Egftnjytyk

Gubernia grodzieńska Гродненская губерния
— Gubernia —
Herb
Państwo	Imperium Rosyjskie
Siedziba	Grodno
Powierzchnia	33 979 km²
Populacja (1897) • liczba ludności	1 603 409
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Portal Rosja

Mappa generalna gubernii grodzieńskiey i obwodu białostockiego, Petersburg 1820, Gubernia grodzieńska i obwód białostocki

Gubernia grodzieńska (ros. Гродненская губерния; biał. Гродзенская губерня lub Гарадзенская губэрня; lit. Gardino gubernija^[1]) – jedna z guberni Imperium Rosyjskiego w latach 1796–1915, utworzona na ziemiach zabranych I Rzeczypospolitej.

Historia |

W latach 1796–1801 gubernia była znana jako słonimska. Od 1819 roku gubernia grodzieńska pozostawała pod naczelnym zarządem administracyjnym wielkiego księcia Konstantego^[2]. W 1842 roku do guberni grodzieńskiej włączono tereny zlikwidowanego obwodu białostockiego.

W 1891 ludność guberni liczyła 1 509 728 mieszkańców. W wyniku przeobrażeń terytorialnych, jakie nastąpiły po klęsce wojennej Rosji w czasie I wojny światowej, jej terytorium stało się przedmiotem sporów między Polakami, Litwinami, Białorusinami i Ukraińcami. Ostatecznie teren guberni wszedł w latach 1919–1921 w całości w skład II Rzeczypospolitej tworząc w większości województwo białostockie. Na skutek agresji sowieckiej na Polskę w 1939 jej terytorium w całości znalazło się w składzie Białoruskiej SRR (w 1940 okręg Druskienik przekazano Litewskiej SRR). Podczas II wojny światowej jej terytorium podzielono między obwód białostocki a Komisariaty Rzeszy Białoruś i Ukraina. Po 1945 w mniejszej części (głównie d. obwód białostocki) znalazła się po stronie polskiej, w większej po sowieckiej.

Podział administracyjny |

Początkowo w skład guberni wchodziło 8 ujezdów (powiatów), a od 1843 było ich 9:

• białostocki


• bielski


• brzeski


• grodzieński


• kobryński


• prużański


• słonimski


• sokólski


• wołkowyski

Oświata |

Według spisu z 1897 roku, w guberni umiejętność czytania i pisania posiadało 39% ludności powyżej 9 roku życia^[3].

Ludność według rosyjskiego spisu z 1897 roku |

Według rosyjskiego spisu ludności z 1897 roku Gubernie zamieszkiwało 1 603 409 osób, podział etniczny populacji przedstawiał się następująco^[4]:

• Rosjanie (w spisie jako Rosjan określano także Ukraińców i Białorusinów) – 1 141 714 (71,1%) w tym:
  
  • Białorusini – 705 045 (43,9%)
  
  


• Żydzi – 278 542 (17,3%)


• Polacy – 161 662 (10,1%)


• Inni – 21 491 (1,6%)

Największe miasta |

Największa miasta na podstawie danych z carskiego spisu powszechnego z 1897 roku oraz porównanie przynależności administracyjnej przed rozbiorami Polski oraz przynależności państwowej w międzywojniu i współcześnie:

Białystok, ok. 1900

	miasto	populacja	województwo (1771)	1930	2016
1.	Białystok	66 032	podlaskie
2.	Grodno	46 919	trockie
3.	Brześć	46 568	brzeskolitewskie
4.	Słonim	15 863	nowogródzkie
5.	Kobryń	10 408	brzeskolitewskie
6.	Wołkowysk	10 323	nowogródzkie
7.	Prużana	7633	brzeskolitewskie
8.	Sokółka	7598	trockie
9.	Bielsk	7464	podlaskie
10.	Brańsk	4087	podlaskie

Przypisy |

Bibliografia |

• Dorota Michaluk: Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010, s. 597. ISBN 978-83-231-2484-9.

Linki zewnętrzne |

• 
  Gubernia Grodno (ang.)
  


• 
  Gubernia grodzieńska w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa 1881.

p • d • e Ziemie I Rzeczypospolitej pod zaborami 1772-1807 Rosja gubernia białoruska gubernia bracławska gubernia czernihowska gubernia grodzieńska gubernia izjasławska gubernia jekaterynosławska gubernia kijowska gubernia kurlandzka gubernia litewska gubernia mińska gubernia mohylewska namiestnictwo podolskie gubernia podolska gubernia połocka gubernia pskowska gubernia słonimska gubernia wileńska gubernia wołyńska Prusy Nowy Śląsk Obwód Nadnotecki Prusy Nowowschodnie Prusy Południowe Prusy Wschodnie Prusy Zachodnie Austria Królestwo Galicji i Lodomerii Księstwo Oświęcimskie Księstwo Zatorskie Nowa Galicja cyrkuł zamojski

p • d • e Ziemie I Rzeczypospolitej pod zaborami 1815–1918 Rosja Królestwo Polskie gubernia kaliska gubernia kielecka gubernia łomżyńska gubernia lubelska gubernia piotrkowska gubernia płocka gubernia radomska gubernia siedlecka gubernia suwalska gubernia warszawska Ziemie zabrane obwód białostocki gubernia chełmska gubernia czernihowska gubernia grodzieńska gubernia kijowska gubernia kowieńska gubernia kurlandzka gubernia mińska gubernia mohylewska gubernia podolska gubernia pskowska gubernia wileńska gubernia witebska gubernia wołyńska Okupacja niemiecka i austro-węgierska (1915–1918) Administracja Cywilna Polski po lewej stronie Wisły Generalne Gubernatorstwo Warszawskie Generalne Gubernatorstwo Lubelskie Ober-Ost Prusy Prusy Południowe Prusy Wschodnie Prusy Zachodnie Wielkie Księstwo Poznańskie Prowincja Poznańska Austria Królestwo Galicji i Lodomerii księstwo oświęcimskie księstwo zatorskie Wielkie Księstwo Krakowskie Protektorat Austrii, Prus i Rosji (1815–1846) Wolne Miasto Kraków

p • d • e Podział administracyjny Imperium Rosyjskiego w 1914 roku Generał- -gubernatorstwa Fińskie Gubernia abo-bernenborska Gubernia wazaska Gubernia wyborska Gubernia kuopioska Gubernia niulandzka Gubernia san-michelska Gubernia tawastguska Gubernia uleaborska Irkuckie Gubernia jenisejska Gubernia irkucka Obwód jakucki Obwód zabajkalski Kijowskie Gubernia kijowska Gubernia wołyńska Gubernia podolska Moskiewskie miasto Moskwa Gubernia moskiewska Nadamurskie Obwód amurski Obwód kamczacki Obwód nadmorski Obwód sachaliński Stepowe Obwód akmoliński Obwód semipałatyński Turkiestańskie Obwód zakaspijski Obwód samarkandzki Obwód siemirieczeński Obwód syrdaryjski Obwód fergański Warszawskie Gubernia kaliska Gubernia kielecka Gubernia łomżyńska Gubernia lubelska Gubernia piotrkowska Gubernia płocka Gubernia radomska Gubernia suwalska Gubernia warszawska Namiestnictwo Kaukaskie Gubernia bakijska Gubernia czarnomorska Gubernia erywańska Gubernia jelizawietpolska Gubernia kutaiska Gubernia tyfliska Obwód batumski Obwód dagestański Obwód karski Obwód kubański Obwód terecki Okręg zakatalski Samodzielne gubernie archangielska astrachańska besarabska charkowska chełmska chersońska czernihowska estońska jarosławska grodzieńska jekaterynosławska kazańska kałuska kowieńska kostromska kurlandzka kurska inflancka mińska mohylewska niżnonowogrodzka nowogrodzka ołoniecka orenburska orłowska penzeńska permska połtawska pskowska riazańska sankt-petersburska samarska saratowska symbirska smoleńska stawropolska taurydzka tambowska twerska tobolska tomska tulska ufijska wileńska witebska włodzimierska wołogodzka woroneska wiacka Samodzielne obwody Obwód Wojska Dońskiego Obwód turgajski Obwód uralski