Egftnjytyk

Kaukaz
Kaukaz widziany z kosmosu
Najwyższy szczyt	Elbrus (5642 m n.p.m.)
Długość	1500 km
Powierzchnia	440 tys. km²
Jednostka dominująca	Wielki Kaukaz, Mały Kaukaz
Kontynent	Azja
Państwo	Armenia  Azerbejdżan  Gruzja  Rosja
Mapa topograficzna Kaukazu
Multimedia w Wikimedia Commons

Kaukaz w Swanetii

Kaukaz w Gruzji

Bazardüzü Dağı

Szchara

Gestola

Swanetia

Kaukaz (także Wielki Kaukaz; azer.: Qafqaz, orm. Կովկաս, gruz. კავკასიონი, ros. Кавказские горы) – łańcuch górski w południowo-zachodniej Azji (według różnych klasyfikacji także graniczny między kontynentami lub nawet położony w całości w Europie – zobacz: granica Europa-Azja). Rozciąga się pomiędzy Morzem Czarnym i Morzem Kaspijskim. Leży na terenie Gruzji, Azerbejdżanu, Armenii i Rosji. W paśmie tym znajdują się najwyższe szczyty: Rosji (Elbrus – 5642 m, najwyższy szczyt całego Kaukazu), Gruzji (Szchara – 5193 m), Azerbejdżanu (Bazardüzü – 4485 m) i Armenii (Aragac – 4090 m^[1]).

Długość wynosi około 1500 km, szerokość wynosi 110-180 km. Powierzchnia około 440 tys. km². 8 szczytów osiąga wysokość ponad 5000 m n.p.m.

Geologia |

Kaukaz jest fałdowym górotworem alpejskim o skomplikowanej budowie geologicznej, znajduje się na granicy płyty anatolijskiej z płytą eurazjatycką. Procesy tektoniczne ciągle trwają, o czym świadczą liczne trzęsienia ziemi.

Część środkową tworzą krystaliczne skały prekambryjskie i paleozoiczne (głównie osadowe), pozostały obszar zbudowany jest z mezozoicznych łupków, piaskowców, wapieni i skał wulkanicznych. Najwyższe szczyty są stożkami wygasłych wulkanów (Elbrus i Kazbek). Występują tu częste trzęsienia ziemi.

Na Kaukazie wyróżnia się kilka jednostek tektonicznych (kolejność z północy na południe): zapadlisko przedkaukaskie, Wielki Kaukaz, zapadlisko riońsko-kurskie i Mały Kaukaz.

Jednostki geograficzne |

Kaukaz tworzy zwarty, wysokogórski łańcuch z poprzecznymi grzbietami, pomiędzy którymi leżą liczne doliny i kotliny. Ku północy rozciąga się tzw. Przedkaukazie, którego zachodnia część to Nizina Kubańska, środkowa część to Wyżyna Stawropolska i Równina Groznieńska, zachodnia część to południowy fragment Niziny Nadkaspijskiej. Zbocza południowe Kaukazu opadają stromo, na zachodzie – do Niziny Kolchidzkiej i wybrzeży Morza Czarnego, w środkowej części – do szeregu wyżyn i kotlin, na wschodzie – do Niziny Kurańskiej, od południa ograniczone Małym Kaukazem.

Na Kaukazie panuje klimat wysokogórski o wyraźnie zaznaczonej piętrowości. Stanowi wyraźną granicę klimatyczną: na zboczach północnych panuje klimat umiarkowany ciepły (o cechach kontynentalnych), a na zboczach południowych panuje klimat podzwrotnikowy (o cechach śródziemnomorskich). Ilość opadów maleje ku wchodowi, od 3000 mm do 300-3500 mm rocznie. Powyżej wysokości 2900 do 3500 m n.p.m. występują wieczne śniegi i lodowce o powierzchni około 2 tys. km². Liczba lodowców wyraźnie maleje w kierunku wschodnim ze względu na mniejszą sumę opadów rocznych.

Znajduje się tu ponad 2.000 lodowców.

Sieć rzeczna jest tu gęsta, wykorzystywana do celów energetycznych oraz do nawadniania. Głównymi rzekami są: Kura, Suła, Terek i Kuma (zlewisko Morza Kaspijskiego), Rioni i Inguri (uchodzą do Morza Czarnego) i Kubań (uchodzi do Morza Azowskiego). Liczne źródła mineralne.

Piętrowa strefowość roślinna: od lasów zimozielonych u podnóża, poprzez lasy liściaste i iglaste do wysokości 2000-2200 m n.p.m., kosodrzewiny i hale do wysokogórskich turni.

Kaukaz jest zasobny w bogactwa naturalne, zwłaszcza w ropę naftową i gaz ziemny, węgiel kamienny, mangan, wolfram.

Liczne ośrodki turystyczne i uzdrowiska: Soczi, Kisłowodzk, Piatigorsk, Żeleznowodsk, Przyelbrusie. Stosunkowo gęste zaludnienie wynoszące kilkadziesiąt osób na km². Kaukaz zamieszkuje kilkaset różnych grup etnicznych, w tym przedstawiciele tzw. kaukaskiej rodziny językowej.

Istnieje kilka przyjętych granic między Azją a Europą na odcinku między Morzem Czarnym i Morzem Kaspijskim. Jedna z nich zakłada, że granica biegnie granią główną Kaukazu – wówczas Elbrus należałoby traktować jako najwyższy europejski szczyt. Zobacz więcej: granica Europa-Azja.

Podział |

• Kaukaz dzieli się na:
  
  
  
  • 
    Wielki Kaukaz – najwyższy szczyt: Elbrus o wysokości 5642 m n.p.m.,
  
  
  • 
    Mały Kaukaz – najwyższy szczyt: Giamysz o wysokości 3724 m n.p.m.
  
  
  
  

• Kaukaz można też dzielić na:
  
  
  
  • 
    Kaukaz Zachodni – najwyższy szczyt: Dombaj-Ulgen o wysokości 4047 m n.p.m.,
  
  
  • 
    Kaukaz Środkowy – najwyższy szczyt: Elbrus o wysokości 5642 m n.p.m.,
  
  
  • 
    Kaukaz Wschodni – najwyższy szczyt: Tebulosmta o wysokości 4494 m n.p.m.
  
  
  
  

Najwyższe szczyty |

1. 
   Elbrus – 5642 m,


2. 
   Dych-Tau – 5203 m,


3. 
   Szchara – 5201 m,


4. 
   Kosztan Tau – 5150 m,


5. 
   Pik Puszkina – 5100 m,


6. 
   Dżangitau – 5058 m,


7. 
   Kazbek – 5047 m,


8. 
   Mizhirgi – 5025 m,


9. 
   Katyń-Tau – 4974 m,


10. 
    Szota Rustaweli – 4960 m,


11. 
    Pik Borowikowa – 4888 m,


12. 
    Gestola – 4860 m,


13. 
    Tetnuld – 4858 m,


14. 
    Uszba – 4710m,


15. 
    Uilpata – 4638 m,


16. 
    Tebulosmta – 4494 m,


17. 
    Bazardüzü Dağı – 4485 m,


18. 
    Sachdag – 4243 m,


19. 
    Aragac^[1] – 4090 m,


20. 
    Dombaj-Ulgen – 4047 m.

Zobacz też |

Zobacz hasło Kaukaz w Wikisłowniku

• Kaukaz (kraina historyczna)


• Kaukaz Północny


• Kaukaz Południowy

Przypisy |

Linki zewnętrzne |

• Góry i krainy Kaukazu – zdjęcia, informacje praktyczne


• Kaukaz na Peakware


• Kaukaz na Summitpost

Góry Kaukaz od strony gruzińskiej