Renan (1823-1892)


• 
  Théophile Gautier (1811-1872)


• 
  Sully Prudhomme (1839-1907)


• 
  Jules Amédée Barbey d’Aurevilly (1808-1889)

Dwudziestowieczna literatura francuska |

• 
  Marcel Achard (1899 – 1974)


• 
  Émile Chartier, pseud Alain (1868 – 1951)


• 
  Alain-Fournier (1886 – 1914)


• 
  Jean Anouilh (1910 – 1987)


• 
  Guillaume Apollinaire (1880 – 1918)


• 
  Louis Aragon (1897-1982)


• 
  Raymond Aron (1905 – 1983)


• 
  Fernando Arrabal (1932 – )


• 
  Marcel Aymé (1902 – 1967)


• 
  Gaston Bachelard (1884 – 1962)


• 
  Henri Barbusse (1873 – 1935)


• 
  Georges Bataille (1897 – 1962)


• 
  René Barjavel (1911-1985)


• 
  Jean Baudrillard (1929 – 2007)


• 
  Jean Hervé-Bazin, pseud. Hervé Bazin (1911 – 1996)


• 
  Simone de Beauvoir (1908 – 1986)


• 
  Samuel Beckett (1906 – 1989)


• 
  Henri Bergson (1859 – 1941)


• 
  Georges Bernanos (1888 – 1948)


• 
  Tristan Bernard (1866 – 1947)


• 
  Pierre Boileau (1906 -1989) i Thomas Narcejac (1908 – 1998) pseud. Boileau-Narcejac
  


• 
  Pierre Boulle (1912 – 1994)


• 
  Paul Bourget (1852 – 1935)


• 
  Georges Brassens (1921 – 1981)


• 
  André Breton (1896 – 1966)


• 
  Michel Butor (1926 – )


• 
  Albert Camus (1913 – 1960)


• 
  François Cavanna (1923 – )


• 
  René Char (1907 – 1988)


• 
  Paul Claudel (1868 – 1955)


• 
  Jean-Marie Gustave Le Clézio (1940 – )


• 
  Jean Cocteau (1889 – 1963)


• 
  Sidonie-Gabrielle Colette, pseud. Colette (1873 – 1954)


• 
  Robert Desnos (1900 – 1945)


• 
  Philippe Djian (1949 – )


• 
  Maurice Druon (1918 – )


• 
  Eugène Grindel, pseud. Paul Eluard (1895 – 1952)


• 
  Louis-Ferdinand Céline (1894-1961)


• 
  Anatole France (1844 – 1924)


• 
  Romain Kacew, pseud. Romain Gary lub Emile Ajar (1914 – 1980)


• 
  Jean Genet (1910 – 1986)


• 
  André Gide (1869 – 1951)


• 
  Jean Giraudoux (1882 – 1944)


• 
  René Goscinny (1926 -1977)


• 
  Michel Houellebecq (1958 – )


• 
  Eugène Ionesco (1912 – 1994)


• 
  André Malraux (1901 – 1976)


• 
  François Mauriac (1885 – 1970)


• 
  Frédéric Mistral (1830 – 1914)


• 
  Henry Millon de Montherlant (1896 – 1972)


• 
  Jean-Luc Nancy (1940 – )


• 
  Amélie Nothomb (1967 – )


• 
  Marcel Pagnol (1895 – 1974)


• 
  Georges Perec (1936 – 1982)


• 
  Jacques Prévert (1900 – 1977)


• 
  Marcel Proust (1871 – 1922)


• 
  Raymond Queneau (1903 – 1976)


• 
  Raymond Radiguet (1903 – 1923)


• 
  Alain Robbe-Grillet (1922 – )


• 
  Romain Rolland (1866 – 1944)


• 
  Jules Romains (1885 – 1972)


• 
  Françoise Quoirez, pseud. Françoise Sagan (1935 – 2004)


• 
  Antoine de Saint-Exupéry (1900 – 1944)


• 
  Jean-Paul Sartre (1905 – 1980)


• 
  Claude Simon (1913 – 2005)


• 
  Paul Valéry (1871 – 1945)


• 
  Boris Vian (1920 – 1959)

Zobacz też |

• Nagroda Goncourtów


• literatura francuskojęzyczna

Przypisy |