Egftnjytyk

Polacy w Rosji – jedna z mniejszości narodowych, zamieszkujących Federację Rosyjską. Rosję zamieszkuje około 73 tys. Polaków, z czego 47 tys. to osoby polskojęzyczne. Setki tysięcy kolejnych mieszkańców Rosji posiada polskie korzenie. W Rosji działa szereg organizacji polonijnych, do najznaczniejszych należy Federalna Polska Autonomia Narodowo-Kulturalna „Kongres Polaków w Rosji”, wydawane są także czasopisma polonijne, publikowane polskie książki i prowadzone polskojęzyczne strony internetowe. W Rosji działają tzw. polskie domy, polskie kościoły i odbywają się polskojęzyczne nabożeństwa.

Historia Polaków na ziemiach rosyjskich sięga początków państwowości rosyjskiej. Wielu wybitnych przedstawicieli kultury rosyjskiej jak i najwyższych władz było polskiej narodowości i odegrało znaczącą rolę w historii państwa rosyjskiego. Część Polaków to także potomkowie carskich lub radzieckich zesłańców z XIX i pierwszej połowy XX wieku. Wielu Polaków pochodzących najczęściej z byłych republik radzieckich osiedliło się w Rosji dopiero po 1991 roku.

Liczebność i rozmieszczenie na obszarze kraju |

Według danych rosyjskiego spisu powszechnego z roku 2002, polską narodowość zadeklarowało 73 001 (0,05%) mieszkańców kraju, jednak według niektórych polskich szacunków, liczba Polaków w Rosji może dochodzić nawet do 300 tys. osób. Zgodnie z wynikami spisu z 2002 roku Polacy w Rosji zamieszkiwali wówczas przede wszystkim wielkie miasta: Moskwę (4456 osób), Petersburg (4451 osób), w dalszej kolejności obwody kaliningradzki (3918 osób) i tiumeński (3427 osób), Republikę Karelii (3022 osób) i Kraj Krasnodarski (2958 osób).

Cmentarz Polski w Smoleńsku

Konsulat Polski w Smoleńsku

Ambasada Polski w Moskwie

Historia |

Polacy w Carstwie Rosyjskim |

Bastion królewski Zygmunta III Wazy w Smoleńsku

Poszczególni Polacy byli obecni na ziemiach rosyjskich od zarania państwowości rosyjskiej, jednak trwała polska diaspora w Rosji została ukształtowana w okresie od XVII do XX wieku. Początków trwałej diaspory można dopatrywać się w polskiej kolonizacji wschodnich ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego, które następnie zostały w XVI i XVII wieku wcielone do państwa rosyjskiego. Znalazłsza się pod rosyjskim panowaniem szlachta polska na ogół przyjmowała poddaństwo rosyjskie wraz z prawosławiem i nie powracała już do Korony. Najznaczniejszym przykładem jest rosyjska gałąź rodu Glinków herbu Trzaska pochodzących z ziemi łomżyńskiej. Po utracie Smoleńska przez Polskę w 1667 roku Glinkowie pozostali w smoleńskim majątku, przyjmując poddaństwo rosyjskie i prawosławie. Carskie władze zachowały im w zamian przywileje szlacheckie w tym herb Trzaska oraz nadania królewskie^[7]. Wywodzący się z tejże rodziny Michaił Glinka uważany jest za twórcę narodowej opery rosyjskiej. W rezultacie około dwustu herbów rosyjskich posiada polskie i litewskie korzenie. Część z herbów było używanych w niezmienionej lub tylko nieznacznie zmienionej formie i nadal wyglądały tak samo jak te polskie^[8].

W latach 1665-1685 istniało państwo Jaxa na obszarze dzisiejszego Dalekiego Wschodu Rosji, utworzone przez polskiego zesłańca Nicefora Czernichowskiego.

Polacy w Imperium Rosyjskim |

Główne ośrodki zesłań Polaków w Imperium Rosyjskim

 Osobny artykuł: Polscy zesłańcy w Imperium Rosyjskim.

Polacy osiedlali się na ziemiach dzisiejszej Rosji dobrowolnie lub pod przymusem – na skutek carskich zsyłek w XIX wieku. Polacy o wysokich kwalifikacjach, jak naukowcy, technicy, niektórzy urzędnicy, artyści, aktorzy osiedlali się najczęściej w metropoliach. Zesłańcy tymczasem byli osiedlani przymusowo w słabo zaludnionych regionach, szczególnie na północy i wschodzie kraju w celu ich zagospodarowania.

Dom w Petersburgu, w którym mieszkał Adam Mickiewicz od kwietnia 1828 do maja 1829 r.

Pochód na Sybir, obraz Artura Grottgera

Liczebność Polaków (na podstawie kryterium językowego) w 20 największych miastach Imperium Rosyjskiego w 1897, do dziś znajdujących się w granicach Rosji:

Polacy w Rosyjskiej FSRR |

W XX wieku liczebność polskiej diaspory w ZSRR zmniejszała się wskutek akcji repatriacyjnych – po wybuchu rewolucji październikowej, w pierwszych latach powojennych i po odwilży politycznej roku 1956. Wielu Polaków zostało przymusowo przesiedlonych przez władze radzieckie w głąb ZSRR w latach 1939–1941.

Czynione są starania^{[kto?][kiedy?]} o sprowadzenie do kraju rodaków żyjących w najtrudniejszych warunkach we wschodnich rejonach Rosji i w Kazachstanie.^{[potrzebny przypis]}

Religia |

W Rosji w okresie carskim powstało wiele katolickich kościołów wybudowanych m.in. na potrzeby polskiej diaspory. Do najceniejszych należą realizacje zamieszkałego w Moskwie polskiego architekta Tomasza Bohdanowicza-Dworzeckiego: Katedra Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Moskwie (1899–1911) i Kościół Polski pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa w Samarze (1902–1906).

W 1909 roku Andrzej Gwoździowski zaprojektował kościół Najświętszej Maryi Panny w Władywostoku pozostający do 2001 roku największą świątynią katolicką na wschód od Uralu. W 1923 roku kościół zyskał status katedry nowo utworzonej katolickiej diecezji władywostockiej. Pierwszym biskupem diecezji został Karol Śliwowski. W 1991 roku diecezja władywostocka została zniesiona i przyłączona do diecezji Świętego Józefa w Irkucku.

Do wpsółczesnych realizacji należy Katedra Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Irkucku (2000). Projektantami katedry są architekci: A. Chwalibóg, D. Łuniewski, J. Zalewska i M. Matyszczyk, autorem wnętrz i rzeźb jest Wincenty Kućma.

• 
  

  

  
  

  
  

  Kościół św. Katarzyny w Petersburgu
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Kościół Zaśnięcia Najświętszej Panny Marii w Petersburgu
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Ogród Polski przy kościele Zaśnięcia Najświętszej Panny Marii w Petersburgu
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Katedra Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Moskwie, T. Bohdanowicz-Dworzecki
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Kościół Polski w Samarze, T. Bohdanowicz-Dworzecki
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Katedra w Irkucku, A. Chwalibóg, D. Łuniewski, J. Zalewska i M. Matyszczyk
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Irkucku, W. Kulikowski
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Kościół Przemienienia Pańskiego w Krasnojarsku, W. Sokołowski
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Dawny polski dom parafialny w Krasnojarsku
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Kościół św. Anny w Jekaterynburgu
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Kościół św. Jana Chrzciciela w Bijsku
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Kościół św. Stanisława w Wierszynie
  

  
  

  
  

Organizacje polonijne |

Dom Polski w Wierszynie

Regionalne organizacje polonijne powstały w wielu miastach Rosji, w tym w Abakanie, Barnaule, Bijsku, Władykaukazie, Wołgogradzie, Władywostoku, Jekaterynburgu, Kazaniu, Jarosławiu, Kaliningradzie, Krasnodarze, Mineralnych Wodach, Nalczyku, Nowosybirsku, Orenburgu, Permie, Penzie, Rostowie nad Donem, Petersburgu, Samarze, Smoleńsku, Saratowie, Tomsku, Togliattim, Tiumeni, Ufie i Ułan Ude.

Organizacje polonijne powołały w roku 1992 Federalną Polską Autonomię Narodowo-Kulturalną „Kongres Polaków w Rosji” i utrzymują więź ze Stowarzyszeniem Wspólnota Polska. Obywatele Rosji narodowości polskiej mogą otrzymać Kartę Polaka.

Media polskie w Rosji |

W Rosji ukazują się czasopisma w języku polskim: „Rodacy” (Abakan), „Gazeta Petersburska” (Petersburg), „Wiadomości Polskie” (Krasnodar) i „Głos znad Pregoły” (Kaliningrad). Do stałych rubryk miesięcznika „Głos znad Pregoły” należą „Słynni Polacy w Rosji”. „We Wspólnocie Kultury Polskiej” oraz „Polskie drogi”. gdzie drukuje się wspomnienia Polaków z Kaliningradu. „Gazeta Petersburska” i „Głos znad Pregoły” posiadają ponadto własne strony internetowe w językach polskim i rosyjskim.

Niemal w całej Rosji oprócz części Syberii i Dalekiego Wschodu można oglądać polską telewizję TVP Polonia za pomocą sygnału z satelity Eutelsat Hotbird 13C^[15]. W Rosji są dostępne wszystkie polskie strony internetowe, w tym serwisy informacyjne, poza treściami chronionymi prawami autorskimi i możliwymi do udostępnienia tylko na terenie Polski. Można także zaprenumerować wszystkie polskie czasopisma, które możliwość taką udostępniają.

Przypisy |

Zobacz też |

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem: Polacy w Rosji

• mniejszość polska w ZSRR


• Rosjanie w Polsce

Bibliografia |

• Kongres Polaków w Rosji

p • d • e Polacy na świecie Polacy Autochtoniczni Polacy poza RP Białoruś Czechy Litwa Łotwa Mołdawia Słowacja Ukraina Polonia w Europie Austria Belgia Bośnia i Hercegowina Dania Estonia Finlandia Francja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Luksemburg Malta Niemcy Norwegia Rosja Rumunia Serbia Szwajcaria Szwecja Węgry Wielka Brytania Włochy Polonia poza Europą Australia Argentyna Brazylia Chile Chiny Egipt Haiti Izrael Kanada Kazachstan Liban Nowa Zelandia Paragwaj Południowa Afryka Rosja Stany Zjednoczone Tunezja Turcja Urugwaj