Egftnjytyk

Michał Anioł, Stworzenie Adama, 1512

Historia sztuki (niem. Kunstgeschichte) – dyscyplina nauk humanistycznych^[1], której przedmiotem poznania są sztuki wizualne w ujęciu historycznym^[2]; działami historii sztuki są historia architektury, historia malarstwa, historia rzeźby oraz historia sztuki użytkowej (sztuki stosowanej)^[2].

Klasyczna historia sztuki ogranicza się do zagadnień malarstwa, rzeźby i architektury Europy od paleolitu do współczesności oraz obu Ameryk po 1494 r.

Pierwsza katedra historii sztuki powstała w 1813 na uniwersytecie w Getyndze, ale początki piśmiennictwa zajmującego się sztuką sięgają starożytności (Historia naturalna Pliniusza Starszego). Bardzo ważna dla historii sztuki książka powstała w okresie renesansu. Są to Żywoty najsłynniejszych architektów, malarzy i rzeźbiarzy włoskich, od czasów Cimabuego do naszych czasów florenckiego malarza Giorgia Vasariego, wydane po raz pierwszy w 1550 r. we Florencji. Następną przełomową postacią był Johann Joachim Winckelmann, którego historia sztuki starożytnej (Geschichte der Kunst des Altertums, 1764 r.; wyd. polskie ze zmianami Stanisława Kostki Potockiego O sztuce u dawnych, czyli Winkelman polski 1815 r.) na długi czas wpłynęła na widzenie sztuki greckiej i rzymskiej, a także sztuki w ogóle.

Początki historii sztuki w Polsce wiążą się z tzw. starożytnictwem (np. publikacje i artykuły Ambrożego Grabowskiego, poświęcone głównie Krakowowi), pracami inwentaryzatorskimi i gromadzeniem materiałów biograficznych. Jednak te pierwsze dzieła teoretyczne i przewodniki, powstające od XVII wieku nie były jeszcze dziełami historii sztuki. Nowoczesna historia sztuki na ziemiach polskich zaczęła się kształtować około 1870 roku. Nauką uniwersytecką stała się pod koniec XIX wieku - w 1882 na Uniwersytecie Jagiellońskim powstała pierwsza Katedra Historii Sztuki w Polsce (obecny Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego), którą objął Marian Sokołowski. Druga katedra została stworzona na Uniwersytecie Lwowskim.

Obecnie studia na kierunku historia sztuki w Polsce są prowadzone w Gdańsku (Uniwersytet Gdański), Krakowie (Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie), Lublinie (Katolicki Uniwersytet Lubelski), Łodzi (Uniwersytet Łódzki), Poznaniu (Instytut Historii Sztuki UAM), Szczecinie (Akademia Sztuki w Szczecinie), Toruniu (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), Warszawie (Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Akademia Sztuk Pięknych), Wrocławiu (Uniwersytet Wrocławski), Katowicach (Uniwersytet Śląski).

Wybrani historiografowie i historycy sztuki |

• 
  Giorgio Vasari (1511–1574)


• 
  Karel van Mander (1548–1606)


• 
  Joachim von Sandrart (1606–1688)


• 
  André Félibien (1619–1695)


• 
  Johann Joachim Winckelmann (1717–1768)


• 
  Giovanni Morelli (1816–1891)


• 
  Jacob Burckhardt (1818–1897)


• 
  Alois Riegl (1858–1905)


• 
  Heinrich Wölfflin (1864–1945)


• 
  Bernard Berenson (1865–1959)


• 
  Aby Warburg (1866–1929)


• 
  Max Dvořák (1874–1921)


• 
  Ananda Coomaraswamy (1877-1947)


• 
  Henri Focillon (1881–1943)


• 
  Frederick Antal (1887–1954)


• 
  Roberto Longhi (1890–1970)


• 
  Erwin Panofsky (1892–1968)


• 
  Meyer Schapiro (1904–1996)


• 
  Karol Estreicher (1906–1984)


• 
  Ernst Gombrich (1909–2001)


• 
  Jan Białostocki (1921–1988)


• 
  Max Imdahl (1925–1988)


• 
  Jerzy Zygmunt Łoziński (1925–1996)


• 
  Francis Haskell (1928–2000)


• 
  Michael Baxandall (1933–2008)


• 
  Svetlana Alpers (ur. 1936)

Przypisy |

Bibliografia |

• 
  Bochnak Adam, Zarys dziejów polskiej historii sztuki, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1948, cz. XXII, (=Historia nauki polskiej w monografiach).


• Małkiewicz Adam, Z dziejów polskiej historii sztuki. Studia i szkice, Kraków: Universitas, 2005, (=Ars vetus et nova).

Zobacz też |

• historia malarstwa


• historia architektury


• periodyzacja sztuki