Egftnjytyk

Ten artykuł dotyczy łąki – obszaru zielonego. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Łąka trzęślicowa

Skoszona łąka

Łąka – zbiorowisko roślinne tworzone przez byliny ze znacznym udziałem traw. Stosowane są różne kryteria przy definiowaniu i wyodrębnianiu łąk odwołujące się do składu i struktury pokrywy roślinnej^[1], sposobu użytkowania i funkcjonowania w krajobrazie^[2]. W szerokim znaczeniu termin obejmuje wszelkie formacje trawiaste występujące na Ziemi, w tym stepy i sawanny^[2]. Łąka wąsko definiowana to półnaturalne lub antropogeniczne zbiorowisko, którego utrzymywanie się zależne jest od koszenia^[1][3]. Łąki kośne (łac. pratum^[4]) określane bywają "łąkami właściwymi"^[1] i przeciwstawiane są naturalnym formacjom trawiastym oraz pastwiskom^[3][2]. W klasyfikacji fitosocjologicznej łąki właściwe należą do klasy roślinności Molinio-Arrhenatheretea^[1].

W węższym znaczeniu stosowanym w typologii użytków rolnych oraz klasyfikacji użytków gruntowych używanej w geodezji pojęcie łąki jest ograniczone do zbiorowisk tworzonych przez wieloletnie trawy, turzyce, rośliny motylkowe i rośliny innych rodzin, które występują na mezotroficznych i eutroficznych glebach o wysokim poziomie wód gruntowych, zawierających przez większą część roku od 60 do 80 procent wilgoci w stosunku do całkowitej ich pojemności wodnej. Niedobory wody mogą być uzupełniane między innymi przez nawadnianie bądź wykorzystywanie bliskiego poziomu wody gruntowej lub zalewów rzek.

Łąki (wąsko rozumiane) wraz z pastwiskami składają się na użytki zielone. Charakterystyczne dla łąk jest to, że korzenie i rozłogi roślinności łąkowej tworzą darń, dzięki której łąka może odrastać na nowo po każdym skoszeniu i spoczynku zimowym. Dlatego rośliny rosnące na użytkowanych rolniczo łąkach są pozyskiwane na paszę (łąki kośne). Łąki są przedmiotem badań łąkarstwa.

Klasyfikacja łąk |

Istnieje szereg kryteriów podziału łąk ze względu na ich genezę, warunki siedliskowe, sposób użytkowania, położenie, cechy roślinności.

Podział łąk w odniesieniu do kryterium ich genezy |

Ze względu na genezę wyróżnia się łąki naturalne, półnaturalne i antropogeniczne^[3].

• 
  naturalne — zbiorowiska trawiaste wykształcające się i występujące tam, gdzie ze względu na warunki ekologiczne nie występują inne zbiorowiska (zwłaszcza lasy). Do czynników ograniczających występowanie lasów należą: długotrwałe zalewy wód i wysoki poziom wód gruntowych, niskie temperatury, silne wiatry, lawiny, krótki okres opadów i ich niewielka ilość, klimat kontynentalny. Należą tu hale powyżej górnej granicy lasu, łąki nadrzeczne, stepy i murawy kserotermiczne^[3];


• 
  półnaturalne — zbiorowiska trawiaste wykształcające się i utrzymujące się dzięki ekstensywnemu oddziaływaniu człowieka (użytkowaniu kośnemu i pastwiskowemu);


• 
  sztuczne — zbiorowiska trawiaste o prostej strukturze, świeżo założone, krótkotrwałe na użytkach przemiennych lub trwałe ale silnie przekształcone na skutek intensywnych zabiegów pratotechnicznych (wałowanie, podsiewanie, nawożenie).

Podział łąk w odniesieniu do kryterium użytkowania |

Ze względu na czas trwania użytkowania wyróżnia się łąki^[5]:

• 
  trwałe — użytkowane trwale lub w okresach wieloletnich,


• 
  przemienne — użytkowane krótko i ujmowane w płodozmiany polowe.

Ze względu na produkcyjność i intensywność użytkowania wyróżnia się łąki^[5]:

• 
  małowartościowe,


• 
  niskoproduktywne,


• 
  intensywne.

Podział łąk w odniesieniu do kryterium położenia |

Ze względu na położenie wyróżnia się łąki^[5]:

• 
  niżowe dolinowe,


• 
  niżowe pozadolinowe,


• 
  górskie.

Podział łąk w odniesieniu do kryterium siedliska |

Ze względów siedliskowych wyróżnia się łąki^[5]:

• 
  grądowe (grądy) — położone w miejscach suchych, zależne od opadów, optymalne użytkowane kośno-pastwiskowe


• 
  zalewne (łęgi) — położone w dolinach rzek na terasach zalewowych, cechują się zmiennymi warunkami wodnymi,


• 
  bagienne i pobagienne (bielawy i murszowiska) — położone w miejscach o wysokim poziomie wód, zwykle stagnujących.

Podział łąk w odniesieniu do kryterium roślinności |

Ze względów fitosocjologicznych wyróżnia się, na siedliskach wilgotnych:

• 
  łąki trzęślicowe (Molinion) – bogate florystycznie, budowane przez trzęślicę modrą, przytulię północną, czarcikęs łąkowy, sierpik barwierski i inne. Powstają na glebach zmiennowilgotnych, często ubogich, w warunkach sporadycznych pokosów, najwyżej raz w roku, zwykle w sierpniu lub wrześniu. Siano z tych łąk nie ma dużej wartości odżywczej i było niegdyś wykorzystywane na ściółkę dla zwierząt. Dziś wraz z zanikiem specyficznego użytkowania giną łąki i związane z nimi rzadkie gatunki – m.in. kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty, goździk pyszny, oman wierzbolistny. Łąki te podlegają ochronie siedliskowej w obszarach Natura 2000.


• 
  łąki ostrożeniowe (Calthion palustris) – charakteryzują się udziałem ostrożenia łąkowego i warzywnego, knieci błotnej (kaczeńca), rdestu wężownika, dzięgla leśnego. Wilgotne i mokre, nawożone, tradycyjnie zagospodarowane jako łąki dwukośne. Często występują tu storczykowate, np. kukułka krwista, a niekiedy także pełnik europejski. Buduje je roślinność należąca do zbiorowiska Cirsietum rivularis.


• 
  łąki selernicowe (Cnidion dubii)- występują w dolinach dużych rzek, w warunkach zmiennej wilgotności spowodowanej wylewami i jednokrotnych, późnych pokosów. Charakteryzują się udziałem wielu rzadkich roślin – selernicy żyłkowanej, czosnku kątowego, tarczycy oszczepolistnej i innych. Podlegają ochronie siedliskowej w obszarach Natura 2000.


• 
  łąki wyczyńcowe (Alopecurion pratensis) – pospolite w Polsce łąki zalewowe, intensywnie użytkowane łąki w dolinach dużych rzek z dominacją wyczyńca łąkowego.


• 
  łąki solniskowe (Glauco-Puccinellietalia) – rzadko spotykane w Polsce łąki na terenach zalewanych przez wody morskie lub w miejscach wysięków wód zasolonych. Podlegają ochronie siedliskowej w obszarach Natura 2000.

Na siedliskach świeżych:

• 
  łąki rajgrasowe (Arrhenatherion) – bogate florystycznie, kolorowe łąki w dominacją miękkolistnych traw, głównie rajgrasu wyniosłego, z udziałem m.in. takich gatunków jak dzwonek rozpierzchły, kozibród łąkowy, złocień właściwy. Tradycyjnie ekstensywnie użytkowane, jedno- lub dwukośne. Podlegają ochronie siedliskowej w obszarach Natura 2000.

Ze względu na zaburzenia w składzie roślinności łąkowej powodowanym intensyfikacją użytkowania powstają łąki o składzie florystycznym zależnym od podsiewu lub stanowiące inne fazy degeneracji związane z silnym przekształceniem warunków ekologicznych. W związku z dominacją pojedynczych gatunków (głównie traw) na tego typu siedliskach, łąki tego rodzaju nazywane są od nazwy dominującej rośliny. Przykładem mogą być łąki śmiałkowe z dominacją śmiałka darniowego. Powstają one zwykle na skutek degeneracji innych zbiorowisk łąkowych po zbyt intensywnym wypasie lub obniżeniu poziomu wód gruntowych. Inne przykłady to łąki: sitowe z sitem rozpierzchłym, kłosówkowe z kłosówką wełnistą, trzcinnikowe z trzcinnikiem lancetowatym.

Ochrona łąk |

Prawdopodobnie wymarły w Polsce mieczyk błotny, jeden z gatunków typowych dla siedlisk łąkowych

W Polsce i w Europie wiele typów łąk oraz związanych z nimi gatunków roślin i zwierząt ginie w wyniku zmiany w użytkowaniu – odejścia od tradycyjnych, ekstensywnych sposobów gospodarowania w tym wypasu łąk. Część łąk zostaje przekształcona w ziemie orne lub grunty budowlane. Część przestaje być użytkowana, porastając krzewami i drzewami, część jest zbyt intensywnie eksploatowana. W obu przypadkach prowadzi to do zmian w składzie gatunkowym zbiorowisk roślinnych i ustępowania cennych, zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. Dodatkowym czynnikiem zagrożenia tych zbiorowisk jest nadmierne osuszanie się siedlisk spowodowane prowadzonymi przez dziesięciolecia melioracjami. Ginące łąki wymagają ochrony czynnej – przywracania lub podtrzymywania tradycyjnych metod użytkowania. W krajach Unii Europejskiej, a więc także w Polsce, wiele typów siedliskowych łąk podlega ochronie zgodnie z dyrektywą siedliskową i wymaga wyznaczenia dla ich zachowania obszarów Natura 2000. W celu utrzymania łąk ekstensywnych obowiązuje w Unii Europejskiej system dopłat rolnośrodowiskowych. Ponadto najcenniejsze fragmenty łąk mogą być chronione jako użytki ekologiczne, co umożliwia ich dalsze, bezproblemowe użytkowanie rolnicze.

Powstawanie |

Przed pojawieniem się człowieka obszar prawie całej Polski pokrywały lasy. Jedynie w dolinach rzek i na terenach położonych wysoko w górach można było spotkać roślinność zielną. Wieloletnie rośliny zielne które w odróżnieniu od drzew znoszą coroczne wylewy rzek w dolinach, tworzyły łąki zalewowe. Silne wiatry i mrozy panujące w wysokich górach oraz cienka warstwa gleby, to warunki w których mogą przetrwać tylko niskie, przytulone do ziemi rośliny, wchodzące w skład naturalnych hal (łąk wysokogórskich).
Osiedlenie się i chów zwierząt skłoniły człowieka do rozpoczęcia wycinki lasów. Na ich miejscu tworzył on m.in. łąki. Rośliny łąk są w większości rodzime, wcześniej były mieszkańcami śródleśnych polan, runa lasów, terenów nadwodnych oraz hal. Łąki nie zarastają krzewami i drzewami, jeśli są regularne koszone lub jeśli są na nich wypasane zwierzęta.

Panorama łąk w okolicy Podlodowa

Zobacz też |

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Cytaty w Wikicytatach

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

• trawnik


• miejska przestrzeń zielona

Przypisy |