Egftnjytyk

Czcigodny Sługa Boży Stefan Wyszyński
Kardynał prezbiter Prymas Polski
Data i miejsce urodzenia	3 sierpnia 1901 Zuzela
Data i miejsce śmierci	28 maja 1981 Warszawa
Szczególne miejsca kultu	bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie

.mw-parser-output table.duchowny-ksiadz td.naglowek{color:white!important;background:black!important}.mw-parser-output table.duchowny-biskup td.naglowek{color:white!important;background:#E56DC4!important}.mw-parser-output table.duchowny-patriarcha td.naglowek{color:white!important;background:#BA55D3!important}.mw-parser-output table.duchowny-kardynal td.naglowek{color:white!important;background:#FF2400!important}.mw-parser-output table.duchowny-papiez td.naglowek{color:black!important;background:gold!important}.mw-parser-output table.duchowny-cywil td.naglowek{color:black!important;background:#C0C0C0!important}.mw-parser-output table.duchowny-ksiadz tr.naglowek{color:white!important;background:black!important}.mw-parser-output table.duchowny-biskup tr.naglowek{color:white!important;background:#E56DC4!important}.mw-parser-output table.duchowny-patriarcha tr.naglowek{color:white!important;background:#BA55D3!important}.mw-parser-output table.duchowny-kardynal tr.naglowek{color:white!important;background:#FF2400!important}.mw-parser-output table.duchowny-papiez tr.naglowek{color:black!important;background:gold!important}.mw-parser-output table.duchowny-cywil tr.naglowek{color:black!important;background:#C0C0C0!important}

Soli Deo Samemu Bogu
Kraj działania	Polska
Arcybiskup metropolita gnieźnieński i warszawski
Okres sprawowania	1948–1981
Biskup diecezjalny lubelski
Okres sprawowania	1946–1948
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	3 sierpnia 1924
Nominacja biskupia	25 marca 1946
Sakra biskupia	12 maja 1946
Kreacja kardynalska	12 stycznia 1953 Pius XII
Kościół tytularny	św. Marii na Zatybrzu
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Sukcesja apostolska
Data konsekracji	12 maja 1946
Konsekrator	August Hlond
Współkonsekratorzy	Stanisław Czajka Karol Radoński
Konsekrowani biskupi Zdzisław Goliński 3 sierpnia 1947 Piotr Kałwa 29 czerwca 1949 Antoni Baraniak 8 lipca 1951 Andrzej Wronka 29 grudnia 1957 Józef Drzazga 31 sierpnia 1958 Wilhelm Pluta 7 września 1958 Lech Kaczmarek 18 stycznia 1959 Wacław Wycisk 25 stycznia 1959 Jan Czerniak 2 lutego 1959 Jerzy Modzelewski 8 lutego 1959 Henryk Grzondziel 16 sierpnia 1959 Jan Kulik 4 października 1959 Wincenty Urban 7 lutego 1960 Ignacy Jeż 5 czerwca 1960 Jan Wosiński 4 lutego 1962 Bronisław Wacław Dąbrowski 25 marca 1962 Jan Obłąk 1 kwietnia 1962 Zygfryd Kowalski 19 czerwca 1962 Kazimierz Majdański 24 marca 1963 Jan Pietraszko 15 kwietnia 1963 Wacław Skomorucha 21 kwietnia 1963 Bohdan Bejze 1 września 1963 Jan Zaręba 8 września 1963 Bogdan Sikorski 5 kwietnia 1964 Władysław Rubin 29 listopada 1964 Franciszek Musiel 30 stycznia 1966 Ignacy Tokarczuk 6 lutego 1966 Jan Nowicki 2 czerwca 1968 Jan Cieński (potajemnie) 30 czerwca 1967 Edward Materski 22 grudnia 1968 Szczepan Wesoły 7 lutego 1969 Władysław Miziołek 25 marca 1969 Julian Wojtkowski 22 sierpnia 1969 Henryk Gulbinowicz 8 lutego 1970 Mikołaj Sasinowski 5 kwietnia 1970 Zbigniew Kraszewski 8 grudnia 1970 Kazimierz Kluz 12 czerwca 1972 Czesław Lewandowski 1 kwietnia 1973 Marian Rechowicz 3 marca 1974 Jan Gałecki 17 marca 1974 Tadeusz Werno 25 maja 1974 Jan Michalski 21 grudnia 1975 Edward Kisiel 27 czerwca 1976 Alfons Nossol 17 sierpnia 1977 Józef Glemp 21 kwietnia 1979
Współkonsekrowani biskupi Franciszek Korszyński 29 lipca 1946 Marian Jankowski 18 kwietnia 1948

Stefan Wyszyński (ur. 3 sierpnia 1901 w Zuzeli, zm. 28 maja 1981 w Warszawie) – polski duchowny rzymskokatolicki, biskup diecezjalny lubelski w latach 1946–1948, arcybiskup metropolita gnieźnieński i warszawski oraz prymas Polski w latach 1948–1981, kardynał prezbiter od 1953. Zwany Prymasem Tysiąclecia, Czcigodny Sługa Boży Kościoła katolickiego. Pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego.

Życiorys |

Dzieciństwo i młodość |

Urodził się 3 sierpnia 1901 w Zuzeli nad Bugiem jako drugie dziecko Stanisława (organisty miejscowego kościoła) i Julianny (z d. Karp) Wyszyńskich. W 1910 rodzina przeniosła się do Andrzejewa, gdzie zmarła matka. W latach 1912–1915 był uczniem Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. Z powodu wojny w latach 1915–1917^[1] uczęszczał do Prywatnej Siedmioklasowej Szkoły Handlowej Męskiej w Łomży^[2]. W latach 1917–1920 uczył się w liceum włocławskim im. Piusa X (Niższe Seminarium Duchowne). W latach 1920–1924 był klerykiem Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku.

Prezbiter |

Święcenia kapłańskie przyjął 3 sierpnia 1924 (w dniu swoich 23. urodzin) we włocławskiej bazylice katedralnej z rąk biskupa Wojciecha Owczarka. W latach 1925–1929 był studentem Wydziału Prawa Kanonicznego oraz Wydziału Prawa i Nauk Ekonomiczno-Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, który ukończył z doktoratem na temat Prawa rodziny, Kościoła i państwa do szkoły.

W 1931 był wikariuszem w parafii Świętej Rodziny w Przedczu. Od 1932 pełnił obowiązki redaktora naczelnego miesięcznika włocławskiego „Ateneum Kapłańskie”. Kierując jednocześnie Sodalicją Mariańską, prowadził chrześcijański uniwersytet robotniczy i działalność społeczno-oświatową w chrześcijańskich związkach zawodowych. Był pierwszym kapelanem i działaczem powołanego w 1937 Stronnictwa Pracy^[3]. Po wybuchu II wojny światowej z polecenia biskupa Michała Kozala ukrywał się przed Gestapo we wsi Stanisławka w województwie lubelskim. W okresie powstania warszawskiego pod pseudonimem „Radwan III” był kapelanem Grupy AK Kampinos, działającej m.in. w Laskach, oraz szpitala powstańczego.

Biskup lubelski |

Po zakończeniu wojny wrócił do Włocławka, gdzie reorganizował seminarium duchowne i pełnił obowiązki rektora. 4 marca 1946 został mianowany biskupem diecezjalnym diecezji lubelskiej. Święcenia biskupie otrzymał z rąk kardynała Augusta Hlonda, prymasa Polski.

W swoim herbie biskupim umieścił słowa „Soli Deo” (Samemu Bogu). Służba Bogu samemu przez Maryję była widoczna w jego całym życiu. Zapiski więzienne zawierają pewną syntezę jego maryjności, której początki sięgają czasu dzieciństwa i młodości: „Wcześnie – napisał – straciłem matkę rodzoną, która miała szczególne nabożeństwo do Matki Ostrobramskiej, dokąd jeździła z pielgrzymką, jeszcze z Zuzeli. Mój ojciec natomiast ciągnął zawsze na Jasną Górę. Cześć Matki Bożej w życiu domowym była bardzo rozwinięta. Często odmawialiśmy wspólnie różaniec w godzinach wieczornych”.

Prymas Polski |

 Osobny artykuł: Porozumienie Państwo-Kościół 1950.

Po śmierci prymasa Augusta Hlonda w 1948, gdy najpoważniejszy kandydat na jego następcę biskup łomżyński Stanisław Kostka Łukomski zginął w wypadku samochodowym, Wyszyński niespodziewanie został mianowany arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim i warszawskim oraz prymasem Polski. 12 stycznia 1953 na konsystorzu w Rzymie został nominowany przez papieża Piusa XII kardynałem, członkiem kolegium kardynalskiego. Brał udział w czterech konklawe: w 1958, 1963 oraz w sierpniu i październiku 1978. W 1958, kiedy oddano na niego kilka głosów, i w 1963 był jedynym przedstawicielem Europy Wschodniej.

Był inicjatorem zawarcia 14 lutego 1950 porozumienia z władzami komunistycznymi^[4]. Wyszyński był pierwszym w historii Kościoła katolickiego hierarchą, który zdecydował się na układy z państwem rządzonym przez komunistów. Na wieść o jego podpisaniu papież Pius XII, prowadzący politykę antykomunistyczną, miał zagrozić cofnięciem uznania Wyszyńskiemu^[5]. W zamian za zagwarantowanie nauczania religii w szkołach i funkcjonowanie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego polski Kościół uznał granice Ziem Odzyskanych Polski Ludowej^[6].

Represje |

We wczesnych latach 50., w okresie napięć między państwem a Kościołem polityka władz PRL, zależnych od ZSRR, zmierzała do złamania opozycji i wszelkich niezależnych instytucji. W ramach represji komunistów wobec Kościoła katolickiego zapadła decyzja o internowaniu prymasa. Sprawą zajęło się Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, powstałe na bazie Resortu Bezpieczeństwa Publicznego przy Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego. Późnym wieczorem 25 września 1953 Wyszyński został zatrzymany w tzw. małym salonie papieskim, znajdującym się na parterze Domu Arcybiskupów Warszawskich^[7][8]. Z rzeczy osobistych zabrał ze sobą tylko różaniec i brewiarz^[8].
Był przetrzymywany w katolickich klasztorach z siostrą zakonną Marią Leonią Graczyk i księdzem Stanisławem Skorodeckim.

Przebywał w następujących miejscach odosobnienia:

• 
  Rywałd (25 września 1953 – 12 października 1953),


• 
  Stoczek Klasztorny (12 października 1953 – 6 października 1954),


• 
  Prudnik (6 października 1954 – 27 października 1955),


• 
  Komańcza (27 października 1955 – 26 października 1956).

Związki z Jasną Górą i Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego |

 Osobny artykuł: Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego.

Izolowany w klasztorze sióstr nazaretanek w Komańczy nie chciał pisać tekstu ślubów. Do ich powstania przyczyniła się Maria Okońska, dając za przykład św. Pawła, piszącego listy do wiernych z więzienia. W końcu 16 maja 1956 napisał tekst ślubów narodowych, które miały być odnowieniem królewskich ślubów lwowskich Jana Kazimierza w ich trzechsetną rocznicę. 26 sierpnia 1956 pielgrzymom (ok. 1 mln) zebranym na Jasnej Górze odczytał je bp Michał Klepacz, pełniący obowiązki przewodniczącego Episkopatu Polski.

Normalizacja stosunków z władzami komunistycznymi |

 Osobne artykuły: Wybory parlamentarne w Polsce w 1957 roku i Uznanie międzynarodowe rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie.

Przed wyborami do Sejmu w 1957 episkopat pod jego kierownictwem poparł politycznie Władysława Gomułkę, wzywając Polaków do wzięcia udziału w głosowaniu. W całym okresie PRL Kościół nie posunął się dobrowolnie tak daleko we wspieraniu akcji politycznej organizowanej przez władze komunistyczne, a tym samym w akceptacji komunistycznego systemu politycznego^[9]. W latach 1957–1966 Wyszyński przeprowadził obchody Tysiąclecia Chrztu Polski. W 1958 doprowadził do obniżenia rangi dyplomatycznej ambasady polskiego rządu emigracyjnego przy Stolicy Apostolskiej. Uczestniczył w obradach soboru watykańskiego II. W 1965 był jednym z inicjatorów wystosowania orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich. Wspierał działania posłów środowisk katolickich (Znak, „Pax” i ChSS) w Sejmie PRL. Konsultował z nimi wiele ważnych decyzji. Za rządów Gomułki władze komunistyczne PRL w ramach represji odmawiały mu udzielenia paszportu do Włoch. W 1972 dzięki jego długoletnim staraniom Watykan ostatecznie uznał granice zachodnie PRL i zawiesił stosunki dyplomatyczne z polskimi władzami na emigracji.

W 1976 premier Piotr Jaroszewicz złożył prymasowi życzenia z okazji 75. rocznicy urodzin, co było próbą poprawy stosunków państwa z Kościołem po stłumieniu przez władze PRL protestów robotniczych. Z tej okazji wręczył mu 75 róż^[10]. W czasie polskiego sierpnia 1980 w trosce o pokój i dobro narodu ustawicznie wzywał do rozwagi i odpowiedzialności. W latach 1980–1981 pośredniczył w rozmowach między władzami PRL a „Solidarnością”.

Choroba i śmierć |

W połowie marca 1981 u Wyszyńskiego rozpoznano chorobę nowotworową. Mimo starań lekarzy nie dało się zahamować jej rozwoju. 16 maja 1981 prymas przyjął sakrament namaszczenia chorych. Po przyjęciu sakramentu zwrócił się do zebranych przy łóżku, nawiązując m.in. do zamachu na życie papieża Jana Pawła II, który miał miejsce 13 maja: „Uważam, że powinienem dzielić dolę Ojca Świętego, który wprawdzie później, ale włączył się w moje cierpienia”^[11].

22 maja 1981 ostatni raz wystąpił publicznie, otwierając obrady Rady Głównej Episkopatu Polski. Zmarł sześć dni później, w czwartek 28 maja, w uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego. W oficjalnym komunikacie Rady Głównej Episkopatu Polski podano, że przyczyną śmierci był „rozsiany proces nowotworowy jamy brzusznej o wybitnej złośliwości i szybkim postępie”^[12]. Tego samego dnia zebrała się Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu i Episkopatu. Przedstawiciele rządu wręczyli zastępcy przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski kard. Franciszkowi Macharskiemu list kondolencyjny do Episkopatu od władz państwowych. Na posiedzeniu Komisji Wspólnej podjęto decyzję o ogłoszeniu żałoby narodowej od 28 do 31 maja. W dniu śmierci prymasa nadeszła do Polski depesza kondolencyjna od przechodzącego rehabilitację po zamachu papieża Jana Pawła II. Papież odprawił również mszę za duszę prymasa w swoim szpitalnym pokoju, zaś w kościele Najświętszej Maryi Panny na Zatybrzu, tytularnym kościele zmarłego, odprawiona została msza żałobna pod przewodnictwem kard. Władysława Rubina. 28 maja wieczorem przeniesiono ciało zmarłego z Domu Arcybiskupów Warszawskich przy ul. Miodowej do kościoła seminaryjnego Wniebowzięcia NMP i św. Józefa Oblubieńca przy Krakowskim Przedmieściu, gdzie następnie odprawiona została msza żałobna pod przewodnictwem kard. Macharskiego.

Uroczystości pogrzebowe |

Pogrzeb prymasa, nazywany także królewskim, zgromadził w stolicy tysiące ludzi, zarówno wierzących, jak i niewierzących^[13].

Uroczystości pogrzebowe, którym przewodniczył sekretarz Stanu Watykanu kard. Agostino Casaroli odbyły się 31 maja. Ceremonia rozpoczęła się liturgią żałobną w kościele seminaryjnym przy Krakowskim Przedmieściu, z którego następnie ruszył kondukt żałobny z udziałem delegacji oficjalnych kościelnych i świeckich oraz tłumów ludzi. W delegacji Stolicy Apostolskiej uczestniczyli: kard. Agostino Casaroli, kard. Władysław Rubin, abp Luigi Poggi, nuncjusz apostolski do Specjalnych Poruczeń oraz księża prałaci Juliusz Paetz i Janusz Bolonek. Wśród zagranicznych dostojników kościelnych znaleźli się, m.in.: kardynałowie Joseph Höffner (arcybiskup Kolonii), Roger Etchegaray (arcybiskup Marsylii), Marco Cé (patriarcha Wenecji), Tomás Ó Fiaich (arcybiskup Armagh, prymas Irlandii), John Krol (arcybiskup Filadelfii), John Cody (arcybiskup Chicago), Franz König (arcybiskup Wiednia), László Lékai (arcybiskup Esztergom, prymas Węgier), Johannes Willebrands (arcybiskup Utrechtu), František Tomášek (arcybiskup Pragi) oraz Joseph Ratzinger (arcybiskup Monachium i Freising), a także przedstawiciele innych Kościołów chrześcijańskich, m.in.: metropolita warszawski i całej Polski, zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego Bazyli, ks. superintendent Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego, przewodniczący Polskiej Rady Ekumenicznej Witold Benedyktowicz, ks. senior diecezji warszawskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego Jan Walter oraz zwierzchnik Kościoła Polskokatolickiego bp Tadeusz Majewski. Na czele oficjalnej delegacji władz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stał przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński, a towarzyszyli mu: marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz członkowie Rady Państwa, Rady Ministrów i inni wysocy urzędnicy państwowi, m.in. Kazimierz Barcikowski, Jerzy Ozdowski, Mieczysław Rakowski, Józef Czyrek. Na czele delegacji NSZZ „Solidarność” stał przewodniczący Związku Lech Wałęsa.

Kondukt żałobny doszedł do placu Zwycięstwa, gdzie odbyła się msza święta pod przewodnictwem kard. Casarolego, który wygłosił przemówienie w języku polskim. Następnie kard. Macharski odczytał homilię papieża Jana Pawła II oraz wygłosił własną homilię. Na zakończenie mszy przemówienie wygłosił wikariusz kapitulny archidiecezji warszawskiej bp Władysław Miziołek. Z placu Zwycięstwa kondukt ruszył do bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela, gdzie odbyła się ostatnia część ceremonii pogrzebowej. Biskup Jerzy Modzelewski odczytał testament napisany przez prymasa na Jasnej Górze 15 sierpnia 1969. Trumna z ciałem prymasa została umieszczona na kamiennym sarkofagu w podziemiach archikatedry. Po przejściu przed trumną delegacji oficjalnych opuszczono ją do sarkofagu, nad którym zasunięto płytę z napisem: „Kardynał Stefan Wyszyński Prymas Polski”. Przez następne godziny przed sarkofagiem przeszły tysiące osób chcących oddać ostatni hołd prymasowi.

W 1986 sarkofag prymasa został przeniesiony z Krypty Arcybiskupów w podziemiach do poświęconej mu kaplicy, znajdującej się w lewej, północnej nawie świątyni. Nad sarkofagiem znajduje się płyta ilustrująca historię życia prymasa – od seminarium, przez pracę duchownego, walkę w oddziałach powstańczych aż do spotkania z Karolem Wojtyłą podczas jego ingresu papieskiego. Kaplica znacznie odróżnia się stylem od pozostałego wnętrza kościoła.

Upamiętnienie |

3 maja 1994 został pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego^[14]. 25 października 2000 w uznaniu jego zasług Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłosił rok 2001 Rokiem Kardynała Wyszyńskiego.

3 lipca 1993 kard. Józef Glemp erygował Instytut Prymasowski Stefana Kardynała Wyszyńskiego, którego celem jest zabezpieczenie i upowszechnienie dziedzictwa Prymasa Tysiąclecia^[15]. W 1998 powołano Fundację „Dziedzictwo Stefana Kardynała Wyszyńskiego”^[16].

1 października 1999 przekształcono warszawską Akademię Teologii Katolickiej w Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

W 2000 na ekrany kin wszedł polski film Prymas. Trzy lata z tysiąca, opowiadający o uwięzieniu Wyszyńskiego przez władze PRL, z Andrzejem Sewerynem w roli głównej. W 2009 powstał spektakl TVP Prymas w Komańczy w reżyserii Pawła Woldana z rolą główną Olgierda Łukaszewicza^[17].

W Zuzeli funkcjonuje muzeum poświęcone jego pamięci.

Proces beatyfikacyjny |

29 maja 1989 z inicjatywy papieża Jana Pawła II rozpoczął się jego proces beatyfikacyjny. Odtąd przysługiwał mu tytuł sługi Bożego.

6 lutego 2001 zakończył się etap diecezjalny tego procesu, po czym akta zostały wysłane do Watykanu. W tym czasie odbyło się 289 sesji, w ramach których przesłuchano 59 świadków. Watykańska Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych wydała 8 lutego 2002 dekret o ważności procesu diecezjalnego^[18]. W marcu 2010 postulatorem został o. dr hab. Zbigniew Suchecki^[19].

Od marca 2012 do maja 2013 w archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej toczył się diecezjalny proces o domniemanym uzdrowieniu za jego wstawiennictwem mieszkanki Szczecina^[20][21]. U kobiety w wieku 19 lat rozpoznano raka tarczycy. W lutym 1988 przeprowadzono operację, w trakcie której usunięto zmiany nowotworowe oraz dotknięte przerzutami węzły chłonne. W styczniu i marcu następnego roku kobieta była leczona jodem radioaktywnym. W tym czasie w jej gardle zdiagnozowano guz wielkości 5 cm, który dusił kobietę. Przełom w chorobie stwierdzono po intensywnych modlitwach za wstawiennictwem Stefana Wyszyńskiego. Do czasu przeprowadzania diecezjalnego procesu o domniemanym uzdrowieniu u pacjentki nie zaobserwowano reemisji nowotworu^[21]. W listopadzie 2015 złożono tzw. positio w Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych^[22]. W kwietniu 2016 komisja teologów w Rzymie jednomyślnie uznała heroiczność jego cnót^[23], a 12 grudnia 2017 uczynili to kardynałowie i biskupi z Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych^[24]. 18 grudnia 2017 dekret o heroiczności cnót podpisał papież Franciszek^[25][26]. Od tego momentu kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu przysługuje tytuł Czcigodnego Sługi Bożego^[26].

Związki z Karolem Wojtyłą |

22 października 1978 uczestniczył w inauguracji pontyfikatu Jana Pawła II. Przystąpił do homagium, czyli uroczystego złożenia hołdu nowemu papieżowi przez kardynałów. Gdy prymas Wyszyński całował papieża w pierścień, Jan Paweł II na znak szacunku dla Wyszyńskiego uniósł się z tronu, ucałował go w rękę i uścisnął.

Jan Paweł II wspomina prymasa w swoim testamencie słowami: „Kiedy w dniu 16 października 1978 konklawe kardynałów wybrało Jana Pawła II, Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński powiedział do mnie: «Zadaniem nowego papieża będzie wprowadzić Kościół w Trzecie Tysiąclecie». Nie wiem, czy przytaczam to zdanie dosłownie, ale taki z pewnością był sens tego, co wówczas usłyszałem. Wypowiedział je zaś Człowiek, który przeszedł do historii jako Prymas Tysiąclecia. Wielki Prymas. Byłem świadkiem Jego posłannictwa, Jego heroicznego zawierzenia. Jego zmagań i Jego zwycięstwa. «Zwycięstwo, kiedy przyjdzie, będzie to zwycięstwo przez Maryję» – zwykł był powtarzać Prymas Tysiąclecia słowa Swego Poprzednika kard. Augusta Hlonda”.

Przypisy |

Bibliografia |

• 
  Micewski A., Kardynał Wyszyński. Prymas i mąż stanu, Éditions du Dialogue, Paris 1982, ​ISBN 2-85316-038-6​.


• Marian PiotrM.P. Romaniuk Marian PiotrM.P., Prymas Wyszyński. Biografia i wybrane źródła, Gniezno: Gaudentinum, 2001, ISBN 83-87926-50-7, OCLC 751226687 .


• 
  Czaczkowska E. K., Kardynał Wyszyński, Świat Książki, Warszawa 2009, ​ISBN 978-83-247-1341-7​.


• 
  Ostatnia droga Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego. Teka dokumentalna, Warszawa 1982.

Linki zewnętrzne |

• 
  Strona Instytutu Prymasowskiego Stefana Kardynała Wyszyńskiego [dostęp 2010-11-16]


• 
  Strona Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego [dostęp 2012-07-03]


• 
  Strona poświęcona nauczaniu Stefana Wyszyńskiego [2010-11-16]


• 
  Nota biograficzna Stefana Wyszyńskiego na stronie archidiecezji gnieźnieńskiej [dostęp 2012-07-03]


• 
  Nota biograficzna Stefana Wyszyńskiego na stronie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego [dostęp 2010-11-18]


• 
  Kalendarium życia Stefana Wyszyńskiego [dostęp 2011-10-22]


• 
  Stefan Wyszyński w bazie catholic-hierarchy.org (ang.) [dostęp 2010-11-16]

p • d • e Biskupi lubelscy Biskupi diecezjalni Wojciech Skarszewski (1805–1824) Józef Marceli Dzięcielski (1825–1839) Wincenty a Paulo Pieńkowski (1853–1863) Walenty Baranowski (1871–1879) Kazimierz Józef Wnorowski (1883–1885) Franciszek Jaczewski (1889–1914) Marian Leon Fulman (1918–1945) Stefan Wyszyński (1946–1948) Piotr Kałwa (1949–1974) Bolesław Pylak (1975–1997) Józef Życiński (1997–2011) Stanisław Budzik (od 2011) Biskupi pomocniczy Józef Szczepan Koźmian (1819–1823) Mateusz Maurycy Wojakowski (1824–1845) Walenty Baranowski (1857–1871) Adolf Józef Jełowicki (1918–1937) Władysław Goral (1938–1945) Zdzisław Goliński (1947–1951) Tomasz Wilczyński (1952–1956) Henryk Strąkowski (1958–1965) Jan Mazur (1961–1968) Bolesław Pylak (1966–1975) Edmund Ilcewicz (1969–1981) Zygmunt Kamiński (1975–1984) Piotr Hemperek (1982–1992) Jan Śrutwa (1984–1992) Ryszard Karpiński (1985–2011) Mieczysław Cisło (od 1998) Artur Miziński (od 2004) Józef Wróbel (od 2008)

p • d • e Biskupi warszawscy Biskupi diecezjalni Józef Miaskowski (1800–1804) Ignacy Raczyński (1806–1818 adm. apost.) Franciszek Skarbek-Malczewski (1819) Szczepan Hołowczyc (1819–1823) Wojciech Skarszewski (1824–1827) Jan Paweł Woronicz (1828–1829) Stanisław Kostka Choromański (1837–1838) Antoni Melchior Fijałkowski (1857–1861) Zygmunt Szczęsny Feliński (1862–1883) Wincenty Teofil Popiel (1883–1912) Aleksander Kakowski (1913–1938) Stanisław Gall (1940–1942 adm. apost.) August Hlond (1946–1948) Stefan Wyszyński (1948–1981) Józef Glemp (1981–2007) Stanisław Wielgus (2007) Kazimierz Nycz (od 2007) Biskupi pomocniczy Jan Chrzciciel Albertrandi (1798–1808) Daniel Ostrowski (1818–1831) Mikołaj Jan Manugiewicz (1822–1825) Franciszek Pawłowski (1827–1829) Tomasz Chmielewski (1837–1844) Jan Dekert (1859–1861) Henryk Ludwik Plater (1859–1868) Kazimierz Ruszkiewicz (1884–1925) Stanisław Gall (1918–1919, 1933–1940) Władysław Szcześniak (1925–1926) Antoni Szlagowski (1928–1956) Zygmunt Choromański (1946–1968) Wacław Majewski (1946–1983) Jerzy Modzelewski (1959–1986) Bronisław Dąbrowski (1962–1993) Władysław Miziołek (1969–1992) Zbigniew Józef Kraszewski (1970–1992) Kazimierz Romaniuk (1982–1992) Marian Duś (1986–2013) Stanisław Kędziora (1987–1992) Józef Zawitkowski (1990–1992) Piotr Jarecki (od 1994) Tadeusz Pikus (1999–2014) Józef Górzyński (2013–2015) Rafał Markowski (od 2013) Michał Janocha (od 2015)

p • d • e Biskupi gnieźnieńscy Biskupi diecezjalni Radzim Gaudenty (1000–?) Hipolit (przed 1025?–1027) Bossuta Stefan (1027–1028) Bogumił (1075?–1092) Heinrich von Wülzburg (ok. 1092?) Marcin (ok. 1099–po 1112) Jakub ze Żnina (przed 1136–1148) Jan Gryfita (1149–po 1167) Zdzisław (1177–po 1180) Bogumił z Dobrowa (lata 80. XII w.) Piotr Łabędź (1191–1198) Henryk Kietlicz (1199–1219) Wincenty z Niałka (1220–1232) Pełka (Fulko) (1232–1258) Janusz (1258–1271) Marcin z Opawy (1278) Jakub Świnka (1283–1314) Borzysław (1314–1317) Janisław (1317–1341) Jarosław Bogoria (1342–1374) Janusz Suchywilk (1374–1382) Bodzęta (1382–1388) Jan Kropidło (1389–1394) Dobrogost z Nowego Dworu (1394–1401) Mikołaj Kurowski (1402?–1411) Mikołaj Trąba (1412–1422) Wojciech Jastrzębiec (1423–1436) Wincenty Kot (1436–1448) Władysław Oporowski (1449–1453) Jan Sprowski (1453–1464) Jan Gruszczyński (1464–1473) Jakub z Sienna (1474–1480) Zbigniew Oleśnicki (1481–1493) Fryderyk Jagiellończyk (1493–1503) Andrzej Boryszewski (1503–1510) Jan Łaski (1510–1531) Maciej Drzewicki (1531–1535) Andrzej Krzycki (1535–1537) Jan Latalski (1537–1540) Piotr Gamrat (1541–1545) Mikołaj Dzierzgowski (1545–1559) Jan Przerębski (1559–1562) Jakub Uchański (1562–1581) Stanisław Karnkowski (1581–1603) Jan Tarnowski (1603–1605) Bernard Maciejowski (1605–1608) Wojciech Baranowski (1608–1615) Wawrzyniec Gembicki (1616–1624) Henryk Firlej (1624–1626) Jan Wężyk (1627–1638) Jan Lipski (1638–1641) Maciej Łubieński (1641–1652) Andrzej Leszczyński (1653–1658) Wacław Leszczyński (1659–1666) Mikołaj Prażmowski (1666–1673) Kazimierz Florian Czartoryski (1673–1674) Andrzej Olszowski (1674–1677) Jan Stefan Wydżga (1677–1685) Michał Stefan Radziejowski (1687–1705) Stanisław Szembek (1706–1721) Teodor Potocki (1723–1738) Krzysztof Antoni Szembek (1739–1748) Adam Ignacy Komorowski (1749–1759) Władysław Aleksander Łubieński (1759–1767) Gabriel Podoski (1767–1777) Antoni Kazimierz Ostrowski (1777–1784) Michał Jerzy Poniatowski (1785–1794) Ignacy Krasicki (1795–1801) Ignacy Raczyński (1807–1818) Tymoteusz Gorzeński (1821–1825) Teofil Wolicki (1828–1829) Marcin Dunin (1831–1842) Leon Przyłuski (1845–1865) Mieczysław Ledóchowski (1866–1886) Juliusz Józef Dinder (1886–1890) Florian Stablewski (1891–1906) Edward Likowski (1914–1915) Edmund Dalbor (1915–1926) August Hlond (1926–1948) Stefan Wyszyński (1948–1981) Józef Glemp (1981–1992) Henryk Muszyński (1992–2010) Józef Kowalczyk (2010–2014) Wojciech Polak (od 2014) Biskupi pomocniczy Paweł (1299–1308) Dominik (1310–1323) Andrzej Jastrzębiec (1377–1382) Jan (1404–1411) Piotr (1411–1412, 1414–1415) Erazm (1414) Jan (1434) Antoni (1469–1476) Andrzej z Opalenicy (1476–po 1480) Wojciech z Secemina (1493) Jan z Radziejowa (ok. 1497) Maciej (1498) Jan (1501–1517) Mikołaj Mściwy (1509–1526) Jan Busiński (1527–1541) Sebastian Żydowski (1541–1560) Stanisław Falęcki (1562–1581) Jan Gniazdowski (1583–1608) Andrzej Wilczyński (1608–1625) Andrzej Gembicki (1628–1638) Jan Madaliński (1640–1644) Adrian Grodecki (1644–1658) Kasper Trzemeski (1660–1665) Jan Buzeński (1667–1674) Wojciech Stanowski (1676–1693) Konstanty Józef Zieliński (1694–1700) Stefan Mdzewski (1700–1718) Franciszek Kraszkowski (1719–1731) Józef Michał Trzciński (1732–1738) Krzysztof Dobiński (1738–1769) Antonin Kornel Przedwojewski (1768–1793) Jan Karski (1771–1784) Kasper Józef Szajowski (1781–1802) Józef Korytowski (1785–1790) Stefan Łubieński (1790–1808) Michał Kosmowski (1791–1804) Ignacy Bardziński (1809–1813) Grzegorz Zachariasiewicz (1809–1814) Wawrzyniec Raczyński (1809–1821) Józef Gembart (1814–1821) Daniel Ostrowski (1816–1818) Marcin Siemieński (1816–1831) Kajetan Kowalski (1833–1840) Anzelm Brodziszewski (1841–1866) Józef Cybichowski (1867–1887) Antoni Andrzejewicz (1890–1907) Wilhelm Kloske (1911–1924) Antoni Laubitz (1925–1939) Lucjan Bernacki (1946–1975) Antoni Baraniak (1951–1957) Jan Czerniak (1959–1989) Władysław Rubin (1964–1979) Szczepan Wesoły (1969–2003) Jan Michalski (1975–1989) Jerzy Dąbrowski (1982–1991) Jan Wiktor Nowak (1982–1996) Bogdan Wojtuś (1988–2012) Stanisław Gądecki (1992–2002) Wojciech Polak (2003–2014) Krzysztof Wętkowski (od 2012)

p • d • e Prymasi Polski Prymasi Polski Mikołaj Trąba (1417–1422) Wojciech Jastrzębiec (1423–1436) Wincenty Kot (1436–1448) Władysław Oporowski (1449–1453) Jan Sprowski (1453–1464) Jan Gruszczyński (1464–1473) Jakub z Sienna (1474–1480) Zbigniew Oleśnicki (1481–1493) Fryderyk Jagiellończyk (1493–1503) Andrzej Boryszewski (1503–1510) Jan Łaski (1510–1531) Maciej Drzewicki (1531–1535) Andrzej Krzycki (1535–1537) Jan Latalski (1537–1540) Piotr Gamrat (1541–1545) Mikołaj Dzierzgowski (1545–1559) Jan Przerębski (1559–1562) Jakub Uchański (1562–1581) Stanisław Karnkowski (1581–1603) Jan Tarnowski (1603–1605) Bernard Maciejowski (1605–1608) Wojciech Baranowski (1608–1615) Wawrzyniec Gembicki (1616–1624) Henryk Firlej (1624–1626) Jan Wężyk (1627–1638) Jan Lipski (1638–1641) Maciej Łubieński (1641–1652) Andrzej Leszczyński (1653–1658) Wacław Leszczyński (1659–1666) Mikołaj Prażmowski (1666–1673) Kazimierz Florian Czartoryski (1673–1674) Andrzej Olszowski (1674–1677) Jan Stefan Wydżga (1677–1685) Michał Stefan Radziejowski (1687–1705) Stanisław Szembek (1706–1721) Teodor Potocki (1723–1738) Krzysztof Antoni Szembek (1739–1748) Adam Ignacy Komorowski (1749–1759) Władysław Aleksander Łubieński (1759–1767) Gabriel Podoski (1767–1777) Antoni Kazimierz Ostrowski (1777–1784) Michał Jerzy Poniatowski (1785–1794) Ignacy Krasicki (1795–1801) Ignacy Raczyński (1807–1818) Tymoteusz Gorzeński (1821–1825) Teofil Wolicki (1828–1829) Marcin Dunin (1831–1842) Leon Przyłuski (1845–1865) Mieczysław Ledóchowski (1866–1886) Juliusz Józef Dinder (1886–1890) Florian Stablewski (1891–1906) Edward Likowski (1914–1915) Edmund Dalbor (1915–1926) August Hlond (1926–1948) Stefan Wyszyński (1948–1981) Józef Glemp (1981–2009) Henryk Muszyński (2009–2010) Józef Kowalczyk (2010–2014) Wojciech Polak (od 2014) Prymasi Królestwa Polskiego Franciszek Skarbek-Malczewski (1818–1819) Szczepan Hołowczyc (1819–1822) Wojciech Skarszewski (1824–1827) Jan Paweł Woronicz (1828–1829) Aleksander Kakowski (1925–1938) Prymasi Galicji i Lodomerii Andrzej Alojzy Ankwicz (1815–1833) Franz Xavier Luschin (1834–1835) Franciszek de Paula Pisztek (1835–1846) Michał Lewicki (1848–1858)

p • d • e Polscy kardynałowie Zmarli kardynałowie Zbigniew Oleśnicki (1439) • Aleksander mazowiecki (1440) • Fryderyk Jagiellończyk (1493) • Stanisław Hozjusz (1561) • Jerzy Radziwiłł (1583) • Bernard Maciejowski (1604) • Jan Albert Waza (1629) • Jan Kazimierz Denhoff (1686) • Michał Stefan Radziejowski (1686) • Jan Aleksander Lipski (1737) • Mieczysław Ledóchowski (1875) • Włodzimierz Czacki (1882) • Albin Dunajewski (1890) • Jan Puzyna (1901) • Edmund Dalbor (1919) • Aleksander Kakowski (1919) • August Hlond (1927) • Adam Stefan Sapieha (1946) • Stefan Wyszyński (1953) • Karol Wojtyła (1967) • Bolesław Kominek (1973) • Bolesław Filipiak (1976) • Władysław Rubin (1979) • Franciszek Macharski (1979) • Józef Glemp (1983) • Andrzej Maria Deskur (1985) • Kazimierz Świątek (1994) • Adam Kozłowiecki (1998) • Stanisław Nagy (2003) Zmarli byli kardynałowie Wincenty Kot (1441); zrezygnował z godności kardynalskiej 2 października 1447 • Jan Kazimierz Waza (1646); zrezygnował z godności kardynalskiej 6 lipca 1648 Żyjący kardynałowie bez uprawnień elektorskich Henryk Gulbinowicz (1985) • Marian Jaworski (2001) Żyjący kardynałowie elektorzy Zenon Grocholewski (2001) • Stanisław Dziwisz (2006) • Stanisław Ryłko (2007) • Kazimierz Nycz (2010) • Konrad Krajewski (2018) kursywą oznaczono kardynałów mianowanych przez antypapieża Feliksa V w nawiasach podano daty kreacji kardynalskich

p • d • e Rzymskokatoliccy zwierzchnicy Kościołów wschodnich w Polsce Zwierzchnicy Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-słowiańskiego biskupi diecezji lubelskiej, łuckiej, pińskiej, siedleckiej i wileńskiej (1924–1946) August Hlond (1946–1948) Adam Stefan Sapieha (1948–1949) Stefan Wyszyński (1949–1981) Józef Glemp (1981–2007) Zbigniew Kiernikowski (2007–2014) Kazimierz Gurda (od 2014) Zwierzchnicy Kościoła katolickiego obrządku ormiańskiego August Hlond (1946–1948) Adam Stefan Sapieha (1948–1949) Stefan Wyszyński (1949–1981) Józef Glemp (1981–2007) Kazimierz Nycz (od 2007) Zwierzchnicy Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-ukraińskiego August Hlond (1946–1948) Adam Stefan Sapieha (1948–1949) Stefan Wyszyński (1949–1981) Józef Glemp (1981–1991)

p • d • e Prezydium Konferencji Episkopatu Polski Przewodniczący Edmund Dalbor (1919–1926) August Hlond (1926–1948) Stefan Wyszyński (1948–1953) Michał Klepacz (1953–1956) Stefan Wyszyński (1956–1981) Józef Glemp (1981–2004) Józef Michalik (2004–2014) Stanisław Gądecki (od 2014) Wiceprzewodniczący Karol Wojtyła (1969–1978) Franciszek Macharski (1979–1994) Henryk Muszyński (1994–1999) Józef Michalik (1999–2004) Stanisław Gądecki (2004–2014) Marek Jędraszewski (od 2014) Sekretarze generalni Antoni Julian Nowowiejski (1918–1919) Henryk Przeździecki (1919–1925) Romuald Jałbrzykowski (1925–1926) Stanisław Kostka Łukomski (1926–1946) Zygmunt Choromański (1946–1968) Bronisław Dąbrowski (1969–1993) Tadeusz Pieronek (1993–1998) Piotr Libera (1998–2007) Stanisław Budzik (2007–2011) Wojciech Polak (2011–2014) Artur Miziński (od 2014)