Stanisław Kulczyński
Stanisław Kulczyński | |
Data i miejsce urodzenia | 9 maja 1895 Kraków, Austro-Węgry |
Data i miejsce śmierci | 12 lipca 1975 Warszawa, Polska |
profesor zwyczajny nauk przyrodniczych | |
Specjalność: botanika | |
Alma Mater | Uniwersytet Jagielloński |
Doktorat | 1919 – botanika i geologia Uniwersytet Jagielloński |
Habilitacja | 1924 – botanika Uniwersytet Jagielloński |
Profesura | 1930 |
rektor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie | |
Okres spraw. | 1936–1938 |
rektor Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej | |
Okres spraw. | 1945–1951 |
Odznaczenia | |
Stanisław Leon Kulczyński (ur. 9 maja 1895 w Krakowie, zm. 12 lipca 1975 w Warszawie)[1] – polski botanik i polityk. Poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III, IV i V kadencji, zastępca przewodniczącego (1956–1969) Rady Państwa. Wicemarszałek Sejmu I kadencji, rektor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie (1936–1938) oraz Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (1945–1951).
Spis treści
1 Życiorys
2 Kariera naukowa
3 Działalność polityczna
4 Odznaczenia i upamiętnienie
5 Rodzina
6 Przypisy
7 Linki zewnętrzne
Życiorys |
Był synem Władysława, zoologa, specjalisty w dziedzinie pajęczaków, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego i Anny z Chełmeckich[2].
Ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Został wykładowcą botaniki na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie w 1924 objął i zorganizował Katedrę Systematyki i Morfologii Roślin, początkowo jako profesor nadzwyczajny, od 1930 profesor zwyczajny. W 1935 został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. W roku akademickim 1936/1937 i 1937/1938 był rektorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie[3][4]. Zrezygnował ze stanowiska na początku stycznia 1938[5], protestując w ten sposób przeciwko naciskom wprowadzenia na uczelni getta ławkowego[6].
W 1935 został członkiem korespondentem, a w 1945 – członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Umiejętności; od 1919 był współpracownikiem (od 1935 członkiem) Komisji Fizjograficznej PAU[7]; współzałożyciel i od 1952 członek Polskiej Akademii Nauk[1].
Po wybuchu II wojny światowej i agresji Związku Radzieckiego na Polskę z 17 września 1939 i po przemianowaniu uczelni na Lwowski Państwowy Uniwersytet im. Iwana Franki został prezesem Związku Zawodowego Pracowników Uniwersytetu (tzw. „Profspilka”, do którego przynależność była obowiązkowa)[8]. W okresie radzieckiej okupacji Lwowa nadal prowadził działalność naukową. W sierpniu 1940 był gościem Wszechzwiązkowego Komitetu ds. Nauki ZSRR w Moskwie[9]. W czasie wojny był delegatem Rządu RP na wychodźstwie na Obszar Lwowski. Lwów opuścił w 1941 (wraz z Karoliną Lanckorońską). Zamieszkał w Krakowie, gdzie zajmował się tajnym nauczaniem na Uniwersytecie Jagiellońskim. 10 maja 1945 przybył do Wrocławia, gdzie rozpoczął odbudowę uniwersytetu. Był pierwszym rektorem połączonych: Uniwersytetu i Politechniki w latach 1945–1951[1].
9 lipca 1946 został mianowany przez wojewodę wrocławskiego tymczasowym opiekunem zbiorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Podjął decyzję o oddaniu na potrzeby przyszłego Ossolineum budynku dawnego gimnazjum Św. Macieja, użytkowanego przez Uniwersytet, zorganizował przyjęcie zbiorów lwowskich we Wrocławiu i odpowiednio je zabezpieczył.
W październiku 1946 zorganizował Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum we Wrocławiu, którego został prezesem Zarządu. Funkcję tę sprawował aż do zawieszenia działalności Towarzystwa w 1949. W 1949 roku jako członek Polskiego Komitetu Obrońców Pokoju był delegatem Krajowej Rady Obrońców Pokoju na Kongres Obrońców Pokoju w Paryżu[10].
W czerwcu 1968 roku wszedł w skład Komitetu Honorowego oraz został przewodniczącym Komitetu Przygotowawczego obchodów 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika[11].
Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Kariera naukowa |
- 1918–1924 – pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego;
- 1924–1939 – prof. Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie (w latach 1936–1938 rektor), w czasie pierwszej okupacji sowieckiej (w latach 1939–1941) prof. Uniwersytetu im. I. Franki we Lwowie;
- od 1941 w Krakowie – pracował jako rzeczoznawca przy Izbie Rolniczej;
- 1945–1969 – prof. Uniwersytetu Wrocławskiego;
- 1945–1952 – rektor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu.
W pracy naukowej zajmował się systematyką roślin, ekologią, fitosocjologią (głównie Tatr i Pienin) i paleobotaniką; autor m.in. Torfowiska Polesia (tom I–II, 1939–1940); współautor (wraz z Władysławem Szaferem i Bogumiłem Pawłowskim) klucza do oznaczania polskich roślin naczyniowych Rośliny polskie (1924)[12].
Działalność polityczna |
- Od 1938 – był członkiem Klubów Demokratycznych, od 1939 Stronnictwa Demokratycznego. Należał do kierownictwa stronnictwa – w latach 1949–1969 członek Centralnego Komitetu, w latach 1949–1954 członek Komitetu Politycznego CK, w latach 1954–1969 członek Prezydium CK, 1946–1954 wiceprzewodniczący Rady Naczelnej SD, w latach 1954–1956 wiceprzewodniczący CK, a w latach 1956–1969 stał na czele partii jako przewodniczący CK. Od 1969 honorowy prezes SD;
- 1952–1956 – wicemarszałek Sejmu, w latach 1956–1969 zastępca przewodniczącego Rady Państwa[12];
- 1946–1972 – poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III, IV i V kadencji; był przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych (w latach 1952–1956 i 1961–1969) oraz Komisji Nadzwyczajnej Ziem Zachodnich (1957–1961);
- 1955–1967 – przewodniczący Rady Naczelnej Towarzystwa Łączności z Polonią Zagraniczną „Polonia”;
- 1957–1971 – przewodniczący Rady Naczelnej Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich;
- 1958–1975 – wiceprzewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu;
- 1958–1973 – przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Pokoju.
Odznaczenia i upamiętnienie |
Odznaczony m.in. Orderem Budowniczych Polski Ludowej (1964)[13], Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1949)[14] oraz Krzyżem Oficerskim (1946)[15], Krzyżem Komandorskim (1937)[16][17] i Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[18]. W 1965 otrzymał krzyż Wielkiego Oficera Orderu Zasługi Republiki Włoskiej[19][20]. W 1963 Uniwersytet Wrocławski, a w 1965 Politechnika Wrocławska[21] przyznały mu tytuł doktora honoris causa. Jego imieniem nazwano Wrocławską Drukarnię Naukową PAN, jeden z wrocławskich bulwarów, szkołę podstawową we Wrocławiu, a także MS Stanisław Kulczyński zwodowany w stoczni im. Adolfa Warskiego. W Jeleniej Górze wzniesiono mu pomnik[22][23].
W 2017 Instytut Pamięci Narodowej zamieścił nazwisko Kulczyńskiego na liście osób symbolizujących komunizm, wskazując na konieczność zmiany nazw ulic noszących jego imię[24]. Wywołało to sprzeciw ze strony wrocławskiego środowiska akademickiego, w tym Uniwersytetu Wrocławskiego[25].
Rodzina |
Żonaty z Marią Kulczyńską, działaczką społeczną i polityczną. Miał córkę i syna Jana, reżysera i byłego dziekana Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej[22]. Jego brat Władysław junior (1890–1923) był taternikiem, siostra Wanda (1893–1968) – działaczką na rzecz ochrony przyrody[26].
Przypisy |
↑ abc Wielka Encyklopedia PWN. Tom 15. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 174. ISBN 83-01-13794-0.
↑ JózefJ. Mądalski JózefJ., Stanisław Kulczyński [w:] JanJ. Trzynadlowski (red.), Uczeni wrocławscy : (1945-1979), Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980, s. 181, ISBN 83-04-00037-7, OCLC 15316628 .
↑ Prof. dr. Kulczyński rektorem U. J. K.. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 107 z 10 maja 1936.
↑ Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 25. ISBN 978-83-7188-964-6.
↑ Senat U. J. K. przyjął rezygnację rektora Kulczyńskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 5 z 9 stycznia 1938.
↑ Małgorzata Kaczmar. Prof. Stanisław Kulczyński – buntownik z wyboru. „Gazeta Wrocławska”, 2 października 2009.
↑ Piotr Köhler: Botanika w Towarzystwie Naukowym Krakowskim, Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Umiejętności (1815–1952). Kraków 2002.
↑ Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 87. ISBN 978-83-7188-964-6.
↑ [Dzieje najnowsze: Tom 14, PAN, 1983]
↑ Trybuna Robotnicza, nr 92 (1481), 9 kwietnia 1949, s. 1.
↑ „Urania”, miesięcznik Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, nr 3, marzec 1969, str. 84-85
↑ ab Wielka Encyklopedia PWN. Tom 15. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 175. ISBN 83-01-13794-0.
↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 1, Nr 170 z 20 lipca 1964.
↑ 22 lipca 1949 M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58
↑ M.P. z 1947 r. nr 52, poz. 366
↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410
↑ Odznaczenia w dniu Święta Niepodległości. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 258 z 13 listopada 1937.
↑ „Kurier Polski”, nr 148 z 14 lipca 1975, str. 1–2 (wspomnienie i nekrologi).
↑ Order Odrodzenia dla G. Saragata. Odznaczenia włoskie dla przywódców polskich. „Dziennik Polski”. 246, s. 1, 16 października 1965.
↑ Le Onorificenze (Dettaglio decorato)
↑ Tytuły doktora honoris causa nadane przez Politechnikę Wrocławską. portal.pwr.wroc.pl. [dostęp 11 maja 2011].
↑ ab Maria Żmigrodzka, Hołd dla wybitnego polityka, naukowca, człowieka. Uroczyste wodowanie m/s „Stanisław Kulczyński”, „Kurier Polski”, nr 83 z 29 kwietnia 1987, str. 1–2. Matką chrzestną statku została Helena Chodkowska.
↑ Święto Stronnictwa w całym kraju, „Kurier Polski”, nr 89 z 7 maja 1984, s. 1–2
↑ Instytut PamięciI.P. Narodowej Instytut PamięciI.P., ul. Kulczyńskiego Stanisława, „Instytut Pamięci Narodowej” [dostęp 2018-04-20] (pol.).
↑ Uchwały Senatu – 2017 – Uniwersytet Wrocławski, www.bip.uni.wroc.pl [dostęp 2017-12-01] (pol.).
↑ Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, s. 621–624. ISBN 83-7104-009-1.
Linki zewnętrzne |
- Magdalena Bajer – Kulczyńscy
|
|
|
|
|
|
|
|
Kontrola autorytatywna (osoba):
ISNI: 0000 0000 9418 922X
VIAF: 13337829
LCCN: n85349790
GND: 12765982X
BnF: 12260852g
SUDOC: 031383386
NKC: mzk2004231241
NTA: 215701240
Open Library: OL6293551A
NLP: A12216653
- WorldCat