Egftnjytyk

Palestyńskie dzieci w Dżeninie

Wikimedia Commons ma galerię ilustracji związaną z tematem: Palestyńczycy

Palestyńczycy – część arabskich mieszkańców byłego brytyjskiego terytorium mandatowego Palestyny, obecnie skupionych na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy – tworzących Autonomię Palestyńską. Pozostała część – to tzw Arabowie izraelscy, zamieszkujący w Izraelu. Nazwa Palestyńczycy/Filastyni pochodzi od indoeuropejskich Filistynów, zasiedlających w starożytności wąski, nadmorski pas ziemi, obejmujący Strefę Gazy i jej północne przyległości z miastami Aszdod i Aszkelon. Poza nazwą semiccy Palestyńczycy i niesemiccy Filistyni nie mają jednak ze sobą nic wspólnego.

Niektóre z osób uważających się za Palestyńczyków pochodzi z krajów sąsiednich – Egiptu, Jordanii i Syrii. Zaczęły one napływać do Palestyny po II wojnie światowej w ramach akcji mającej na celu umocnienie żywiołu arabskiego wobec imigracji Żydów. Jednak zasadniczy trzon ludności palestyńskiej zamieszkuje terytoria przed- i za-jordańskie od czasów neolitu. Pod wpływem oddziaływań kulturowych i religijnych, a także sporadycznych najazdów elit wojowniczych ludność ta zmieniała tożsamość etniczno-wyznaniową, będąc wpierw Kananejczykami, potem Izraelitami/Żydami, następnie zaś aramejskimi chrześcijanami. W pierwszej połowie VII wojska Arabów z Półwyspu Arabskiego podbiły tereny po obu stronach rzeki Jordan, narzucając autochtonicznym mieszkańcom język i kulturę arabską, a większości z nich także islam (jednak mniejszość pozostała przy chrześcijaństwie). Od tego czasu Palestyńczycy i Jordańczycy uważają się za ludy arabskie, mimo że jedynie pewien odsetek osób może biologicznie pochodzić od wczesnośredniowiecznych najeźdźców z Pustyni Arabskiej. Przez większość swojej historii Arabowie palestyńscy uważali Palestynę za część Syrii a po I wojnie światowej za część Transjordanii/Jordanii i nie wypracowali żadnych miejscowych struktur politycznych. Faktycznie do czasu mandatu brytyjskiego nie istniała odrębna palestyńska świadomość narodowa. Dopiero w obliczu konfliktu z osadnikami żydowskimi, a w szczególności po podziale mandatu brytyjskiego w 1947 zaczęły narastać tendencje narodowotwórcze i potrzeba stworzenia niezależnego państwa arabskiego w tym regionie^[1].

W wyniku działań wojennych pierwszej wojny izraelsko-arabskiej 1948-49, a także później po wojnie sześciodniowej w 1967, wielu Arabów palestyńskich opuściło swoje dotychczasowe miejsce zamieszkania. Liczbę uchodźców szacuje się na 800-900 tysięcy w roku 1948, a w 20 lat później na ponad 350 tysięcy. Współcześnie terytoria okupowane zamieszkuje 2,3 mln Palestyńczyków (2001), z czego zdecydowana większość to uchodźcy z terenu Izraela. Poza granicami Autonomii mieszka jeszcze 2-3 miliony Palestyńczyków, głównie w sąsiednich krajach arabskich – najwięcej w Jordanii. Wielu z nich żyje w obozach dla uchodźców poniżej granicy ubóstwa. Z drugiej strony wielu Palestyńczykom udało się zdobyć wyższe wykształcenie na arabskich uniwersytetach i stąd właśnie wywodzą się najważniejsi inicjatorzy zbrojnego ruchu wyzwoleńczego.

W drugiej połowie lat 50. powstała pierwsza narodowyzwoleńcza organizacja działająca pod nazwą al-Fatah. W 1964 roku powołano do życia Organizację Wyzwolenia Palestyny, która miała reprezentować cały naród palestyński. Wkrótce przyjęto również Palestyńską Kartę Narodową, która stała się swego rodzaju konstytucją Palestyńczyków, a do której odwoływały się wszystkie partie i ruchy palestyńskie. Wieloletnim liderem OWP pozostawał członek Fatahu Jasir Arafat. W ciągu kolejnych lat powstawały nowe ruchy, które były coraz bardziej radykalne. Wśród nich znalazł się Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny, Demokratyczny Front Wyzwolenia Palestyny czy Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny – Główne Dowództwo. Utworzone zostały także organizacje powiązane z rządami sąsiednich państw arabskich - As-Sa’ika (związana z Syrią) i Arabski Front Wyzwolenia (z Irakiem). Organizacje te zasiliły OWP (Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny kilkukrotnie zawiesił w nim członkostwo) tworząc jego radykalne skrzydło^[2]. Niemniej jednak większość w OWP zajmowali bardziej umiarkowani działacze związani z Fatahem^[2]. Radykalni fedaini zawiedzeni rezultatami walki partyzanckiej zaczęli po 1968 roku stosować też terroryzm a w szczególności porwania samolotów^[3]. Do końca lat 80. (a więc czasu popularyzacji islamskich ruchów) w ruchu wyzwoleńczym dominowali fedaini domagający się utworzenia świeckiego i demokratycznego państwa palestyńskiego- członkowie ruchów fedainów reprezentowali na ogół poglądy lewicowo-nacjonalistyczne, socjalistyczne czy komunizujące^[4] (inspirując się ruchami partyzanckimi z Wietnamu, Chin, Ameryki Łacińskiej czy Algierii^[5]).

Duża część członków zbrojnego ruchu narodowowyzwoleńczego schroniła się na terenie Jordanii której rząd częściowo tolerował ich obecność. W 1970 roku doszło do konfliktu między ugrupowaniami palestyńskimi a rządem Jordanii. Radykalni fedaini którzy przyjęli do swojej ideologii elementy skrajnie lewicowe byli coraz bardziej krytyczni wobec jordańskiej monarchii aż w końcu uznały monarchę za wroga Palestyńczyków^[6]. Spór przerodził się w otwartą wojnę (Czarny Wrzesień) w której Palestyńczyków bez większych sukcesów wsparły oddziały syryjskie^[6]. Klęska oddziałów palestyńskich w wojnie spowodowało masową emigrację Palestyńczyków z tego kraju. Mimo to Palestyńczycy wciąż stanowią większość ludności Jordanii. Pokonane oddziały palestyńskie przeniosły swoje siedziby do południowego Libanu^[6]. Porażka fedainów w wojnie skłoniła niektórych działaczy do rezygnacji z dotychczasowej taktyki i przyjęcia terroryzmu (w tym międzynarodowego) jako głównej metody walki, organizacjami takimi były Czarny Wrzesień^[7] czy Organizacja Abu Nidala^[8]. Przy czym w ich terrorystycznych akcjach zyskały one pomoc zagranicznych organizacji terrorystycznych takich jak Japońska Armia Czerwona, Frakcja Czerwonej Armii czy Czerwone Brygady^[9].

Po wybuchu wojny domowej w Libanie (1975) (wojna wybuchła po zamachu na propalestyńskiego polityka^[10]) OWP zaczęło działając jako swoiste państwo w państwie^[11]. Izrael wykorzystał chaos w Libanie do rozbicia palestyńskich fedainów atakujących Izrael. W tym celu w 1978 roku rząd Izraela rozpoczął operację Litani która nie zatrzymała jednak antyizraelskich akcji zbrojnych OWP^[12]. Izraelczycy wkroczyli ponownie do Libanu w 1982 roku wywołując wojnę libańską. Przegrana fedainów w walce z Izraelczykami doprowadziła wycofania ich siedzib z Libanu i przeniesienia do – odległej od Izraela – Tunezji^[13].

Na terenach Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu Jordanu zbrojne powstania palestyńskie (tzw. intifada) przeciw izraelskiej okupacji wybuchały w latach 1987 i 2000 roku. 15 listopada 1988 roku OWP ogłosiła utworzenie niepodległego państwa palestyńskiego i rząd na uchodźstwie, który zgłaszał roszczenia do całej Palestyny, zdefiniowanej przez Brytyjski Mandat Palestyny^{[14][15][16][17][18]}. Na początku lat 90. czołowi urzędnicy al-Fatahu zaangażowali serię tajnych rozmów i negocjacji z rządem Izraela które doprowadziły w 1993 roku do zawarcia porozumień w Oslo^[19][20]. Arafat uznał Izrael w imieniu OWP a ponadto wyrzekł się przemocy w walce o niepodległość, premier Izraela Icchak Rabin uznał natomiast OWP^[21]. Wraz z porozumieniami powstała Autonomia Palestyńska.

Porozumienia z Oslo nie uznały radykalne grupy OWP oraz rosnący w siłę islamiści. Ci drudzy od końca lat 80. zyskali bardzo duże poparcie społeczne a ich grupy takie jak Hamas i Palestyński Islamski Dżihad przyjęły agresywną strategię dopuszczającą ataki na izraelskich cywilów oraz ataki samobójcze^[22].

Przypisy |