Matej Bel






















Matej Bel


Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 marca 1684
Ocsova, Królestwo Węgier
(obecnie Očová, Słowacja)
Data i miejsce śmierci

29 sierpnia 1749
Preszburg, Królestwo Węgier
(obecnie Bratysława, Słowacja)
Zawód, zajęcie
duchowny luterański, polihistor, filozof, pedagog, encyklopedysta, alchemik, historyk, geograf

Matej Bel (łac. Belius Matthias, węg. Bél Mátyás, słow. Matej Bel, niem. Matthias Bél; ur. 22 marca 1684 w Očovéj - zm. 29 sierpnia 1749 w Preszburgu) – kaznodzieja ewangelicki, polihistor, filozof, pedagog, encyklopedysta. Prekursor słowackiego oświecenia, pionier nowoczesnych nauk historyczno-geograficznych na Węgrzech, jeden z najwybitniejszych uczonych XVIII w. w tej części Europy. Członek wielu zagranicznych towarzystw naukowych i akademii. O sobie mówił „lingua Slavus, natione Hungarus, eruditione Germanus” („według języka Słowianin, według narodowości Węgier, z wykształcenia Niemiec”)[1][2].




Spis treści






  • 1 Życiorys


  • 2 Zobacz też


  • 3 Przypisy


  • 4 Bibliografia





Życiorys |


W latach 1704–1707 studiował na uniwersytecie w Halle. W latach 1708–1714 był prorektorem, a następnie rektorem liceum ewangelickiego w Bańskiej Bystrzycy i kaznodzieją w słowackim kościele ewangelickim w tym mieście. W 1714 przeniósł się do Bratysławy, gdzie do 1719 pełnił funkcję rektora liceum ewangelickiego. W 1719 został powołany na proboszcza niemieckiego kościoła ewangelickiego w Bratysławie, którą to funkcję pełnił do 1748.


Poza działalnością duszpasterską i teologią zajmował się wieloma dziedzinami nauki, m.in. historią, geografią, etnografią, językoznawstwem, pedagogiką. Był autorem wielu prac naukowych, kompendiów i podręczników szkolnych. Pisał jeszcze przeważnie po łacinie, ale wiele prac opublikował również w językach: niemieckim, węgierskim, słowackim, a nawet czeskim.


Jego najważniejszym dziełem jest nieukończona Notitia Hungariae novae historico geografica (Viennae 1735–1742, tom 1–4). Opisał w nim większość komitatów ówczesnych Węgier, w tym także te obejmujące część dzisiejszej Słowacji. M.in. w dziele tym znalazł się opis Liptowa, a w tym także najstarszy w ogóle drukowany opis Tatr Liptowskich.


Pochowany jest w Bratysławie.


W Očovéj uczonego upamiętnia izba pamięci, duży pomnik z pracowni Jána Kulicha w centrum miejscowości oraz tablica pamiątkowa na miejscowej szkole[3].



Zobacz też |


  • Uniwersytet Mateja Bela w Bańskiej Bystrzycy


Przypisy |




  1. "Karpatendeutsches biographisches Lexikon, Arbeitsgemeinschaft der Karpatendeutschen aus der Slowakei", Rudolf Rainer, Eduard Ulreich, 1988, Stuttgart, ​ISBN 3-927096-00-8​, s. 368


  2. Robert John Weston Evans, "Austria, Hungary, and the Habsburgs: Essays on Central Europe", ss. 139–140, ​ISBN 0-19-928144-0​, 2006, Oxford University Press


  3. Rezník Jaroslav: Cez Detvu do Novohradu, w: "Krásy Slovenska" R. LXXXVIII, nr 9-10/2011, s. 42-46.



Bibliografia |




  • Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Bel Matej, w: Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin 1995;

  • zbior.: Bel Matej, w: Encyklopédia Slovenských Spisovateľov, t. 1, Bratislava 1984;








這個網誌中的熱門文章

12.7 cm/40 Type 89 naval gun

Rikitea

University of Vienna