Egftnjytyk

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Sokołów Podlaski (ujednoznacznienie).

Sokołów Podlaski
— miasto i gmina —
Sokołów Podlaski – skwer im. Najświętszej Marii Panny
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	sokołowski
Prawa miejskie	1424
Burmistrz	Bogusław Jan Karakula
Powierzchnia	17,5 km²
Populacja (31.XII.2017) • liczba ludności • gęstość	18 924 1 080,8 os./km²
Strefa numeracyjna	25
Kod pocztowy	08-300 i 08-301
Tablice rejestracyjne	WSK
Położenie na mapie powiatu sokołowskiego Sokołów Podlaski
Położenie na mapie Polski Sokołów Podlaski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Sokołów Podlaski
52°24′27″N 22°14′59″E/52,407500 22,249722
TERC (TERYT)	1429011
SIMC	0975760
Urząd miejski ul. Wolności 21 08-300 Sokołów Podlaski
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
[bip.sokolowpodl.pl/ BIP]

Sokołów Podlaski – miasto we wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, siedziba powiatu sokołowskiego i siedziba władz gminy wiejskiej Sokołów Podlaski. Leży nad rzeką Cetynią.

31 grudnia 2017 r. miasto miało 18 924 mieszkańców^[1].

Położenie |

Położone jest we wschodniej części województwa mazowieckiego, na Południowym Podlasiu, w północno-zachodniej części Wysoczyzny Siedleckiej.

Miasto położone jest w odległości:

• 99 km od Warszawy (kierunek zachodni).


• 62 km od Mińska Mazowieckiego (kierunek południowo-zachodni).


• 17 km od Węgrowa (kierunek zachodni).


• 28 km od Siedlec (kierunek południowy).


• 157 km od Lublina (kierunek południowy).


• 48 km od Siemiatycz (kierunek wschodni)


• 30 km od Drohiczyna (kierunek wschodni).


• 160 km od Białegostoku (kierunek północno-wschodni).


• 98 km od Łomży (kierunek północny).

Według danych z roku 2002^[2] Sokołów Podlaski ma obszar 17,5 km², w tym:

• użytki rolne: 66%


• użytki leśne: 0%

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 17,51 km²^[3]. Miasto stanowi 1,55% powierzchni powiatu.

Było to miasto prywatne położone w ziemi drohickiej województwa podlaskiego^[4]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego.

Sąsiednie gminy |

Sokołów Podlaski (gmina wiejska)

Demografia |

Budynek Urzędu Miasta w Sokołowie Podlaskim

Dane z 13 listopada 2005^[5]:

• Piramida wieku mieszkańców Sokołowa Podlaskiego w 2017 roku^[6].

Historia |

Grota Matki Bożej w Sokołowie Podlaskim

Pałac murowany z 1857 roku, następnie szpital, obecnie Dom Miłosierdzia im. Jana Pawła II

Staw znajdujący się przy pałacu

Szpital Powiatowy w Sokołowie Podlaskim

Początki osadnictwa na tych terenach sięgają VI w. n.e. Sokołów należy do tej części Podlasia, która ze względu na swe położenie była typową rubieżą osadniczo – kulturową, choć po panowanie nad środkowym Bugiem w X wieku sięgnęło Mazowsze i z Mazowszanami wiązać trzeba początki leżącego dalej na wschód od Sokołowa Brześcia nad Bugiem. Po osłabieniu wpływów lechickich, a szczególnie w epoce pełnego średniowiecza o tereny położone pomiędzy księstwami polskimi a ruskimi trwały zmagania. Polacy, Krzyżacy, Jaćwingowie, Rusini i Litwini wszyscy wymienieni chcieli objąć region.

Dzieje polityczne tych ziem miały więc wpływ na ich rozwój kulturowy i osadniczy.
Dla określenia wpływów kulturowych i etnicznych oraz struktury osadnictwa prowadzono badania archeologiczne. Okres wczesnego średniowiecza na tym terenie reprezentują dość liczne stanowiska archeologiczne. Dokładnie odtworzono zarówno fazy zasiedlania, jak i konstrukcje obronne i mieszkalne powstających osad. Znaleziono dowody na istnienie na tym terenie osady w VI i VII w. n.e. Ceramika, żelazne okucia, klamry, paciorki, skoble oraz liczne przedmioty z wyposażenia pochówków świadczą o kulturze, obyczajach i obrzędach odprawianych ku czci zmarłych. Przedstawiciele Muzeum Archeologicznego w Warszawie prowadzili badania na terenie Sokołowa (Przeździatka), na dużym cmentarzysku z grobami podkloszowymi. W Muzeum Archeologicznym znajduje się ładny okaz dwuściennej siekiery krzemiennej kultury ceramiki sznurowej. Wynika badań potwierdzają, że w miejscu dawnego gródka, początkowo ruskiego, później polskiego w dolinie rzeki Cetynii poprzez stopniowe zasiedlanie powstała osada – Sokołów.

Położony na szlaku wielkim litewskim gródek otrzymał prawa miejskie w 1424 roku, z rąk Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda. Sokołów, wraz z wsiami Kupientyn i Rogów, został własnością Mikołaja Sepieńskiego z Sepna – sekretarza i dworzanina księcia.

W roku 1508 nowym właścicielem miasta został Stanisław Kiszka. W rękach rodziny Kiszków Sokołów pozostawał do 1592 roku, kiedy to przeszedł w ręce Radziwiłłów. Czas, kiedy właścicielami miasta byli Kiszkowie i Radziwiłłowie, to okres świetności w dziejach miasta, przerwany przez najazd szwedzki. Podczas „potopu” miasto zostało znacznie zniszczone.

Ostatnim właścicielem Sokołowa z rodu Radziwiłłów był książę Bogusław Radziwiłł. W 1668 roku właścicielem miasta został Jan Krasiński, a w 2. poł. XVIII wieku – Ignacy Ogiński, marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pod panowaniem rodu Ogińskich w Sokołowie rozwijało się rzemiosło. Michał Kleofas Ogiński sprowadził rzemieślników francuskich, którzy rozpoczęli produkcję chustek jedwabnych, kapeluszy, kobierców, płótna i pasów słuckich.

Po trzecim rozbiorze Polski miasto znalazło się w zaborze austriackim, a po wojnie polsko-austriackiej, w 1809, wróciło do Księstwa Warszawskiego. W roku 1833 dobra sokołowskie, wraz z miastem, nabył od Michała Kleofasa Ogińskiego dziedzic okolicznych wsi, Karol Kobyliński, który 10 lat później sprzedał je Elżbiecie z Lorentzów Hirschman. Właścicielka, wraz ze spółką akcjonariuszy, wybudowała cukrownię „Elżbietów” (1845) w Przeździatce. W 1890 fabryka zatrudniała już 600 robotników.

W rejonie sokołowskim działało wielu sławnych przywódców powstania styczniowego, między innymi słynny ksiądz Stanisław Brzóska. Został on aresztowany wraz z adiutantem, Franciszkiem Wilczyńskim we wsi Sypytki i skazany przez władze carskie na śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano na rynku w Sokołowie 23 maja 1865. W 1925 roku na miejscu stracenia wzniesiono granitowy pomnik.

W roku 1867 Sokołów przeszedł na własność państwa i został miastem powiatowym, a w roku 1887, po wybudowaniu linii kolejowej, stał się ważnym węzłem komunikacyjnym. W latach 1845–1890 podwoiła się liczba mieszkańców. Stało się to dzięki napływowi imigrantów, głównie Żydów, którzy, będąc w większości rzemieślnikami i kupcami, wnieśli poważny wkład w dalszy rozwój miasta. W tym okresie w Sokołowie, oprócz cukrowni, była też fabryka octu i świec, sześć wiatraków, pięć garbarni, dwie olejarnie i cegielnia. Swoje warsztaty miało tu 200 kuśnierzy, 500 szewców i około 200 innych rzemieślników.

W czasie II wojny światowej Sokołów poniósł ciężkie straty. W wyniku działań wojennych drastycznie zmalała liczba ludności. W sierpniu 1941 roku powstało w mieście getto, które istniało do końca września 1942 roku. Znaczną liczbę ludności żydowskiej, która przed wojną stanowiła 60% ludności Sokołowa (6000 z 10000 mieszkańców), wymordowano w getcie, pozostałych wywieziono do obozu zagłady w Treblince. Działania wojenne zniszczyły 30% budynków mieszkalnych i 70% gmachów urzędowych.

30 września 2007 roku, na skwerze Najświętszej Marii Panny, przy sokołowskiej konkatedrze, odsłonięto pomnik, upamiętniający żołnierzy Armii Krajowej i struktur poakowskich Obwodu Sokołów Podlaski, 6 Brygady Wileńskiej AK kpt., Młota” oraz cywilnych mieszkańców powiatu sokołowskiego, poległych w walce z komunistycznym zniewoleniem w latach 1944–1953.

Wyzwolenie miasta nastąpiło 9 sierpnia 1944 roku^[7]. W latach 1946–1951 odbudowano zakłady – cukrownię im. Franciszka Malinowskiego, mleczarnię, fabrykę mączki kostnej, powstała filia Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego, kombinat mięsny i spółdzielnia pracy kuśnierskiej^[8]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego. Od reformy administracyjnej z 1999 roku Sokołów Podlaski jest ponownie siedzibą powiatu sokołowskiego, w skład którego wchodzi dziewięć gmin (Sokołów Podlaski, Sterdyń, Repki, Bielany, Jabłonna Lacka, Sabnie, Ceranów, Kosów Lacki) i dwa miasta (Sokołów Podlaski i Kosów Lacki).

Zabytki |

Konkatedra pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny

Kościół salezjański pw. św. Jana Bosco

• kapliczka drewniana z figurą św. Jana Nepomucena z 1802 roku, ul. Siedlecka


• pałac murowany z 1857 roku, proj. Henryk Marconi
  


• dawna synagoga z 2 połowie XIX w. przebudowana po 1945 roku


• pomnik księdza generała Stanisława Brzóski z 1925 roku ustawiony w miejscu egzekucji ostatnich powstańców styczniowych


• kościół Salezjanów św. Jana Bosco z lat 1935–1939 w stylu modernistycznym, proj. Bruno Zborowski


• 
  kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny (konkatedra) z 1948–1953 wybudowany w stylu neogotyckim wg projektu Aleksandra Boniego. We wnętrzu kropielnica z XVI wieku. Kościół powstał w miejscu zniszczonego w 1944 roku kościoła pw. św. Michała z 1806 r.


• klasycystyczna dzwonnica z XIX w.


• 
  Synagoga w Sokołowie Podlaskim, ul. Długa 29


• Synagoga w Sokołowie Podlaskim (ul. Magistracka 4)


• Stary cmentarz żydowski w Sokołowie Podlaskim


• Nowy cmentarz żydowski w Sokołowie Podlaskim


• Cerkiew Opieki Matki Bożej w Sokołowie Podlaskim


• drewniany dom z połowy XIX w., ul. Długa 55


• drewniany dom z początku XIX w., ul. Repkowska 30


• cmentarz rzymskokatolicki z 1 połowy XIX w., ul. Chopina

Kościoły |

• Konkatedra pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny


• 
  Kościół pw. św. Jana Bosco


• 
  Sanktuarium pw. Miłosierdzia Bożego


• Kościół pw. św. Siostry Faustyny

Gospodarka |

Sokołów S.A. Oddział Sokołowskie Zakłady Mięsne

• Zakłady przemysłu mięsnego, które powstały tu w latach 70. Obecnie, po prywatyzacji, Zakłady Mięsne „Sokołów” SA stały się jednym z największych przedsiębiorstw tego typu w Europie.


• Przedsiębiorstwo STALFA powstało w 1995 roku, produkuje konstrukcje stalowe.


• Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Sokołowie Podlaskim rozpoczęła działalność w roku 1945, jest producentem przetworów mlecznych.


• Na terenie miasta znajdują się placówki sklepów sieci: Topaz, Biedronka, Gama, Tesco, Lux.


• Przedsiębiorstwo Usług Inżynieryjno-Komunalnych PUiK – zajmujący się m.in. dostarczeniem wody pitnej, prowadzeniem wysypiska śmieci, produkcją energii cieplnej.


• Zakłady Maszyn Elektrycznych „Wamel” Sp. z o.o. – producent silników elektrycznych małej mocy.

Transport |

Stacja kolejowa Sokołów Podlaski- lokomotywa SM42 ze składem turystycznym z Siedlec (2013 r.)

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

• 
  62 Siemiatycze-Drohiczyn-Sokołów Podlaski-Węgrów-Włocławek-Strzelno
  


• 
  63 Węgorzewo-Orzysz-Kolno-Łomża-Sokołów Podlaski-Siedlce-Sławatycze
  


• 
  627 Sokołów Podlaski-Ostrów Mazowiecka-Ostrołęka
  

Publiczny transport zbiorowy |

• Przedsiębiorstwo PKS „Sokołów” SA


• 
  Linia kolejowa PKP czynna dla ruchu towarowego


• Przewozy Pasażerskie „Stanmar”

 Zobacz też: Sokołów Podlaski (stacja kolejowa).

Edukacja |

Przedszkola |

• Miejskie Przedszkole nr 2


• Miejskie Przedszkole nr 3


• Miejskie Przedszkole nr 4


• Miejskie Przedszkole nr 5 „Kubusia Puchatka”


• Niepubliczne Przedszkole Sióstr Salezjanek

Szkoły podstawowe |

• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Janusza Kusocińskiego
  


• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2


• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika
  


• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4 im. ks. gen. Stanisława Brzóski
  


• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6 im Pawła Kamińskiego

Szkoły ponadgimnazjalne |

• Zespół Szkół nr 1 im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego^[9]
  


• Zespół Szkół nr 2 im. Władysława Stanisława Reymonta^[10]
  


• Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie^[11]
  


• Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza^[12]
  

Inne szkoły |

• Zespół Szkół Specjalnych im. Jana Pawła II


• Policealna Szkoła Medyczna


• Policealne Studium Zawodowe: Finanse i Rachunkowość


• Policealne Studium Zawodowe TWP: Technik Ekonomista


• Szkoła Muzyczna I stopnia im Michała Kleofasa Ogińskiego^[13]
  

Szkoły językowe |

• Szkoła Języków Obcych – SJA^[14]
  


• Językowe Centrum Edukacji^[15]
  

Kultura |

Sokołowski Ośrodek Kultury w Sokołowie Podlaskim

• SOK – Sokołowski Ośrodek Kultury

Kino „Sokół” (Sala widowiskowa),
Formacja Tańca Towarzyskiego „FTT Contra”, Studio Tańca Nowoczesnego „Black Code Dance Studio”, Koło Teatralne „Dowolnym Sposobem”,
Capoeira,
Zespół Pieśni i Tańca „Sokołowianie”,
Klub literacki „Erato”,
Koła plastyczne oraz muzyczne i teatralne.

• Stowarzyszenie Oratorium im. bł. Filipa Rynaldiego


• Sokołowski Uniwersytet Trzeciego Wieku


• Prywatny Skansen Mariana Pietrzaka


• Zespół bluesowo/jazzowy Radek Blues Band

Osiedla blokowe |

Sąd Rejonowy i Prokuratura Rejonowa w Sokołowie Podlaskim

• Os. Syndykat


• Os. Zory – starsza i nowsza część


• Os. Miłosna/Spółdzielcza


• Os. Gałczyńskiego/Wyspiańskiego


• Os. Marii Skłodowskiej-Curie


• Os. Eskulap


• Os. przy ul. Wiejskiej


• Os. Cukrownia/Oleksiaka-Wichury


• Bloki os. przy ul. Wolności


• Bloki os. przy ul. Chopina


• Bloki os. przy ulicach Piłsudskiego/Bosco


• Bloki os. przy ulicach Bartoszowa i Wilczyńskiego


• Bloki z ul. Targowej

Media lokalne |

Prasa:

• Gazeta Podlasia^[16]
  


• Wieści Sokołowskie^[17]
  

Portale internetowe:

• ŻycieSokołowa.pl^[18]
  

Telewizja kablowa:

• TV Vectra


• Telefony Podlaskie

Wspólnoty wyznaniowe |

Sanktuarium Miłosierdzia Bożego

Kościół pw. św. Siostry Faustyny

• 
  Kościół rzymskokatolicki:

• Parafia św. Jana Bosko w Sokołowie Podlaskim


• Parafia Miłosierdzia Bożego w Sokołowie Podlaskim


• Parafia Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Sokołowie Podlaskim

• 
  Świadkowie Jehowy:

• zbór Sokołów Podlaski (Sala Królestwa)^[19]
  

Sport i rekreacja |

• OSiR – Ośrodek Sportu i Rekreacji
  
  
  
  • Miejska kryta pływalnia przy ul. Bulwar,
  
  
  • KS Neptun,
  
  
  • Sekcja kolarska „Grzybek” Sokołów Podlaski,
  
  
  • Miejski Klub Koszykarski MKK „OSiR” Sokołów Podlaski,
  
  
  • Klub Piłkarski „Akademia Piłkarska”,
  
  
  • Miejski Ludowy Klub Podnoszenia Ciężarów w Sokołowie Podlaskim.
  
  
  
  

• SL Salos – Stowarzyszenie Lokalne Salezjańskiej Organizacji Sportowej
  
  
  
  • Tenis stołowy
  
  
  • Piłka nożna
  
  
  • Piłka siatkowa
  
  
  • Rekreacja
  
  
  
  

• Klub piłkarski MKS „Podlasie” Sokołów Podlaski
  


• Podlaskie Towarzystwo Szachowe
  


• Klub Kyokushin Karate
  


• Klub Strzelectwa Sportowego „Sokół”


• Klub Tenisa Ziemnego – KKS „Bonus”


• Klub MMA FIGHT CLUB
  


• Klub Krav Maga & Kapap
  


• amatorski zespół piłkarski Bracia Górscy Sokołów Podlaski (BG Sokołów Podlaski)^[20], powstał 8 marca 2015 roku jako kontynuator tradycji drużyn FC Gałki, Rudniki oraz Orły Orzeły. Barwami klubowymi jest biel i czerń - zestaw domowy na trykotach. Drugi komplet, to jednolite bordowe stroje.

Wyróżnienia |

• 
  Stolica Kulturalna Mazowsza 2004

Współpraca międzynarodowa |

Miasta i gminy partnerskie:

• 
  Dubno^[21]
  


• 
  Jēkabpils^[22]
  


• 
  Kotielniki^[23]
  

Przypisy |

Bibliografia |

• red. G. Ryżewski, Sokołów Podlaski, Dzieje miasta i okolic, Białystok-Sokołów Podlaski 2006 r., TVP

Linki zewnętrzne |

• Strona internetowa Sokołowa Podlaskiego


• Michał Kurc AFRP Sokołów Podlaski – Z tamtych lat
  


• 
  Tekst dokumentu lokacyjnego z 1424 roku (łac.)
  


• 
  Sokołów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola. Warszawa 1890.

p • d • e Miasta województwa mazowieckiego Na prawach powiatu Ostrołęka Płock Radom Siedlce Warszawa Powiatowe Białobrzegi Ciechanów Garwolin Gostynin Grodzisk Mazowiecki Grójec Kozienice Legionowo Lipsko Łosice Maków Mazowiecki Mińsk Mazowiecki Mława Nowy Dwór Mazowiecki Ostrów Mazowiecka Ożarów Mazowiecki Otwock Piaseczno Płońsk Pruszków Przasnysz Przysucha Pułtusk Sierpc Sochaczew Sokołów Podlaski Szydłowiec Węgrów Wołomin Wyszków Zwoleń Żuromin Żyrardów Gminne Bieżuń Błonie Brok Brwinów Chorzele Drobin Gąbin Glinojeck Góra Kalwaria Halinów Iłża Józefów Kałuszyn Karczew Kobyłka Konstancin-Jeziorna Kosów Lacki Lubowidz Łaskarzew Łochów Łomianki Marki Milanówek Mogielnica Mordy Mrozy Mszczonów Myszyniec Nowe Miasto nad Pilicą Piastów Pilawa Pionki Podkowa Leśna Raciąż Radzymin Różan Sanniki Serock Skaryszew Sulejówek Tarczyn Tłuszcz Warka Wyszogród Wyśmierzyce Zakroczym Zielonka Żelechów

p • d • e Powiat sokołowski Miasta Kosów Lacki Sokołów Podlaski Gminy miejskie Sokołów Podlaski Gminy miejsko-wiejskie Kosów Lacki Gminy wiejskie Bielany Ceranów Jabłonna Lacka Repki Sabnie Sokołów Podlaski Sterdyń