Gleby pustynne
Gleby pustynne, aridisole, daw. yermosole – gleby występujące na obszarach o opadach 100–150 mm w ciągu roku. Ich cechą charakterystyczną jest bardzo słabo zaznaczony poziom próchniczny oraz silne zasolenie. Dominującymi glebami pustynnymi są gleby czerwone, czerwonawe, szare i bure[1].
Według klasyfikacji Międzynarodowego Towarzystwa Gleboznawczego FAO 1974 gleby pustynne zwano yermosolami[2][3], a według taksonomii amerykańskiej jako rząd aridisoli[2].
Spis treści
1 Występowanie na świecie
1.1 Azja
1.2 Ameryka Północna
1.3 Ameryka Południowa
1.4 Afryka
1.5 Australia
2 Roślinność
2.1 Roślinność nieantropogeniczna
2.2 Przydatność rolnicza
3 Przypisy
Występowanie na świecie |
Gleby pustynne występują na pustyniach, szczególnie w Azji Centralnej, na Półwyspie Arabskim, w Afryce północnej (Sahara) i południowej, w centralnej Australii oraz w zachodniej części Ameryk. Gleby te tworzą zwarte obszary o niemal jednolitej strukturze[4].
Azja |
Gleby pustynne w Azji znajdują się na terenie Azji Centralnej: Mongolii, Kazachstanu, Chin[4]. Wśród tego rodzaju gleb na wspomnianych terenach dominują buroziemy, szaroziemy oraz gleby cynamonowe[5]; są one porośnięte rzadką roślinnością i pokryte żwirem lub gruzem[6].
W krajach arabskich (Półwysep Arabski, Syria, Iran, Irak) dominują szaroziemy oraz w niewielkim zakresie gleby czerwonobure[7].
Ameryka Północna |
Gleby pustynne w Ameryce występują głównie w zachodniej części USA oraz w północnym Meksyku. W tym rejonie świata gleby są bardziej różnorodne. Najbardziej rozpowszechnione gleby pustynne w zachodnich Stanach Zjednoczonych to gleby wapniowo-próchniczne, salitowe, brązowe, szarobrązowe, kserowęglanowe, buroziemy, szaroziemy, gleby czerwonawobure[8]. Natomiast w Meksyku i Teksasie gleby czerwonoczarne, brązowe oraz czerwonawobrązowe. Z powodu występujących tu większych opadów niż w zachodnich Stanach Zjednoczonych oraz Azji gleby te przechodzą w gleby typowo preriowe. Są one w miarę urodzajne, lecz ze względu na niesprzyjający klimat nie są wykorzystywane w rolnictwie[9].
Ameryka Południowa |
W Ameryce Południowej gleby pustynne występują głównie w krainie środkowoandyjskiej oraz południowo-argentyńsko-patagońskiej. Rozwój tych gleb w dużej mierze związany jest z Andami, przez co występują na podobnej szerokości geograficznej, co strefa lasów tropikalnych[10]. Na powstawanie gleb pustynnych w tym regionie wpływ miała również aktywność wulkaniczna, z tego powodu szczególnie na północy tego obszaru występują warstwy wulkaniczne. Wśród gleb w tym regionie dominują buroziemy oraz gleby kasztanowe[11].
Afryka |
Gleby pustynne w Afryce występują zasadniczo w dwóch zwartych grupach: większej na północy (Sahara) i mniejszej na południu. Są one bardzo podobne do tych na półpustyniach. Na Saharze występują głównie gleby czerwone, czerwonobure i brązowe[12]. Gleby te są pokryte często grubą warstwą piasku lub gipsów. W zagłębieniach występują gleby sołonczakowe[13].
Australia |
Gleby pustynne w Australii występują w zachodniej części interioru. W Australii dominują ziemie czerwone, gleby czerwonawe, w wielu miejscach występują wychodnie skał podłoża, głównie piaskowce[14].
Roślinność |
Roślinność nieantropogeniczna |
Gleby pustynne są słabo porośnięte roślinnością; występują na nich jedynie rzadkie trawy oraz miejscami kaktusy i opuncje. W wielu miejscach roślinność pustyń bardziej jest zdeterminowana klimatem niż glebą, co powoduje, że gleba pustynna w innym klimacie może być zakwalifikowana jako gleba stepowa lub sawannowa[1].
Przydatność rolnicza |
Gleby pustynne są praktycznie nieprzydatne w rolnictwie[7]. Tylko w niektórych miejscach o glebie nieco lepszej uprawia się w kotlinach kukurydzę, drzewa owocowe lub winorośle. W miejscach, gdzie gleby pustynne przechodzą w gleby preriowe, gleby pustynne są nieco bardziej żyzne, jednakże również nie są wykorzystywane w rolnictwie[9]. Dodatkowym czynnikiem decydującym o nieprzydatności rolniczej jest niekorzystny klimat występujący w rejonie występowania tych gleb[7][9].
Przypisy |
↑ ab Harry C. Buckman, Nyle C. Brady: Gleba i jej właściwości. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1971, s. 301.
↑ ab Stefan Skiba, Gleby południowego Maroka, Uniwersytet Jagielloński, 2006
↑ AGROVOC Tezaurus
↑ ab M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. mapa dołączona. ISBN 83-01-02198-5.
↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 249-265. ISBN 83-01-02198-5.
↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 248. ISBN 83-01-02198-5.
↑ abc M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 264-265. ISBN 83-01-02198-5.
↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 311. ISBN 83-01-02198-5.
↑ abc M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 314-316. ISBN 83-01-02198-5.
↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 345. ISBN 83-01-02198-5.
↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 348. ISBN 83-01-02198-5.
↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 378. ISBN 83-01-02198-5.
↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 379. ISBN 83-01-02198-5.
↑ M. A. Głazowska: Gleby kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1981, s. 408-412. ISBN 83-01-02198-5.
|