Stefan Dobrosław
| ||||
| ||||
 center | ||||
| Władca Zety | ||||
| Okres | od ok. 1043 do 1050 | |||
| Poprzednik | Jan Włodzimierz | |||
| Następca | Michał I | |||
| Dane biograficzne | ||||
| Dynastia | Predimirowicze | |||
| Data śmierci | 1050 | |||
| Ojciec | Dragimir | |||
Dzieci | Gojisław • Michał • Saganek • Radosław • Predimir | |||
Stefan Dobrosław - książę Zety w latach 1043-1050. Syn księcia Trawunii Dragimira
Po śmierci księcia Dukli Jana Włodzimierza oraz ojca Stefana Dobrosława, ziemie serbskie zostały w 1018 roku podporządkowane Bizancjum. Stefan Dobrosław jako następca Jana Włodzimierza na tronie książąt Dukli uznawał początkowo zwierzchnictwo bizantyńskie. Około 1043 roku wypowiedział posłuszeństwo Bizancjum i w dwóch kampaniach rozbił wojska bizantyńskie. Następnie pokonał również sojusznika Bizancjum, księcia Zahumla i przyłączył do swego księstwa Trawunię. Uniezależnienie się Dobrosława od Bizancjum jest uważane za początek Zety
Spis treści
1 Wczesne lata
2 Kontrowersje
3 Początki Zety
4 Rodzina
5 Przypisy
6 Bibliografia
Wczesne lata |
Stefan Dobrosław był synem Dragimira, członka duklańskiej dynastii Predimirowiczów, władającego Trawunią. Dragimir odzyskał swoje księstwo na początku XI wieku, kiedy car Samuel przywrócił władzę nad Duklą bratankowi Dragimira, a swojemu nowemu zięciowi Janowi Włodzimierzowi. Samuel podzielił wówczas Duklę, Trawunię oddając Dragimirowi[1]. Jan Włodzimierz zginął zamordowany w 1016 toku. Dragimir próbował opanować jego państwo, zginął jednak w 1018 roku zamordowany przez mieszczan Kotoru. Wedle relacji Popa Duklanina Dobrosław był pogrobowcem. Po śmierci Dragimira, wdowa po nim wraz z dwoma córkami i nienarodzonym dzieckiem zbiegła na dwór swego ojca Lutomira do Raszki. Ponieważ ojciec zmarł, udała się do swoich wujów w Bośni. Tam w miejscowości Brusno urodziła Dobrosława, który wychowywał się w Bośni, zanim jako młodzieniec został wysłany do bizantyńskiego Dubrownika[2]. Pop Duklanin wspomina dalej o ślubie Dobrosława z bratanicą cara Samuela, która urodziła mu pięciu synów i o pojawieniu się Dobrosława w charakterze lennika bizantyńskiego w Dukli[3].
W 1018 roku Bizantyńczycy dokonali ostatecznego podboju zachodniego carstwa bułgarskiego i przejęli hegemonię nad państwami serbskimi. Cesarz Bazyli II utworzył tem z siedzibą w Dubrowniku dla sprawowania władzy nad księstwami Primorja, w tym również nad Duklą. Stefan Dobrosław, podobnie jak jego sąsiad, książę Zahumla Stefan Wojsław, uznał zwierzchnictwo bizantyńskie[4].
Kontrowersje |
Ponieważ źródła greckie wspominają w tym czasie jedynie Stefana Wojsława jako antagonistę Bizancjum w Serbii, a Pop Duklanin w swej relacji mówi tylko o Dobrosławie, część uczonych utożsamia obydwu władców przyjmując, że Duklanin myli się co do imienia władcy Dukli[5]. Ci którzy odróżniają Dobrosława od Wojsława[6] mają kłopot z uznaniem relacji Duklanina dotyczącej daty urodzenia Dobrosława. Jeśli Dobrosław urodziłby się w 1018 roku, w 1034 roku kończyłby dopiero 16 lat. Nawet gdyby przyjąć, że w tak młodym wieku ożenił się, jego najstarszy syn miałby najwyżej 15 lat w 1050 roku, kiedy Dobrosław zmarł. Tymczasem Duklanin w swojej kronice podaje, że synowie Dobrosława walczyli wraz z nim przeciw Bizancjum[3]. Nawet więc ci którzy rozróżniają Wojsława i Dobroslawa, przyjmują, że Dobrosław musiał być starszy niż podaje Duklanin i objąć władzę w Dukli pomiędzy 1018 a 1035 rokiem[4]
Zeta około 1050 roku.
Przedmiotem sporów jest również charakter władzy Dobrosława w tym okresie. Wielu uczonych uważa, że Primorje znalazło się po 1018 roku pod bezpośrednią władzą Bizancjum. Wskazują, że Pop Duklanin mówi o złej sytuacji Dukli pod rządami Bizancjum oraz o rewolcie Dobrosława przeciw Bizancjum, a Skylitzes w swej kronice podaje, że w 1034 roku Serbowie odrzucili władzę grecką, co wydaje się wskazywać na wcześniejszą podległość Bizancjum. Uczeni ci stoją na stanowisku, że nie można mówić o żadnej władzy serbskiej w tym rejonie przed 1035 rokiem. Część uczonych wychodząc od tego, że Jan Włodzimierz nigdy nie należał do stronnictwa antybizantyńskiego i nie pomagał Bułgarom w wojnie przeciw Bizancjum przyjmuje, że Dukla i Zahumle zachowały status wasalny pod panowaniem bizantyńskim. Przyjmują oni, że Dobrosław sprawował nad swoim księstwem faktyczną, choć ograniczoną władzę[7].
W wątpliwość podawana jest również informacja Duklanina o tym, że Dobrosław był synem Dragimira. Podnoszący ją uczeni wskazują, że pokrewieństwo to jest wprawdzie możliwe, ale możliwe jest też, że kronikarz wymyślił je, by, poprzez ukazanie związków królów Zety z dynastią władców duklańskich, umocnić ich prawa do tronu[7].
Początki Zety |
Ośrodek państwa Dobrosława stanowił początkowo dwór w Prapratnej, położony w pobliżu miasta Kotor, które uznało jego władzę. Z czasem centrum państwa przesunęło się na nizinę położoną wokół Skadaru, który został nową stolicą państwa[4]
Po śmierci Bazylego II w 1025 roku potęga Bizancjum w Dalmacji zaczęła słabnąć. Sukcesy zachodniego sąsiada, Stefana Wojsława, księcia Zahumla, odniesione w latach 1035-1042 w walce z Bizantyńczykami, skłoniły również Stefana Dobrosława do wystąpienia przeciw Bizancjum[8]. Dobrosław podburzył soich poddanych doprowadzając do rebelii w Dukli. Wysłana w celu uspokojenia nastrojów armia bizantyńska została wciągnięta w zasadzkę przez armię serbską. Stefan Dobrosław rozdzielił swe wojska, część oddziałów pod dowództwem czterech synów pozostawiając przy wschodniej granicy państwa, sam wraz z synem Radosławem uderzył na zbliżających się Greków od zachodu. W starciu z ręki Radosława zginął wódz Bizantyńczyków, a wojska greckie poszły w rozsypkę. Na uciekających Greków od wschodu uderzyli pozostali synowie Dobrosława, zadając wojskom bizantyńskim znaczne straty. Po bitwie Dobrosław obdarował Radosława w uznaniu jego zasług żupanią Kezca[3].
Góra Rumia, na której zboczach rozegrała się decydująca o niepodległości Zety bitwa.
Przygotowując się do kolejnej wyprawy przeciw Stefanowi Dobrosławowi Bizantyńczycy pozyskali sobie pomoc władców Raszki, Bośni i księcia Zahumla Ljutovida, syna Stefana Wojsława. Ljutovid stanął na czele sprzymierzonych sił serbskich które zgromadziły się w Trawunii[9]. Od wschodu, na czele wojsk greckich wkroczył do Dukli generał bizantyński Chryselios, posuwając się od Skadaru w stronę Baru. Chcąc zapobiec połączeniu sił bizantyńskich z prowadzonymi przez Ljutovida wojskami serbskimi Dobrosław przejął inicjatywę. Trzem swoim synom rozkazał z niewielkimi siłami iść w góry otaczające obóz grecki i stamtąd czynić hałas przy pomocy rogów, trąbek i nawoływań. Nakłonił też mieszczan z Baru, by udali się do Chryzeliosa i ostrzegli go, że na górach rozlokowały się oddziały Dobrosława. Sam wraz ze starszymi synami: Gojisławem i Radosławem uderzył nocą na obóz bizantyński. Rozbiwszy straże, kazał dąć w rogi, na co odpowiedzili mu rozlokowani na górach synowie, powiększając tylko zamęt wśród zaskoczonych atakiem Greków. Pod naporem oddziałów Dobrosława, oraz schodzących w ciemnościach z gór oddziałów jego synów, Grecy ostatecznie rzucili się do ucieczki. Pościg za uciekającymi wojskami bizantyńskimi zatrzymał się dopiero na rzece Drinie. Wódz bizantyński Chryzelios ranny w bitwie, dotarł aż do Skadaru, gdzie zmarł[3].
Po świetnym zwycięstwie nad Bizantyńczykami Dobrosław zwrócił się przeciw Ljutovidowi. Wedle relacji Popa Duklanina, kiedy wojska stanęły naprzeciw siebie, Ljutovid wyzwał syna Dobrosława, Gojisława, na pojedynek w asyście dwóch innych rycerzy[9]. Jeden z towarzyszy Gojisława, imieniem Udobik ranił podczas pojedynku Ljutovida zrzucając go z konia. Na krzyk, że Ljutovid nie żyje, część jego żołnierzy rzuciła się naprzód. Spowodowało to ogólny zamęt, w którym ranny Ljutovid, dosięgnąwszy swego konia, ratował się ucieczką, a za nim rzuciła się do ucieczki jego armia. Gojisław ze swym wojskiem ścigał uciekinierów do wieczora[3]. W wyniku tego zwycięstwa Stefan Dobrosław zajął Trawunię[8]. Wedle relacji Popa Duklanina Dobrosław opanował też w tym czasie część temu Dyrrachium do rzeki Vaiussius[10].
Wydarzenia te mogą być datowane tylko w przybliżeniu na okres pomiędzy 1043 a 1050 rokiem. Dwukrotne rozbicie wojsk bizantyńskich, a następnie także lennika bizantyńskiego, władcy Zahumla Ljutovida, uznawane są za początek Zety[8].
Stefan Dobrosław zmarł około 1050 roku[11] i został pochowany w kościele świętego Andrzeja w Prapratnej. Pop Duklanin podaje, że panował 25 lat, a po jego śmierci władzę w nad państwem objęła jego żona z pomocą najstarszego syna Gojisława[3].
Rodzina |
Stefan Dobrosław wedle relacji Popa Duklanina poślubił bratanicę cara bułgarskiego Samuela[12]. Jej identyfikacja sprawia historykom sporo problemów. Jeśli użyte przez Popa Duklanina łacińskie nuptis rozumieć jako bratanica mogłaby być jedną z córek Iwana Władysława, jedynego bratanka cara Samuela, który pozostał przy życiu po zamordowaniu brata Samuela Aarona wraz z całą rodziną w Razmetanicy[13]. Jeśli użyte przez Duklanina słowo tłumaczyć jako wnuczka, żona Stefana Dobrosława byłaby córką syna Samuela Gabriela Radomira. Stefan Dobrosław miał z nią 5 synów:
- Gojisława
- Michała
- Saganka
- Radosława
- i Predimira[12]
| | | | | | | | | | | | |
| | Predimir (władca na wpółlegendarny) | | |||||||||
| | | ||||||||||
| | | | |||||||||
| | Petrisław (panował ok. 971-993) | | Dragimir książę Trawunii (971-1018) | | |||||||
| | | | |||||||||
| | Jan Włodzimierz (panował ok. 993-1016) | | Stefan Dobrosław (panował ok. 1042-1050) | | |||||||
| | | | |||||||||
| | | | | | |||||||
| | Gojisław | Michał (panował 1052-1081) | Saganek | Radosław | Predimir | ||||||
Przypisy |
↑ T. Wasilewski: Historia Bułgarii. s. 69-70. W. Giuzelew: Bułgaria. Zarys dziejów. s. 55.
↑ Ch. Cawley: Medieval Lands.
↑ abcdef Latopis popa Duklanina, XXXVII i XXXVIII. Za Paul Stephenson, Chronicle of the priest of Duklja (Ljetopis' Popa Dukljanina)
↑ abc T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 67-68.
↑ J. Fine: The Early Medieval Balkans. s. 202-203. Również G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 320.
↑ T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 67-68. L. Podhorodecki: Jugosławia. Zarys dziejów. s. 67.
↑ ab J. Fine: The Early Medieval Balkans. s. 202-203.
↑ abc T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 68.
↑ ab J. Fine: The Early Medieval Balkans. s. 206-207.
↑ J. Fine łączy ten atak Dobrosława na ziemie bizantyńskie z rewoltą generała biznatyńskiego Jerzego Maniakesa w 1043 roku i z osłabieniem wewnętrznym cesarstwa w tym okresie.
↑ T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 508. Według J. Fine'a około 1043 roku (The Early Medieval Balkans, s. 207)
↑ abc Ch. Cawley: Medieval Lands.
↑ T. Wasilewski: Historia Bułgarii. s. 71.
↑ T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 508.
Bibliografia |
- Ch. Cawley: Medieval Lands. Foundation for Medieval Genealogy, 2006–2007.
- W. Giuzelew: Bułgarskie średniowiecze. W: Bułgaria. Zarys dziejów. I. Dymitrow (red.). Warszawa: Książka i Wiedza, 1986, s. 54-57. ISBN 83-05-11583-6.
- John Fine: The Early Medieval Balkans. Warszawa: The University of Michigan Press, 1991. ISBN 0-472-08149-7.
- T. Wasilewski: Historia Jugosławii do XVIII wieku. W: W. Felczak, T. Wasilewski: Historia Jugosławii. Wrocław: Ossolineum, 1985. ISBN 83-04-01638-9.
- G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2008. ISBN 978-83-01-15268-0.
- L. Podhorodecki: Jugosławia. Zarys dziejów. Warszawa: Książka i Wiedza, 1979.
- T. Wasilewski: Historia Bułgarii. Wrocław: Ossolineum, 1988, s. 62-71. ISBN 83-04-02466-7.
| |||||||||||||||||||
