Komisje dobrego porządku






Płaskorzeźba na Zamku Cesarskim w Poznaniu (w tle poznański Odwach)


Komisje dobrego porządku, komisje boni ordinis – kolegialne instytucje administracji miejskiej powołane w wyniku decyzji sejmu konwokacyjnego z 1764[1], znoszących niektóre jurydyki miejskie i serwitoriaty.



Działalność |


Pierwszą komisję dobrego porządku utworzył Stanisław August Poniatowski 1 czerwca 1765 dla Starej i Nowej Warszawy[2]. Sejm w 1768 zdecydował o utworzeniu komisji dobrego porządku we wszystkich miastach królewskich[3]. W czasach rządów Rady Nieustającej w latach 1775–1789 powołano je w większości miast królewskich Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. W ich skład wchodziło każdorazowo od 6 do 14 członków, powoływanych z okolicznej szlachty. W 1776 zostały podporządkowane Departamentowi Policji Rady Nieustającej[4]. Cztery lata później przejęły uprawnienia komisji szpitalnych[5]. Sejm Czteroletni przekazał kompetencje komisji dobrego porządku komisjom porządkowym cywilno-wojskowym i (od 1791) Komisji Policji Obojga Narodów w Straży Praw[6].



Kompetencje |


Do ich kompetencji należał nadzór nad finansami miejskimi, kontrola działalności cechów rzemieślniczych i gildii kupieckich. Komisje te wydawały ordynacje dla poszczególnych miast, decydując o planowaniu przestrzennym ich zabudowy, numerowaniu domów, brukowaniu ulic, budowie kanałów[7].



Zobacz też |






  • Lubelska Komisja Boni Ordinis


Przypisy |




  1. Volumina legum, t. 7, s. 43–45, Ubespieczenie miast


  2. Tadeusz Korzon, Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta (1764—1794). T.2, s. 296


  3. Volumina legum, t. 7, s. 351–353, Warunek miast y miasteczek naszych Królewskich w Koronie y w W.X.Lit.


  4. Volumina legum t.8, s. 533 Powinności y władza Departamentów w Radzie przy boku naszym Nieustającej


  5. Tamże, s. 589 Szpitale w Koronie y W.X.Lit.


  6. Korzon op.cit. s. 301


  7. Tamże, s. 299 i n.



Linki zewnętrzne |




  • Ignacy Tadeusz Baranowski, Komisye porządkowe (1765—1788), Kraków 1907


  • Władysław Smoleński, Komisya boni ordinis warszawska, Warszawa 1914

  • Grzegorz M. Kowalski, Ordynacja dla Miasta Krakowa z 1778 roku Kraków 2008 ​ISBN 978-83-927658-0-6




這個網誌中的熱門文章

12.7 cm/40 Type 89 naval gun

University of Vienna

Rikitea