Biskupi gnieźnieńscy
Biskupi gnieźnieńscy − biskupi diecezjalni (jednocześnie arcybiskupi metropolici) i biskupi pomocniczy archidiecezji gnieźnieńskiej. Arcybiskupom metropolitom gnieźnieńskim przysługuje tytuł prymasa Polski (od 1417). Mają także prawo używania purpurowych szat (z wyjątkiem piuski i biretu), nawet jeśli nie są kardynałami.
Spis treści
1 Biskupi
1.1 Biskupi diecezjalni
1.2 Biskupi pomocniczy
2 Przypisy
3 Bibliografia
4 Zobacz też
5 Linki zewnętrzne
Biskupi |
Biskupi diecezjalni |
| Okres pełnienia funkcji | Imię i nazwisko | Wizerunek | Uwagi |
|---|---|---|---|
| 1000–? | Radzim Gaudenty |  | błogosławiony Kościoła katolickiego |
| przed 1025?–1027 | Hipolit | ||
| 1027–1028 | Bossuta Stefan | ||
| 1075?–1092 | Bogumił |  | |
| ok. 1092? | Heinrich von Wülzburg | okres posługi, a nawet samo istnienie tego arcybiskupa jest dyskusyjne[1] | |
| ok. 1099–po 1112 | Marcin |  | |
| przed 1136–1148 | Jakub ze Żnina |  | |
| 1149–po 1167 | Jan Gryfita |  | |
| 1177–po 1180 | Zdzisław |  | |
| lata 80. XII w. | Bogumił z Dobrowa |  | błogosławiony Kościoła katolickiego |
| 1191–1198 | Piotr Łabędź | ||
| 1199–1219 | Henryk Kietlicz |  | |
| 1220–1232 | Wincenty z Niałka | ||
| 1232–1258 | Pełka (Fulko) |  | |
| 1258–1271 | Janusz |  | zatwierdzony w 1259 |
| 1278 | Marcin z Opawy |  | |
| 1283–1314 | Jakub Świnka |  | |
| 1314–1317 | Borzysław |  | konsekrowany w 1317 |
| 1317–1341 | Janisław |  | |
| 1342–1374 | Jarosław Bogoria |  | |
| 1374–1382 | Janusz Suchywilk |  | |
| 1382–1388 | Bodzęta |  | |
| 1389–1394 | Jan Kropidło |  | |
| 1394–1401 | Dobrogost z Nowego Dworu |  | |
| 1402?–1411 | Mikołaj Kurowski |  | |
| 1412–1422 | Mikołaj Trąba |  | prymas Polski i Litwy od 1417 |
| 1423–1436 | Wojciech Jastrzębiec |  | prymas Polski i Litwy |
| 1436–1448 | Wincenty Kot |  | prymas Polski i Litwy, w latach 1441–1447 kardynał w obediencji antypapieża Feliksa V |
| 1449–1453 | Władysław Oporowski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1453–1464 | Jan Sprowski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1464–1473 | Jan Gruszczyński |  | prymas Polski i Litwy |
| 1474–1480 | Jakub z Sienna |  | prymas Polski i Litwy |
| 1481–1493 | Zbigniew Oleśnicki |  | prymas Polski i Litwy |
| 1493–1503 | Fryderyk Jagiellończyk |  | prymas Polski i Litwy, kardynał |
| 1503–1510 | Andrzej Boryszewski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1510–1531 | Jan Łaski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1531–1535 | Maciej Drzewicki |  | prymas Polski i Litwy |
| 1535–1537 | Andrzej Krzycki |  | prymas Polski i Litwy |
| 1537–1540 | Jan Latalski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1541–1545 | Piotr Gamrat |  | prymas Polski i Litwy |
| 1545–1559 | Mikołaj Dzierzgowski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1559–1562 | Jan Przerębski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1562–1581 | Jakub Uchański |  | prymas Polski i Litwy |
| 1581–1603 | Stanisław Karnkowski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1603–1605 | Jan Tarnowski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1606–1608 | Bernard Maciejowski |  | prymas Polski i Litwy, kardynał |
| 1608–1615 | Wojciech Baranowski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1616–1624 | Wawrzyniec Gembicki |  | prymas Polski i Litwy |
| 1624–1626 | Henryk Firlej |  | prymas Polski i Litwy |
| 1627–1638 | Jan Wężyk |  | prymas Polski i Litwy |
| 1638–1641 | Jan Lipski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1641–1652 | Maciej Łubieński |  | prymas Polski i Litwy |
| 1653–1658 | Andrzej Leszczyński |  | prymas Polski i Litwy |
| 1659–1666 | Wacław Leszczyński |  | prymas Polski i Litwy |
| 1666–1673 | Mikołaj Prażmowski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1673–1674 | Kazimierz Florian Czartoryski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1674–1677 | Andrzej Olszowski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1677–1685 | Jan Stefan Wydżga |  | prymas Polski i Litwy |
| 1687–1705 | Michał Stefan Radziejowski |  | prymas Polski i Litwy, kardynał |
| 1706–1721 | Stanisław Szembek |  | prymas Polski i Litwy |
| 1723–1738 | Teodor Potocki |  | prymas Polski i Litwy |
| 1739–1748 | Krzysztof Antoni Szembek |  | prymas Polski i Litwy |
| 1749–1759 | Adam Ignacy Komorowski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1759–1767 | Władysław Aleksander Łubieński |  | prymas Polski i Litwy |
| 1767–1777 | Gabriel Podoski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1777–1784 | Antoni Kazimierz Ostrowski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1785–1794 | Michał Jerzy Poniatowski |  | prymas Polski i Litwy |
| 1795–1801 | Ignacy Krasicki |  | prymas Polski i Litwy |
| 1806–1818 | Ignacy Raczyński |  | prymas Polski i Litwy |
| 1821–1825 | Tymoteusz Gorzeński |  | jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski |
| 1828–1829 | Teofil Wolicki |  | jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski |
| 1831–1842 | Marcin Dunin |  | jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski |
| 1845–1865 | Leon Przyłuski |  | jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski |
| 1866–1886 | Mieczysław Ledóchowski |  | jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski, kardynał, od 1892 prefekt Kongregacji Rozkrzewiania Wiary |
| 1886–1890 | Julius Dinder |  | jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski |
| 1891–1906 | Florian Stablewski |  | jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski |
| 1914–1915 | Edward Likowski |  | jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski |
| 1915–1926 | Edmund Dalbor |  | jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski, kardynał |
| 1926–1948 | August Hlond |  | jednocześnie arcybiskup metropolita poznański (1926–1946) i arcybiskup metropolita warszawski (1946–1948), prymas Polski, kardynał |
| 1948–1981 | Stefan Wyszyński |  | jednocześnie arcybiskup metropolita warszawski, prymas Polski, kardynał |
| 1981–1992 | Józef Glemp |  | jednocześnie arcybiskup metropolita warszawski (do 2006), prymas Polski (do 2009), kardynał |
| 1992–2010 | Henryk Muszyński |  | prymas Polski (2009–2010) |
| 2010–2014 | Józef Kowalczyk |  | prymas Polski |
| od 2014 | Wojciech Polak |  | prymas Polski |
Uwaga! Do Henryka Kietlicza daty, a w paru przypadkach (np. Bogumił z Dobrowa) nawet kolejność poszczególnych arcybiskupów są niepewne.
Biskupi pomocniczy |
| Okres pełnienia funkcji | Imię i nazwisko | Wizerunek | Uwagi |
|---|---|---|---|
| 1299–1308 | Paweł | ||
| 1310–1323 | Dominik | ||
| 1377–1382 | Andrzej Jastrzębiec | ||
| 1404–1411 | Jan | ||
| 1411–1412, 1414–1415 | Piotr | ||
| 1414 | Erazm | ||
| 1434 | Jan | ||
| 1469–1476 | Antoni | ||
| 1476–po 1480 | Andrzej z Opalenicy | ||
| 1493 | Wojciech z Secemina | ||
| ok. 1497 | Jan z Radziejowa | ||
| 1498 | Maciej | ||
| 1501–1517 | Jan | ||
| 1509–1526 | Mikołaj Mściwy | ||
| 1527–1541 | Jan Busiński | ||
| 1541–1560 | Sebastian Żydowski | ||
| 1562–1581 | Stanisław Falęcki | ||
| 1583–1608 | Jan Gniazdowski | ||
| 1608–1625 | Andrzej Wilczyński | ||
| 1628–1638 | Andrzej Gembicki |  | następnie biskup diecezjalny łucki |
| 1640–1644 | Jan Madaliński | ||
| 1644–1658 | Adrian Grodecki | ||
| 1660–1665 | Kasper Trzemeski | ||
| 1667–1674 | Jan Buzeński | ||
| 1676–1693 | Wojciech Stanowski | ||
| 1694–1700 | Konstanty Józef Zieliński | następnie arcybiskup metropolita lwowski | |
| 1700–1718 | Stefan Mdzewski | ||
| 1719–1731 | Franciszek Kraszkowski | ||
| 1728–1743 | Dominik Sienieński | ||
| 1732–1738 | Józef Michał Trzciński | ||
| 1738–1769 | Krzysztof Dobiński | ||
| 1768–1793 | Antonin Kornel Przedwojewski | ||
| 1771–1784 | Jan Karski | ||
| 1781–1802 | Kasper Józef Szajowski | ||
| 1785–1790 | Józef Korytowski | ||
| 1790–1808 | Stefan Łubieński | ||
| 1791–1804 | Michał Kosmowski |  | |
| 1809–1813 | Ignacy Bardziński | ||
| 1809–1814 | Grzegorz Zachariasiewicz | ||
| 1809–1821 | Wawrzyniec Bartłomiej Ignacy Antoni Raczyński | ||
| 1814–1821 | Józef Gembart | ||
| 1816–1818 | Daniel Ostrowski | ||
| 1816–1831 | Marcin Siemieński | ||
| 1833–1840 | Kajetan Kowalski | ||
| 1841–1866 | Anzelm Brodziszewski | ||
| 1867–1887 | Józef Cybichowski | ||
Jan Ignacy Korytkowski | nominat (1888) | ||
| 1890–1907 | Antoni Andrzejewicz |  | |
| 1911–1924 | Wilhelm Kloske | ||
| 1925–1939 | Antoni Laubitz |  | |
| 1946–1975 | Lucjan Bernacki | ||
| 1951–1957 | Antoni Baraniak |  | następnie arcybiskup metropolita poznański |
| 1959–1989 | Jan Czerniak | ||
| 1964–1979 | Władysław Rubin | w latach 1967–1979 sekretarz Synodu Biskupów, w latach 1980–1985 prefekt Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich, kardynał | |
| 1969–2003 | Szczepan Wesoły | arcybiskup ad personam od 1994 | |
| 1975–1989 | Jan Michalski | ||
| 1982–1991 | Jerzy Dąbrowski | ||
| 1982–1996 | Jan Wiktor Nowak | następnie biskup diecezjalny siedlecki | |
| 1988–2012 | Bogdan Wojtuś |  | |
| 1992–2002 | Stanisław Gądecki |  | następnie arcybiskup metropolita poznański |
| 2003–2014 | Wojciech Polak |  | następnie arcybiskup metropolita gnieźnieński, prymas Polski |
| od 2012 | Krzysztof Wętkowski |  |
Przypisy |
↑ Nie wymieniają go dawne katalogi arcybiskupów gnieźnieńskich ani Długosz. Wspomina o nim tylko Żywot św. Ottona z Bambergu autorstwa Ebona (poł. XII w.). Gerard Labuda, Szkice historyczne X-XI wieku: z dziejów organizacji Kościoła w Polsce we wczesnym średniowieczu, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2004, s. 364 i n., uznał relację Ebona za niedokładną i uważał, że nie było w ogóle takiego metropolity. Wojciech Kętrzyński, Studyja nad dokumentami XII wieku, Roczniki Akademii Umiejętności, Lwów 1891, s. 311, umieścił go między Marcinem a Jakubem ze Żnina. Władysław Abraham, Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, Lwów 1890, s. 83, oraz Jan Powierski, Data konsekracji katedry gnieźnieńskiej (1 maja 1099) na tle sytuacji politycznej Polski, Rusi i krajów sąsiednich, Roczniki historyczne 1994, s. 96, uważali, że Heinrich został bezpośrednim następcą zmarłego w 1092 Bogumiła. Ta ostatnia wersja najlepiej współgra z tekstem Ebona, brak jednak jakichkolwiek innych wzmianek źródłowych, które pozwalałyby skontrolować jego wiarygodność.
Bibliografia |
- PiotrP. Nitecki PiotrP., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999, HenrykH. Gulbinowicz, Warszawa: „Pax”, 2000, ISBN 83-211-1311-7, OCLC 189782455 .
- Kosman M., Między ołtarzem a tronem. Poczet prymasów Polski, Poznań 2000.
- Rola Z., Tajemnice katedry gnieźnieńskiej, Poznań 2005.
Maciejewski J., Episkopat polski doby dzielnicowej, 1180–1320, Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2003
Zobacz też |
- Katalog arcybiskupów gnieźnieńskich
Linki zewnętrzne |
Poczet arcybiskupów gnieźnieńskich na stronie archidiecezji gnieźnieńskiej [dostęp 2012-07-03]
Lista biskupów pomocniczych gnieźnieńskich na stronie archidiecezji gnieźnieńskiej [dostęp 2012-07-03]
Archidiecezja gnieźnieńska w bazie catholic-hierarchy.org (ang.) [dostęp 2011-12-30]
