Piotr Apostoł
.mw-parser-output table.duchowny-ksiadz td.naglowek{color:white!important;background:black!important}.mw-parser-output table.duchowny-biskup td.naglowek{color:white!important;background:#E56DC4!important}.mw-parser-output table.duchowny-patriarcha td.naglowek{color:white!important;background:#BA55D3!important}.mw-parser-output table.duchowny-kardynal td.naglowek{color:white!important;background:#FF2400!important}.mw-parser-output table.duchowny-papiez td.naglowek{color:black!important;background:gold!important}.mw-parser-output table.duchowny-cywil td.naglowek{color:black!important;background:#C0C0C0!important}.mw-parser-output table.duchowny-ksiadz tr.naglowek{color:white!important;background:black!important}.mw-parser-output table.duchowny-biskup tr.naglowek{color:white!important;background:#E56DC4!important}.mw-parser-output table.duchowny-patriarcha tr.naglowek{color:white!important;background:#BA55D3!important}.mw-parser-output table.duchowny-kardynal tr.naglowek{color:white!important;background:#FF2400!important}.mw-parser-output table.duchowny-papiez tr.naglowek{color:black!important;background:gold!important}.mw-parser-output table.duchowny-cywil tr.naglowek{color:black!important;background:#C0C0C0!important}
| ||
| ||
Papież apostoł Biskup Rzymu | ||
 | ||
| Miejsce urodzenia | Betsaida | |
| Data i miejsce śmierci | ok. 64/67 Wzgórze Watykańskie | |
| Papież | ||
| Okres sprawowania | 33?–64/67 | |
Wyznanie | wczesne chrześcijaństwo | |
Kościół | rzymskokatolicki | |
Pontyfikat | ok. 33 | |
| ||
| męczennik | ||
 | ||
| Czczony przez | Kościół katolicki Cerkiew prawosławną | |
| Wspomnienie | 29 czerwca (kat.) 29–30 czerwca oraz 16 stycznia(praw. według kal. jul.) 12–13 lipca (Sobór dwunastu apostołów) oraz 29 stycznia (Adoracja okowów ap. Piotra) (praw. według kal. greg.) | |
| Atrybuty | dwa klucze (srebrny i złoty), odwrócony krzyż, ryba, sieci i in. | |
Piotr Apostoł, Szymon Piotr (łac. Petrus, gr. Πέτρος (Petros: „kamień”, „fragment skały”, od gr. πέτρα (petra: „skała”)) lub Κηφᾶς (Kefas) z aram. כיפא (Kefa: „skała”), cs. Sławny i wsiechwalnyj pierwowierchowny apostoł Pietr) – apostoł (i z racji pierwszeństwa wśród pozostałych znany jako Książę Apostołów), uważany przez Kościół katolicki za pierwszego papieża (pontyfikat: ok. 33 r. – ok. 64 r., według innych źródeł ok. 67[1], kiedy to miał ponieść męczeńską śmierć[2]). Męczennik chrześcijański, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego. Jest wymieniany w Modlitwie Eucharystycznej Kanonu rzymskiego.
Spis treści
1 Życiorys
1.1 W Nowym Testamencie
1.2 Losy po roku 44
1.3 Pobyt w Rzymie
1.4 Śmierć
1.5 Rodzina
2 Pisma
3 Spory doktrynalne
3.1 Chodzenie po wodzie
3.2 Obmywanie stóp
4 Uzasadnienie prymatu papieskiego w Kościele rzymskokatolickim
5 Kult
5.1 Ikonografia
5.2 Dni obchodów
5.3 Patronat
6 Zobacz też
7 Uwagi
8 Przypisy
9 Bibliografia
Życiorys |
Według Ewangelii, Piotr był synem Jana (Jony), a bratem Andrzeja. Pochodził z Betsaidy nad jeziorem Genezaret. Do ok. 31 roku był rybakiem w Kafarnaum w Galilei, a następnie uczniem i apostołem Jezusa.
Piotrowi przypisywane jest autorstwo dwóch listów (1. i 2.), włączonych do kanonu Nowego Testamentu[a].
W Nowym Testamencie |
Losy Piotra opisują Ewangelie oraz Dzieje Apostolskie.
Według nich na wezwanie Jezusa Piotr wraz ze swym bratem Andrzejem, oraz synami Zebedeusza Janem i Jakubem porzucił zawód rybaka i został uczniem Jezusa i towarzyszem Jego działalności publicznej (zob. Mt. 4, 18–22; Mk 1, 16–20; Łk. 5, 1–11).
Piotr był jednym z najbardziej zaufanych uczniów Chrystusa. Wraz z Janem i Jakubem towarzyszył Chrystusowi na górze Tabor podczas tzw. Przemienienia (Mt. 17, 1–8; Mk 9, 1–7; Łk. 9, 28–36). Był świadkiem uzdrowienia córki Jaira (Mt. 9, 23–26; Mk 5, 35–43; Łk. 8, 49–56), oraz krwawej modlitwy w Getsemani (Mt. 26, 37–44; Mk 14, 33–40; Łk. 22, 41–46). W katalogach apostołów wymieniany jest zawsze na pierwszym miejscu (Mt. 10, 2; Mk 3, 16; Łk. 6, 14; Dz.Ap. 1, 13)
Był pierwszym apostołem, który uznał Jezusa za Mesjasza (Mt 16:16, Mar. 8:29, Łk. 9:20, Jan 6:69).
Jezus przepowiedział Piotrowi, że po swoim pojmaniu ten wyprze się Go trzykrotnie, co według Ewangelii potwierdziło się. Podczas pojmania Jezusa usiłował go bronić, atakując mieczem jednego z napastników i obcinając mu ucho.
Po Zesłaniu Ducha Świętego (najprawdopodobniej w roku 33[3][4][5]) Piotr przebywał i działał wraz z pozostałymi apostołami w Jerozolimie.
Dzieje Apostolskie relacjonują jego działalność w Jerozolimie (Dz 2, 14–41 oraz rozdziały 3–5), Samarii (Dz 8, 14–24), Liddzie i Jaffie (Joppie) (Dz 9, 32–43) oraz w Cezarei Palestyńskiej – tam ochrzcił pierwszych pogan: rzymskiego setnika Korneliusza wraz z jego rodziną i domownikami (Dz 10, 1–48) – był to moment, kiedy pierwsi ludzie „z pogan” (nie-Żydzi) zostali chrześcijanami.
W 44 roku za swą działalność został aresztowany na rozkaz Heroda Agryppy, który wcześniej kazał stracić Jakuba Większego Apostoła. Według Dziejów Apostolskich z więzienia wypuścił go anioł (Dz 12, 1–17). Po ucieczce z więzienia Piotr wyjechał z Jerozolimy, jednak Dzieje Apostolskie nie podają dokąd się udał.
Losy po roku 44 |
Losy Piotra po ucieczce z więzienia są trudne do odtworzenia w szczegółach. W Dziejach Apostolskich wspomniany jest jeszcze tylko jego udział w tzw. „Soborze jerozolimskim” ok. 49 roku, gdzie sprzeciwił się narzucaniu poganom obyczajów żydowskich (Dz 15, 7–11) z wyjątkiem „powstrzymywania się od ofiar składanych bożkom, od krwi, od tego, co uduszone, i od nierządu” (Dz 15:28). Wskazuje to, że po śmierci Heroda Agryppy prawdopodobnie powrócił do Jerozolimy. W Nowym Testamencie w sposób wyraźny odnotowano jeszcze tylko jego pobyt w Antiochii około roku 50, gdzie doszło do konfliktu między nim a Pawłem z Tarsu (Ga 2, 11–14). Według tradycji w Antiochii Piotr miał wyświęcić Ewodiusza na pierwszego biskupa tego miasta[6].
Pobyt Piotra w Koryncie, na który pośrednio wskazuje 1 Kor 1, 13, w sposób wyraźny potwierdza świadectwo żyjącego około roku 170 biskupa korynckiego Dionizego[7]
Według tradycji, bazującej na 1 P 1, 1, Piotr nauczał także wśród Żydów w północnych prowincjach Azji Mniejszej[8].
Tradycyjne przekazy są zgodne, że Piotr ostatecznie przybył do Rzymu i tam poniósł śmierć męczeńską.
Pobyt w Rzymie |
Ukrzyżowanie św. Piotra pędzla Michała Anioła Caravaggio
Pobyt Piotra w Rzymie, negowany przez część badaczy, potwierdzać mogą słowa Piotra z 1 Listu: „Pozdrawia was ta, która jest w Babilonie”, 1 P 5,13 za BT[9]. Babilon w Apokalipsie jest symbolicznym określeniem Rzymu[10], choć, jako symbol niewoli i rozproszenia, może oznaczać także każde inne miejsce, w którym żyli chrześcijanie[11]. Inne wczesne świadectwa pobytu Piotra w Rzymie to dzieła Ireneusza, Tertuliana, Euzebiusza, Hegezypa, Cypriana, Dionizego, Gajusza, Klemensa Aleksandryjskiego, Orygenesa, Familiana, Ignacego z Antiochii, Klemensa Rzymskiego, a także niektóre apokryfy (np. gnostycka „Apokalipsa Piotra”).
Istnieje także legenda mówiąca, że gdy w Rzymie rozpoczęły się prześladowania chrześcijan (za czasów Nerona), Piotr postanowił uciec z miasta. Wówczas ukazał mu się Jezus. Piotr spytał Go, dokąd idzie (łac. Quo vadis, Domine?)[12]. Jezus miał mu odpowiedzieć „idę do miasta, aby mnie powtórnie ukrzyżowano”. Wówczas Piotr zawrócił, a w miejscu tego spotkania postawiono kościół. Tę legendę zawarł Henryk Sienkiewicz w powieści Quo vadis.
Śmierć |
Tradycja głosi, że Piotr zginął w Rzymie na Wzgórzu Watykańskim[2]. Zginął męczeńsko na krzyżu głową w dół (na własną prośbę), ponieważ mówił, iż nie jest godzien umrzeć jak Chrystus[2]. Senator Marcellus, wierny uczeń Piotra, zdjął go z krzyża i pochował we własnym grobowcu. Później na tym miejscu postawiono kościół. Dziś, według tradycji, w tym miejscu stoi Bazylika św. Piotra[2].
Tradycyjnie męczeństwo Piotra Apostoła datowane jest na dzień 29 czerwca 67 roku[13]. Biorąc jednak pod uwagę, że prześladowania chrześcijan po pożarze Rzymu trwały prawdopodobnie nie dłużej niż kilka miesięcy, większość współczesnych badaczy przyjmuje, że Piotr zginął jesienią 64 roku[14][15][16]. Według hipotezy Margherity Guarducci jego egzekucja odbyła się w dniu 13 października 64 roku[17][18].
1 List Klemensa 5,1–7 mówi o „zawiści i sporze” jako przyczynie męczeństwa Piotra i Pawła[19].
Rodzina |
Piotr miał żonę, wraz z nim też mieszkała jego teściowa. Andrzej Apostoł był jego bratem. W 1P 5,13 wspomina o „synu”, Marku, chodzi jednak prawdopodobnie o Jana Marka, późniejszego ewangelistę[20]. Tradycja uznaje, że żoną Piotra była św. Perpetua, a ich małżeństwo miało trwać ponad 50 lat. Ich córką miała być św. Petronela, na którą wskazuje m.in. Martyrologium Rzymskie.
Pisma |
Koścół Niepokalanego Poczęcia NMP (Saint Mary of the Immaculate Conception) Rushville, Indiana, Stany Zjednoczone - witraż z kluczami Królestwa Niebieskiego
Piotrowi przypisywane są dwa listy wchodzące w skład Nowego Testamentu: 1. List Piotra oraz 2. List Piotra. Autentyczność 1. Listu Piotra we wczesnym Kościele nigdy nie była kwestionowana, natomiast co do 2. Listu Piotra aż do IV wieku wielu autorów (m.in. Euzebiusz z Cezarei) wyrażało wątpliwości, czy faktycznie pochodzi on od Piotra Apostoła. We współczesnej biblistyce zdania na temat autentyczności obu listów są podzielone. Natomiast niewątpliwymi apokryfami są tzw. Ewangelia Piotra oraz Apokalipsa Piotra.
Spory doktrynalne |
Według relacji biblijnej Piotr zmieniał podczas swojego życia zdanie dotyczące literalnego pojmowania części przepisów Prawa Mojżeszowego. Początkowo, Piotr unikał pogan i uważał, że nie mają oni udziału w Ewangelii. Pogląd ten uległ częściowej zmianie dopiero po wizji jaką otrzymał od Boga i po wizycie w domu Korneliusza w Cezarei, kilka lat po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa (Dzieje Apostolskie 10). Kilkanaście lat później apostoł Piotr wraz z innymi członkami Kościoła jerozolimskiego przebywał wśród chrześcijan nawróconych spomiędzy pogan w Antiochii, bez okazywania jakiejkolwiek dyskryminacji. Dowiedziawszy się jednak o przybyciu wysłanników Jakuba (przywódcy Kościoła w Jerozolimie), zaczął się zachowywać tak, jakoby zachowywał ceremonialną czystość i nie jadał z poganami, a w jego ślad poszli inni, nawet Barnaba. Zobaczywszy to, Paweł z Tarsu sprzeciwił się mu wprost, nazywając jego zachowanie nagannym i obłudnym, wygłaszając, że człowiek nie jest usprawiedliwiany z uczynków Prawa, a tylko przez wiarę w Jezusa (List do Galatów Ga 2,11–16[21]).
Chodzenie po wodzie |
Według Ewangelii Mateusza, Piotr po ujrzeniu chodzącego po wodzie Jezusa zaczął iść do niego także poruszając się po tafli wody (Mt 14:22–32). (Marek i Jan także wspominają o Jezusie, ale nie wspominają czyniącego to samo Piotra).
Obmywanie stóp |
Według Ewangelii św. Jana, Piotr z początku odmówił obmywania swoich stóp Jezusowi podczas Ostatniej Wieczerzy. Jezus wtedy rzekł: Jeśli ja Cię nie wymyję, to żadna z części Twego ciała nie będzie ze mną. Na to Piotr odpowiedział: Panie nie myj tylko mych stóp, ale także dłonie i głowę.
Uzasadnienie prymatu papieskiego w Kościele rzymskokatolickim |
Jezus przekazuje Piotrowi klucze królestwa niebieskiego, fragment fresku z Kaplicy Sykstyńskiej pędzla Pietro Perugino
Złożone Piotrowi przez Chrystusa obietnice:
 Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego, cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie (Mt 16,18-19) |
legły u podstaw tezy o prymacie Piotra jako seniora Ludu Wybranego Nowego Przymierza, prawodawcy, a także nauczyciela (Dz 15,7) i pasterza Kościoła: (J 21, 15–17).
Według 21. rozdziału Ewangelii według św. Jana, Jezus trzykrotnie zwrócił się do Piotra słowami „Paś baranki Moje”. Jest to podawane jako uzasadnienie tezy, że Jezus przekazał Piotrowi opiekę nad Kościołem.
Kult |
Zgodnie z tradycją utrzymuje się, że ciało apostoła spoczywa ok. 6 metrów pod ołtarzem w Bazylice św. Piotra w Watykanie.
Ikonografia |
W ikonografii św. Piotr Apostoł przedstawiany jest jako łysiejący, siwy, brodaty starzec, w dłoni trzyma dwa klucze (srebrny i złoty) symbolizujące klucze Królestwa Bożego oraz w towarzystwie Świętego Pawła.
Innymi atrybutami apostoła są: anioł, kajdany, kogut, odwrócony krzyż, księga, łódź, zwój, pastorał, ryba, sieci, skała – stanowiące aluzje do wydarzeń w jego życiu, tiara w rękach.
El Greco – Św. św. Piotr I Paweł
Do Postaci Piotra odwołują się również liczne dzieła kultury. Do najbardziej znanych w literaturze polskiej należy powieść Quo vadis Henryka Sienkiewicza.
Dni obchodów |
Uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła – to główne święto św. Piotra (razem ze św. Apostołem Pawłem) o randze uroczystości liturgicznej w Kościele katolickim, obchodzona jest 29 czerwca.
Natomiast 22 lutego Kościół wspomina katedrę, tj. tron-krzesło na którym miał zasiadać Piotr papież.
Cerkiew prawosławna celebruje dni św. Piotra 29 czerwca/12 lipca[b][22] i 30 czerwca/13 lipca oraz 16/29 stycznia tj.: 12 i 13 lipca (wspominając Sobór dwunastu apostołów) oraz 29 stycznia według kalendarza gregoriańskiego, jako Adorację okowów ap. Piotra.
Patronat |
Święty Piotr jest patronem m.in.:
- diecezji: w Rzymie, Poznaniu, Berlinie, Lozannie
- miast: Awinionu, Biecza, Dusznik-Zdroju, Frankfurtu nad Menem, Genewy, Hamburga, Nantes, Poznania, Rygi, Rzymu, Trzebnicy, Ciechanowa, Międzyzdrojów
- zawodów: blacharzy, budowniczych mostów, kowali, kamieniarzy, marynarzy, rybaków, zegarmistrzów
Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego[23]
Święty Piotr jest również wzywany, jako orędownik podczas epilepsji, gorączki, febry, ukąszenia przez węże.
Symbole Apostoła Piotra, od góry, od lewej: dziurka od kluczy Bramy Niebieskiej, odwrócony krzyż na którym Piotr został umęczony, okowy, ryba, kotwica, Łódź Piotrowa (czyli Kościół Święty), klucze Królestwa Niebieskiego i kogut piejący w czasie Męki Jezusa Chrystusa - witraż w kościele pw. św. Piotra, Babraham, Cambridgeshire, Wielka Brytania
Zobacz też |
- Plac Świętego Piotra
- Bazylika św. Piotra w Okowach
- Bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu
- męczennicy chrześcijańscy
- modlitwa za wstawiennictwem świętego
- święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
- święci prawosławni
- Paweł z Tarsu
Piotr (imię) – inne postaci noszące to imię
Uwagi |
↑ Barjona (hebr. syn Jony) – przydomek Szymona Piotra Mt 16,17 w przekładach Biblii.
↑ Podwójne datowanie.
Przypisy |
↑ St. Peter, Prince of the Apostles (ang.). Catholic Encyclopedia. [dostęp 2012-06-06].
↑ abcd John N. D. Kelly: Encyklopedia papieży. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, s. 15–17. ISBN 83-06-02633-0.
↑ J.K. Fotheringham: The Evidence of Astronomy and Technical Chronology For the Date of the Crucifixion (ang.). Journal of Theological Studies, 1934. [dostęp 2013-05-14].
↑ John P. Pratt: Newton’s Date For The Crucifixion (ang.). Quarterly Journal of Royal Astronomical Society, 1991. [dostęp 2013-05-14].
↑ Date of Christ’s Death Pinpointed (ang.). russian.pravda.ru. [dostęp 2013-05-14].
↑ Euzebiusz z Cezarei: Historia Kościelna. Poznań: 1924, s. 116,135.
↑ Euzebiusz z Cezarei: Historia Kościelna. Poznań: 1924, s. 88.
↑ Euzebiusz z Cezarei: Historia Kościelna. Poznań: 1924, s. 91-92.
↑ 1P 5,13 w przekładach Biblii.
↑ Ap 14,8 w przekładach Biblii.; Ap 16,9 w przekładach Biblii.; Ap 18,2 w przekładach Biblii.; Ap 18,10 w przekładach Biblii.; Ap 18,21 w przekładach Biblii.
↑ Manfred Uglorz: Introdukcja do Nowego Testamentu. Cz. I. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna, 1994, s. 92. ISBN 83-901296-5-5.
↑ Choć, jak stwierdza Roman Brandstaetter w „Kręgu Biblijnym”, ewentualne objawienie Piotra byłoby raczej w języku aramejskim.
↑ Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 4: M-P. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 2000, s. 596/599. ISBN 83-7097-671-9.
↑ Jacques Mercier: Dwadzieścia wieków historii Watykanu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1986, s. 22–23. ISBN 83-211-0716-8.
↑ Kazimierz Dopierała: Księga papieży. Poznań: Pallottinum, 1996, s. 11–12. ISBN 83-7014-248-6.
↑ Święci Apostołowie Piotr i Paweł (pol.). Brewiarz. [dostęp 2012-06-06].
↑ Jacques Mercier: Dwadzieścia wieków historii Watykanu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1986, s. 357. ISBN 83-211-0716-8.
↑ Ch. Bernard: L’Apôtre Pierre (fr.). Culture et Religiones, 1999. [dostęp 2013-05-14].
↑ Jürgen Roloff: Wprowadzenie do Nowego Testamentu. Warszawa: Verbinum, 2008, s. 116. ISBN 978-83-7192-376-0.
↑ William J. Dalton: Pierwszy List św. Piotra. W: Katolicki komentarz biblijny. Raymond E. Brown, Joseph A. Fitzmyer, Roland E. Murphy (red. wyd. oryg.), Waldemar Chrostowski (red. wyd. pol.). Warszawa: 2001, s. 1512. ISBN 83-7146-080-5.
↑ Ga 2,11-16 w przekładach Biblii.
↑ 29 Ιουνίου (gr.). ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ. [dostęp 2017-06-10].
↑ Aleksandra Szkutnik-Wolszczak: Wywiad na sobotę: ks. Rafał Chwałkowski (pol.). myżeglarze.pl. [dostęp 2013-05-14].
Bibliografia |
- Święci Apostołowie Piotr i Paweł (pol.). Brewiarz. [dostęp 2012-06-06].
- St. Peter, Prince of the Apostles (ang.). Catholic Encyclopedia. [dostęp 2012-06-06].
| ||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||
Kontrola autorytatywna (osoba):
ISNI: 0000 0001 1984 7373
VIAF: 13581141
LCCN: n79022118
GND: 118593323
BnF: 120020645
SUDOC: 028123395
NKC: jn20000701397
- WorldCat
