Egftnjytyk

Milicja Obywatelska
MO
Milicja Obywatelska w latach 80.
Państwo	Polska
Historia
Sformowanie	1944
Rozformowanie	1990
Pierwszy dowódca	komendant główny MO Franciszek Jóźwiak
Święto	7 października
Dane podstawowe
Podporządkowanie	Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego Ministerstwu Spraw Wewnętrznych
Liczebność	80 000
Budżet wojskowy

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem: Milicja Obywatelska

Zobacz w Wikiźródłach tekst Dekret PKWN z 15 sierpnia 1944 r. o ustanowieniu Milicji Obywatelskiej

Zobacz w Wikiźródłach tekst Dekret PKWN z 7 października 1944 r. o Milicji Obywatelskiej

Medal pamiątkowy poświęcony Milicji Obywatelskiej i Służbie Bezpieczeństwa, upamiętniający ich 45-letni okres w służbie i obronie Polski Ludowej

Palemka – naszywka na kołnierzu mundurów szeregowych i podoficerów MO (do 1990 r.)

Palemka - naszywka na kołnierzu mundurów chorążych i oficerów MO (do 1990 r.)

Oddział Milicji Obywatelskiej, ustawiony do przeglądu. Pogórze Dynowskie 1946 rok.

Zebranie partyjne w komendzie miejskiej MO w latach 70.

Pomnik poległych „w walce o Władzę Ludową” funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa w Wągrowcu

Milicjant z opaską biało-czerwoną na mundurze. Ziemie Odzyskane w 1945 r. (rekonstrukcja historyczna)

Milicjant w grudniu 1970 (plan filmu Czarny czwartek)

Historia MO

Milicyjna Warszawa

Milicyjna Nysa

Milicyjny GAZ-69

Milicyjny Polski Fiat 125p

Milicyjny Polonez

Tarcze milicyjne z lat 80., ekspozycja w Europejskim Centrum Solidarności

Milicja Obywatelska (MO) – mundurowa formacja państwowa o charakterze policyjnym służąca do utrzymania ładu i porządku, walki z przestępczością oraz zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, działająca w Polsce Ludowej i w Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1944–1990. Odpowiednik policji w innych krajach. Jej liczebność wynosiła ok. 80 000 funkcjonariuszy^[1].

Historia |

 Osobne artykuły: Policja Państwowa i Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa.

Milicja Obywatelska została utworzona na podstawie Manifestu Lipcowego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego oraz dekretu o powołaniu MO z 7 października 1944 r i podporządkowana organizacyjnie Resortowi Bezpieczeństwa Publicznego. Składała się głównie z partyzantów Armii Ludowej, żołnierzy oddelegowanych z Wojska Polskiego, członków Polskiej Partii Robotniczej, a także Polskiej Partii Socjalistycznej i Stronnictwa Ludowego^[2]. Funkcjonariuszami MO zostawali także byli członkowie podziemia (np. Armii Krajowej) starający się w ten sposób zapewnić sobie wpływ na życie codzienne. Zdarzało się nawet, że w całości posterunki były akowskie, przynajmniej w początkach tworzenia władzy ludowej^[3].

Funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej składali takie samo uroczyste ślubowanie jak funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa. Jego główny fragment brzmiał następująco

Ślubuję uroczyście...- służyć wiernie Ojczyźnie, Partii i Władzy Ludowej oraz strzec ustalonego przez prawo ładu, porządku i bezpieczeństwa publicznego[4].

Pierwszym komendantem głównym MO został Franciszek Jóźwiak^[5].
Milicję następnie podporządkowano Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego, od 1955 zaś Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Od marca 1946 do końca lat 40. XX wieku terenowe jednostki MO wraz z oddziałami Ludowego Wojska Polskiego, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Wojsk Ochrony Pogranicza, Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej podporządkowane były wojewódzkim komisjom bezpieczeństwa, podległym Państwowej Komisji Bezpieczeństwa.

W latach 1944–1948 Milicji Obywatelskiej używano do walki ze zbrojnym podziemiem, w skład którego wchodziły polskie organizacje podziemne: Wolność i Niezawisłość, Narodowe Siły Zbrojne, Ruch Oporu Armii Krajowej, Narodowe Zjednoczenie Wojskowe, Konspiracyjne Wojsko Polskie, ale też np. Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów UPA i niemiecki Werwolf^[6][7].

 Zobacz też kategorię: Ofiary przestępstw Milicji Obywatelskiej.

Dekrety i pierwsza struktura organizacyjna KG MO |

Gdy 27 lipca 1944 roku jednym z dwóch dekretów PKWN ustanowiono Milicję Obywatelską (Dekret PKWN został zatwierdzony 15 sierpnia 1944 roku przez Krajową Radę Narodową)^[8], w Rzeczypospolitej – „organie prasowym Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego” – z 16 sierpnia 1944 roku^[8] zapewniano:

Władze komunistyczne doszły do wniosku, że dekret, w którym Milicja Obywatelska podlegała Radzie Narodowej, nie mógł być uznany, nawet jeżeli go wydano na wniosek Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej i zatwierdzono przez KRN. Dekretu nie uznano, nie ogłoszono dekretu w Dzienniku Ustaw RP. Przystąpiono do pracy nad nowym dokumentem wolnym od poprzednich błędów, który powstał i został zatwierdzony 7 października 1944 roku oraz opublikowano w Dzienniku Ustaw RP; Dz.U. RP nr 7 , poz 33^[8].

Milicję Obywatelską włączono w skład powstałego 21 lipca 1944 roku Resortu Bezpieczeństwa Publicznego. Ogniwem kierującym była Komenda Główna MO, na czele której stanął Franciszek Jóźwiak ps. (Witold). KG MO, która mu wówczas podlegała, przedstawiała się następująco:

Kierownictwo

1. 
   komendant główny: gen. bryg. Franciszek Jóźwiak
   


2. 
   zastępca ds. operacyjnych: płk Jan Szaniawski
   


3. 
   zastępca ds. polityczno-wychowawczych: Leonard Borkowicz
   


4. 
   zastępca ds. administracyjno-gospodarczych: płk Edward Rajkowski
   

Piony wspomagające

• 
  Inspektorat Komendanta Głównego kierowany przez Józefa Kratkę
  


• 
  Zarząd Polityczno-Wychowawczy kierowany przez ppłk. Walentego Titkowa
  


• 
  Biuro Rejestracji Cudzoziemców kierowane przez Tadeusza Strzelczyka
  


• Batalion Operacyjny


• Batalion Specjalny

Piony tematyczno-operacyjne KG MO

• 
  Oddział I - [personalny] (Stanisław Glinka-Wrzos)


• 
  Oddział II - [kryminalno-śledczy] (Aleksander Michalski)


• 
  Oddział III - [paszportowy] (Alef Gustaw-Bolkowiak)


• 
  Oddział IV - [służby zewnętrznej] (Zygmunt Duszyński)


• 
  Oddział V - [gospodarczo-finansowy] (Edward Baryka-Jędrzejewski)

MO w terenie |

Pod względem terytorialnym organizacja MO dostosowana była do podziału administracyjnego kraju. Na poziomie centralnym funkcjonowała Komenda Główna, a w terenie komendy wojewódzkie, powiatowe, miejskie i dzielnicowe. Na najniższym szczeblu działały posterunki, których zakres terytorialny pokrywał się z terenem administrowanym przez dwie lub więcej rad gromadzkich^[9].

MO i SB |

W 1956 ponownie powiązano milicję ze służbami wewnętrznymi, lecz tym razem to MO miała pozycję „dominującą”. W komendach MO utworzono stanowiska zastępców komendantów MO ds. Służby Bezpieczeństwa. Służbę Bezpieczeństwa połączono z milicją tymi samymi mundurami, nadawano stopnie MO w praktyce ukrywając napiętnowaną po 1956 roku bezpiekę, będącą zawsze „formacją w formacji” pod płaszczem milicji. Oprócz zadań związanych z bezpieczeństwem i zwalczaniem przestępczości używana była w walce z opozycją i manifestacjami, skutkiem czego, zwłaszcza w latach osiemdziesiątych, była negatywnie postrzegana przez społeczeństwo, a jej funkcjonariusze niekiedy poddani społecznemu ostracyzmowi. Pewne próby uzyskania autonomii w ramach związków zawodowych w 1981 zostały przekreślone przez sytuację stanu wojennego.

Ze względu na zadania, które przewidziano dla MO, takie jak ewentualne działanie przeciwpartyzanckie^{[potrzebny przypis]}, formacja ta aż do chwili swojego rozwiązania była silnie uzbrojona, m.in. w transportery opancerzone BTR-60 z ciężkimi karabinami maszynowymi oraz w bardzo dużą liczbę karabinków AK, mało przydatnych do zwalczania przestępców na terenach zurbanizowanych, ze względu na ogromną energię początkową pocisku 7,62 x 39 mm wz. 43 (z łatwością mógł on przebić cienkie ściany budynków i ranić osoby postronne). W 1983 utworzono wojewódzkie Urzędy Spraw Wewnętrznych. MO została przekształcona w kwietniu 1990 w Policję.

Komendanci główni Milicji Obywatelskiej |

• 
  Franciszek Jóźwiak (październik 1944 – marzec 1949)


• 
  Józef Konarzewski (marzec 1949 – grudzień 1953)


• 
  Stanisław Wolański (grudzień 1953 – czerwiec 1956)


• 
  Ryszard Dobieszak (czerwiec 1956 – lipiec 1965)


• 
  Tadeusz Pietrzak (lipiec 1965 – sierpień 1971)


• 
  Kazimierz Chojnacki (wrzesień 1971 – maj 1973)


• 
  Marian Janicki (maj 1973 – luty 1978)


• 
  Stanisław Zaczkowski (luty 1978 – październik 1981)


• 
  Józef Beim (październik 1981 – kwiecień 1987)


• 
  Zenon Trzciński (maj 1987 – maj 1990)

Umundurowanie i wyposażenie Milicji Obywatelskiej |

Początkowo, czyli w latach 1944-1946, oznaką służbową funkcjonariuszy MO była tylko biało-czerwona opaska z odpowiednim napisem, noszona na rękawie polskiego czy poniemieckiego munduru lub ubioru cywilnego. W 1946 wprowadzono dla milicjantów mundur kroju wojskowego z chabrową barwą służby na otoku i patkach, niemniej jeszcze przez wiele miesięcy ubiór był improwizowaną kompilacją najróżniejszych elementów „wojskowopodobnych”^[10]. MO używała mundurów w kolorze błękitnoszarym.

Stopnie służbowe w MO |

Przez pierwsze 10 lat funkcjonariuszom nadawano stopnie wojskowe. Zmiana nastąpiła wraz z wejściem w życie przepisów z 1954, które ustanawiały stopnie Milicji Obywatelskiej oparte jednak na nazewnictwie wojskowym.

Stopnie służbowe Milicji Obywatelskiej wprowadzone w 1955 roku:

Stopnie służbowe Milicji Obywatelskiej wprowadzone w 1962 roku (ze zmianami wprowadzonymi w 1969 roku) :

Stopnie Służbowe Milicji Obywatelskiej wprowadzone w 1975 roku:

Stopnie służbowe Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa wprowadzone w 1986 roku:

W kulturze |

W okresie PRL wydawano powieści i opowiadania milicyjne, na których podstawie powstał serial 07 zgłoś się. Wydawano także serię komiksów Kapitan Żbik. Pracę Milicji Obywatelskiej przedstawiono m.in. w serialach i filmach fabularnych:

• 
  Przygody psa Cywila,


• Kapitan Sowa na tropie


• 
  Wilcze echa,


• 
  Złote koło,


• 
  Cień,


• 
  Bicz boży,


• 
  Dotknięcie nocy,


• 
  Gdzie jest trzeci król,


• 
  Tylko umarły odpowie,


• Wiosna panie sierżancie.


• Przepraszam, czy tu biją?

Zobacz też |

• Milicja


• Młodzieżowa Służba Ruchu


• Nieetatowe Oddziały Milicji Obywatelskiej


• Podziemie reakcyjne


• Rezerwowe Oddziały Milicji Obywatelskiej


• Święto Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa


• Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej


• Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej

Przypisy |

Linki zewnętrzne |

• Historia MO na stronie KPP Braniewo


• Unikalne nagrania korespondencji radiowej MO i ZOMO w trakcie walk ulicznych we Wrocławiu – 31 sierpnia 1982 r.


• Nagrania korespondencji radiowej MO w trakcie „zabezpieczania” mszy świętej za Ojczyznę w kościele przy Alei Pracy we Wrocławiu – 22 lutego 1987 r.


• 
  Szkoła Żeńskiego Batalionu Drogowego MO w Łodzi w PKF na stronie KronikaRP
  


• 
  4. rocznica powstania MO w PKF na stronie KronikaRP
  


• 
  Wystawa rysunków „Milicjant w oczach dziecka” w Koszalinie z okazji dwudziestej rocznicy istnienia w PKF na stronie KronikaRP
  


• 
  Cywilny chrzest dzieci milicjantów w Warszawie w PKF na stronie KronikaRP
  


• Krzysztof Halicki: Dzieje Policji w Gniewie i regionie w latach 1920–2013. Bydgoszcz: Krzysztof Halicki - Academia.edu, 2014. [dostęp 2015-02-23].

p • d • e Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (1944–1954) Instytucje podległe KBW • MO • ORMO • SW • WOP (od 1949) Wojewódzkie UBP WUBP w Białymstoku • WUBP w Bydgoszczy • WUBP w Gdańsku • WUBP w Katowicach • WUBP w Kielcach • WUBP w Koszalinie (od 1950) • WUBP w Krakowie • WUBP w Lublinie • WUBP w Łodzi • WUBP w Olsztynie • WUBP w Opolu (od 1950) • WUBP w Poznaniu • WUBP w Rzeszowie • WUBP w Szczecinie • WUBP w Warszawie • WUBP we Wrocławiu • WUBP w Zielonej Górze (od 1950) Otoczenie PPR (1942-1949) • Kujbyszewiacy (1944-1945) • RBP (1944-1945) • PKB (od 1946) • Operacja Cezary (1948-1952) • KB KC PZPR (1949-1954) • KdsBP (1954-1956) • MSW PRL (1954-1990) • SB (1956-1990)