Egftnjytyk

Schemat zlewni rzeki

Zlewnia – całość obszaru, z którego wody spływają do jednego punktu danej rzeki (jeziora, bagna itp.) lub jej fragmentu^[1]. W szczególnym przypadku, kiedy punkt zamykający znajduje się w miejscu ujścia danej rzeki do recypienta, obszar zlewni ograniczony działem wodnym wyznaczonym w ten sposób nazywa się dorzeczem^[2].

Charakterystyka |

Zlewnia dotyczy zarówno wód powierzchniowych, jak i podziemnych. Ze względu na mające miejsce niekiedy różnice pomiędzy obszarami spływu podziemnego i powierzchniowego stosuje się rozróżnianie zlewni powierzchniowych (topograficznych) i podziemnych (hydrogeologicznych).

Zlewnia wyraźnie wpływa na naturalną retencję wód, sposób zasilenia rzek i jezior oraz ich bilansu wody. Zlewnia decyduje też w dużym stopniu o morfologii koryt rzek i potoków. Charakter jej też ma znaczenie w formowaniu się naturalnego składu chemicznego wód, pojawianiu się zawiesiny, tworzeniu osadów dennych. W kształtowaniu się właściwości wód na terenie zlewni biorą udział nie tylko jej naturalne elementy składowe (podłoże i szata roślinna), lecz również zewnętrzne czynniki – klimat i działalność człowieka.

Gdy zlewnia obejmuje cały system rzeczny to znaczy system składający się z rzeki głównej i jej dopływów, wówczas pojęcie zlewni jest równoznaczne z pojęciem dorzecza, które jest obszarem z którego wody spływają z jednego systemu rzecznego. Rozróżniamy zlewnię bezpośrednią, z której wody spływają bezpośrednio lub za pośrednictwem małych cieków oraz pośrednia, tzn. obszar niekontaktujący się z danym zbiornikiem bezpośrednio, z którego wody są doprowadzane do tego zbiornika za pośrednictwem większego cieku (lub cieków).

Parametry zlewni |

1) Długość zlewni L{displaystyle L} [km] – największa odległość w linii prostej między ujściem i punktem najbardziej oddalonym na dziale wodnym.

2) Długość maksymalna zlewni Lmaks{displaystyle L_{maks}} [km] – długość doliny rzeki głównej od ujścia do punktu na dziale wodnym w przedłużeniu odcinka źródłowego.

3) Średnia szerokość zlewni B{displaystyle B} [km] – stosunek powierzchni zlewni do jej długości maksymalnej. Wyraża się wzorem:

B=ALmaks,{displaystyle B={frac {A}{L_{maks}}},}

gdzie

A{displaystyle A} – powierzchnia zlewni [km²]

Lmaks{displaystyle L_{maks}} – długość maksymalna zlewni

4) Obwód zlewni P{displaystyle P} [km] – długość działu wodnego określona na podstawie mapy topograficznej.

5) Wskaźnik wydłużenia zlewni Cw{displaystyle C_{w}} – iloraz średnicy koła o polu równym polu powierzchni zlewni do jej Lmaks.{displaystyle L_{maks}.} Wyraża się wzorem:

Cw=2LmaksAπ{displaystyle C_{w}={frac {2}{L_{maks}}}{sqrt {frac {A}{pi }}}}

6) Powierzchnia zlewni: określana przez pomiar na mapie obszaru ograniczonego topograficznym działem wodnym (planimetrowanie). Na obszarach górskich należy zastosować poprawkę według wzoru:

A=Amcosα,{displaystyle A={frac {A_{m}}{cos,alpha }},}

gdzie

A{displaystyle A} – powierzchnia rzeczywista [km²]

Am{displaystyle A_{m}} – powierzchnia rzutowana [km²]

α{displaystyle alpha } – średnie nachylenie zlewni [°]

7) Wskaźnik kolistości zlewni – stosunek pola powierzchni zlewni do pola koła o tym samym obwodzie co obwód zlewni. Wyraża się wzorem:

Ck=AAk=4πAP2{displaystyle C_{k}={frac {A}{A_{k}}}=4pi {frac {A}{P^{2}}}}

Parametry opisujące rzeźbę zlewni |

1) Wysokość maksymalna Hmaks{displaystyle H_{maks}} [m n.p.m.] – maksymalna rzędna terenu na powierzchni zlewni.

2) Wysokość minimalna Hmin{displaystyle H_{min}} [m n.p.m.] – minimalna rzędna terenu na powierzchni zlewni.

3) Deniwelacja terenu ΔH{displaystyle Delta H} [m] – różnica między Hmaks{displaystyle H_{maks}} a Hmin{displaystyle H_{min}} zlewni.

4) Średnia wysokość zlewni Hsr.{displaystyle H_{sr}.} Istnieje kilka sposobów jej wyznaczania:

• jako średnia arytmetyczna Hmaks{displaystyle H_{maks}} i Hmin{displaystyle H_{min}} zlewni

Hsr.=Hmaks+Hmin2{displaystyle H_{sr.}={frac {H_{maks}+H_{min}}{2}}}

• na podstawie krzywej hipsograficznej zlewni – przez zmierzenie powierzchni między wykreśloną krzywą hipsograficzną a układem współrzędnych i podzieleniu jej przez podstawę wykresu. Wtedy mamy:

Hsr.=FA,{displaystyle H_{sr.}={frac {F}{A}},}

gdzie

F{displaystyle F} – powierzchnia ograniczona krzywą hipsograficzną oraz osiami współrzędnych [cm²]

A{displaystyle A} – podstawa wykresu [cm]

Warunki hydrograficzne na obszarze zlewni:

1) Długość rzeki L{displaystyle L} [km] – odległość od ujścia do źródeł rzeki.

2) Wskaźnik rozwinięcia rzeki r{displaystyle r} – stosunek długości rzeki do odległości w linii prostej łączącej źródło z ujściem. Można go zapisać następująco:

r=LP100,{displaystyle r={frac {L}{P}}100,}

gdzie

L{displaystyle L} – długość rzeki [km]

P{displaystyle P} – długość linii prostej od źródła do ujścia [km]

3) Krętość rzeki – długość rzeki do długości doliny, czyli:

k=Ll,{displaystyle k={frac {L}{l}},}

gdzie

L{displaystyle L} – długość rzeki

l{displaystyle l} – długość doliny

4) Spadek wyrównany i – stosunek różnicy wysokości źródła i ujścia do długości rzeki.

Zobacz też |

• dział wód


• gęstość sieci rzecznej


• krzywa hipsometryczna


• wykres przyrostu powierzchni zlewni


• zlewisko

Przypisy |