Egftnjytyk

हिन्दी
Obszar	Indie i inne
Liczba mówiących	180 milionów, (w sensie szerszym 422 miliony jako pierwszy język (Census of India 2001), dodatkowo ok. 155 milionów jako drugi język)
Klasyfikacja genetyczna	Języki indoeuropejskie Języki indoirańskie Języki indoaryjskie Język hindi
Pismo/alfabet	dewanagari
Status oficjalny
język urzędowy	Indie
Kody języka
Kod ISO 639-1↗	hi
Kod ISO 639-2↗	hin
Kod ISO 639-3↗	hin
IETF	hi
Glottolog	hind1269
Ethnologue	hin
GOST 7.75–97	хин 770
WALS	hin
SIL	HND
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku hindi
Słownik języka hindi w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Zasięg języka hindi jako języka ojczystego

Obszar na którym hindi jest językiem administracji i szkolnictwa

Język hindi – język z grupy indoaryjskiej języków indoeuropejskich, którym posługuje się jako pierwszym językiem 180 milionów osób^[1], natomiast przy zaklasyfikowaniu jako dialekty hindi języków radźastani, bihari oraz pahari (bez nepalskiego) aż 422 mln osób, czyli 41% mieszkańców Indii^[2]. Używany jest także w Nepalu (500 tys.), na Fidżi (300 tys.), na Mauritiusie i w Surinamie (po 100 tys.). Posługują się nim również hinduscy imigranci w Europie Zachodniej. Język hindi jest językiem urzędowym, od 1950 roku ogólnopaństwowym (angielski jest językiem pomocniczym) Republiki Indii, oraz jednym z 23 języków konstytucyjnych. W kilku indyjskich stanach i terytoriach: Uttar Pradesh, Uttarakhand, Himachal Pradesh, Harianie, Madhya Pradesh, Biharze, Radżastanie oraz na terytorium stołecznym Delhi hindi (w wersji standardowej) jest oficjalnym językiem administracji stanowej oraz podstawowym językiem wykładowym w szkołach.

Dialekty |

W obrębie tzw. terytorium języka hindi występuje wiele dialektów, wywodzących się ze średniowiecznych dialektów (tzw. apabhranśa). Wyróżnia się dwa podstawowe zespoły dialektów tzw. właściwego języka hindi:

Hindi zachodnie |

(wywodzące się z apabhranśa śauraseni):

• Bradźbhasza

Używany w okolicach miast Mathura i Agra, do początków XIX w. był najważniejszym dialektem literackim hindi

• Khariboli

Stanowi podstawę współczesnego języka hindi

• Harijani

Używany w stanie Hariana

• Bundeli

Używany w rejonie miast Jhansi, Gwalior i Bhopal

• Kanaudźi

Używany w okolicach miasta Kanpur

Hindi wschodnie |

(wywodzące się z apabhranśa ardhamagadhi):

• Awadhi

Ważny dialekt literacki (w Awadhi tworzył m.in. Tulsidas), używany w okolicach miasta Lakhnau

• Bagheli


• Ćhattisgarhi

Pokrewne języki |

Niekiedy, zwłaszcza w starszych publikacjach, dialekty Radżastanu, Biharu, którymi posługuje się około 100 mln osób, oraz tzw. pahari (czyli dialekty górskie) klasyfikowane są również jako dialekty hindi^[3]. Ostatnio jednak traktuje się je coraz częściej jako odrębne języki, posiadające bogatą tradycję literacką, zwłaszcza radźastani w Radżastanie i maithili w Biharze. Radźasthani i maithili posiadają w Indiach status języków literackich. Status ten, i nagrody literackie w poszczególnych kategoriach językowych, przyznawane są przez indyjską Akademię Literatury (Sahitya Akademi).

Forma standardowa |

Język hindi oraz język urdu to dwie odmiany literackie potocznego języka hindustani, który powstał w pierwszej połowie XIII w. na terenach leżących na północny zachód od Delhi i opierał się na dialekcie khariboli. Dzięki podobieństwu urdu oraz innych języków indyjskich do hindi, może on być używany jako lingua franca przez nawet 500-600 mln osób. Do zapisu języka hindi używa się pisma dewanagari. Język hindi jest najbardziej rozpowszechnionym językiem w Indiach a pod względem liczby użytkowników zajmuje czwarte miejsce na świecie (po chińskim, angielskim i hiszpańskim).

Historia |

Język hindi, podobnie jak inne języki indoaryjskie, wywodzi się z sanskrytu, poprzez starożytne dialekty zwane prakrytami, i średniowieczne, zwane apabhranśa. Przez kilka wieków dwoma głównymi dialektami literackimi były bradż na zachodzie, i awadhi na wschodzie. Niezależnie od nich, w czasie dominacji muzułmańskiej w północnych Indiach, jako lingua franca na znacznym obszarze funkcjonował tzw. język hindustani - odmiana oparta gramatycznie na bazie dialektu khari boli z okolic Delhi, lecz z silnym leksykalnym wpływem języka perskiego i arabskiego. Literacka postać współczesnego hindi, oparta na strukturze gramatycznej dialektu khari boli, zaczęła kształtować się w pierwszej połowie XIX wieku i pozostaje pod silnym wpływem sanskrytu jako źródła wzbogacenia słownictwa.

System fonologiczny |

Samogłoski |

Spółgłoski |

Gramatyka |

Słownictwo |

Podstawowy zasób leksykalny języka hindi jest indoaryjski, określany sanskryckim terminem tadbhava, czyli etymologicznie rzecz ujmując, słowa sanskryckie, które przeszły długą ewolucję fonetyczną np. sanskr. 'bhrata'>: 'bhai' (brat) czy 'aksza' > ankh (oko). Istnieje liczna grupa wyrazów (niemal) identycznych z sanskryckimi np. 'radźa' (król), nazywanych tatsama (takie same). Dochodzi do tego również pewna ilość zapożyczeń z rodzimych języków drawidyjskich i munda np. 'tendua' (lampart), czy 'garbar' (zamieszanie). Następną warstwą słownictwa są słowa perskie, arabskie i tureckie z czasów najazdów muzułmańskich i panowania dynastii Wielkich Mogołów np. 'zindagi' (życie), 'kitab' (książka), czy 'top' (armata). Czasy kolonialne wprowadziły wyrazy pochodzenia portugalskiego np. 'kamiz' (koszula) oraz, znacznie liczniejsze, pochodzenia angielskiego np. 'gilas' (szklanka), 'steśan' (stacja).

Mały słowniczek |

Słowo hindī w alfabecie dewanagari.

• Tak - han


• Nie - nahin


• Dziękuję - śukrija, dhanjawad


• Dziękuję bardzo - bahut śukrija


• Nie ma za co / proszę - koi bat nahin


• Proszę - kripaja


• Przepraszam - kszama karen, maf kidźije


• Dzień dobry - namaskar, namaste


• Na razie - phir milenge


• Pozdrowienia (Witam, Cześć) - namaste
  


• Dobranoc - śubha ratri


• Nie rozumiem - meri samadźh men nahin aja, main nahi samadźhta/samadźhti (hun)


• Jak się nazywasz? - tumhara/apka nam kja he?


• Kocham cię - men tumse pjar karta/karti hun, mudźhe tumse pjar hai


• Serce - dil


• Słońce - suradź


• Księżyc - ćand/ćandra


• muzyka- sangit


• taniec - nać


• tańczyć - naćna


• słuchać - sunna


• mówić - (językami) bolna, (coś, do kogoś) kahna


• śpiewać - gana


• żona - patni


• mąż - pati


• córka - beti


• syn - beta


• matka - mata(dźi)


• ojciec - pita(dźi)


• przyjaciel - dost, mitr,


• dziewczyna - larki


• chłopak - larka


• ja - me


• ty - tum


• miłość - pjar/prem/mohabbat/muhabbat


• szczęście - khuśi


• królowa - rani


• król - radźa


• (Bardzo) miło cię widzieć. - apse milkar (bari) khuśi hui


• Jak się Pan/Pani czuje? - ap kaise he?


• dobrze - thik he


• źle - bura he


• tak sobie - kućh khas nahin


• dlaczego - kyu


• kto - kaun


• gdzie - kahan


• kiedy - kab

liczebniki:

• 0 - śunja


• 1 - ek


• 2 - do


• 3 - tin


• 4 - ćar


• 5 - panć


• 6 - ćhe


• 7 - sat


• 8 - ath


• 9 - nau


• 10 - das

Zobacz też |

• Hindi bombajskie


• Hindi fidżyjskie


• Hindustani


• Urdu


• Języki Indii


• Języki urzędowe Indii

Przypisy |

Bibliografia |

• 
  Stasik, Danuta: Język hindi cz.1 i 2 Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 1994/97, ​ISBN 83-86483-01-6​


• McGregor, R. S.: Outline of Hindi Grammar, Oxford University Press 1972


• Majewicz, Alfred F., Języki świata i ich klasyfikacja, PWN, Warszawa, 1989, ​ISBN 83-01-08163-5​

Linki zewnętrzne |

• Alfabet dewanagari


• Rozmówki hindi


• Wiadomości BBC w języku hindi


• Słownik polsko-hindi