Egftnjytyk

Jon azotanowy
struktury rezonansowe jonu azotanowego
rozkład potencjału elektrycznego jonu azotanowego
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) addyt. trioksydoazotan(1−) Inne nazwy i oznaczenia półsyst. jon azotanowy Stocka jon azotanowy(V)
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	NO− 3
Masa molowa	62,00 g/mol
Identyfikacja
PubChem	943[1]
SMILES [N+](=O)([O-])[O-]
InChI InChI=1S/NO3/c2-1(3)4/q-1 Key=NHNBFGGVMKEFGY-UHFFFAOYSA-N
Budowa Typ hybrydyzacji i VSEPR sp²
Podobne związki
Podobne związki	azotyny
Multimedia w Wikimedia Commons

Azotany (nazwa systematyczna: trioksydoazotany(1−); w systemie Stocka: azotany(V)) – grupa związków chemicznych, sole i estry kwasu azotowego (HNO
3).

Azotany – sole kwasu azotowego |

Azotany są krystalicznymi substancjami, dobrze rozpuszczalnymi w wodzie. Mają silne właściwości utleniające^{[2][potrzebny numer strony]}.

Azotany otrzymuje się w reakcji: kwas azotowy + metal lub tlenek/wodorotlenek/węglan metalu.

Azotany należą do V grupy analitycznej anionów, wykrywa się je za pomocą m.in. próby obrączkowej.

Mogą występować w przyrodzie jako minerały saletry, np. saletra chilijska (nitronatryt), saletra indyjska (nitrokalit).

Znajdują zastosowanie jako nawozy mineralne, materiały wybuchowe, do produkcji barwników, w lecznictwie oraz jako topniki.

Do wykrywania azotanów, po ich wstępnej redukcji do azotynów, można wykorzystać odczynnik Griessa^[3].

Struktura |

Wszystkie azotany zawierają jon azotanowy NO−
3. Jon ten wykazuje strukturę płaską. Atom azotu jest w stanie hybrydyzacji sp². Zhybrydyzowane orbitale tworzą wiązania σ z trzema atomami tlenu. Ponadto pokrywanie się niezhybrydyzowanego, prostopadłego do płaszczyzny cząsteczki orbitalu p z odpowiednimi orbitalami p atomów tlenu powoduje utworzenie zdelokalizowanych orbitali π. Poza tym, wokół każdego atomu tlenu zlokalizowane są po dwie niewiążące pary elektronowe. Zgodnie z powyższym, wszystkie wiązania N−O są równocenne. Ich długość wynosi 124 pm, a kąt pomiędzy nimi 120°.

W przypadku przyjęcia przez jon azotanowy kationu, np. metalu czy wodoru i utworzenia soli lub kwasu azotowego, jedna z niewiążących par elektronowych jednego z atomów tlenu jest zużywana na utworzenie z nim wiązania σ. W efekcie następuje wydłużenie wiązania tego atomu tlenu z atomem azotu, a także powiększenie się kąta pomiędzy wiązaniami atomu azotu z pozostałymi atomami tlenu i nieznacznym ich skróceniem.

Przykładowe azotany nieorganiczne |

• 
  azotan amonu (saletra amonowa)


• 
  azotan potasu (saletra indyjska)


• 
  azotan sodu (saletra chilijska)


• 
  azotan wapnia (saletra norweska)


• azotan baru


• azotan srebra(I)

Azotany organiczne |

Organiczne sole kwasu azotowego |

Zasadowe związki organiczne, np. aminy, tworzą z kwasem azotowym sole amoniowe, np.

• 
  azotan metyloamoniowy, [CH
  3NH
  3]+
  [NO
  3]−
  – dodatek do materiałów wybuchowych^[4]
  


• 
  azotan etyloamoniowy, [C
  2H
  5NH
  3]+
  [NO
  3]−
  – pierwsza ciecz jonowa występująca w stanie ciekłym w temperaturze pokojowej^[5]
  

Estry kwasu azotowego |

Azotan – ester kwasu azotowego

Estry kwasu azotowego mają wzór ogólny R−O−NO
2, gdzie R jest dowolną resztą organiczną.

Wobec estrów kwasu azotowego zamiast nazwy „azotan związku” (np. azotan celulozy) używa się często niezbyt poprawnej nazwy „nitrozwiązek” (np. nitroceluloza) przysługujących związkom zawierającym grupę nitrową (−NO
2) połączoną bezpośrednio z atomem węgla. Wynika to ze względów historycznych i głębokiego zakorzenienia tych nazw.

Przykładowe estry kwasu azotowego:

• nitrogliceryna


• nitroglikol


• nitroceluloza


• nitromannit

Azotany w akwarium |

Azotany są końcowym produktem przemiany azotowej tzw. cyklu azotowego realizowanym przez bakterie nitryfikacyjne, odpadowych białek, mocznika oraz amoniaku. W akwarium pochłaniają je rośliny oraz w mniejszym stopniu glony, a usuwane są poprzez przekształcenie do wolnego azotu przez beztlenowe bakterie denitryfikacyjne w specjalnym filtrze (denitryfikatorze), przez tzw. strefy beztlenowe w podłożu lub podmianę wody. Azotany są uważane za najmniej szkodliwe ze wszystkich związków azotowych. Dopuszczalne krótkotrwałe stężenie dla ryb w akwariach słodkowodnych wynosi do 50 mg/l. Organizmy morskie mają znacznie mniejszą tolerancję, np. koralowce wymagają zawartości poniżej 5 mg/l.

Stężenia w akwariach słodkowodnych |

• poniżej 5 mg/l – nieszkodliwe


• od 5 czasem 10 mg/l – poziom utrzymywany w akwariach ze specjalnym filtrem (denitryfikatorem)


• do 40 mg/l – wspomagają rozwój roślin


• 40–80 mg/l – powodują wzrost glonów


• 80–140 mg/l – zahamowanie wzrostu roślin i gwałtowny wzrost glonów


• ponad 140 mg/l – niebezpieczne dla ryb i roślin.

Azotany w wodociągowej wodzie pitnej |

Polskie i europejskie prawo dopuszcza zawartość azotanów do 50 mg/l^[6].

Zobacz też |

• cykl azotowy

Przypisy |