Egftnjytyk

Marszałek Polski Wojska Lądowe

Aktualne oznaczenie stopnia

naramiennik

kurtka nieprzemakalna

Oznaczenie stopnia – przedwojenny

naramiennik

Multimedia w Wikimedia Commons

Flaga marszałka Polski

Buławy marszałków Polski, Józefa Piłsudskiego i Edwarda Śmigłego-Rydza

Marszałek Polski – najwyższy stopień wojskowy w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Niższym stopniem wojskowym jest generał (bezprzymiotnikowy, czterogwiazdkowy).

Historia |

19 marca 1920 r. Józef Piłsudski przyjął dla siebie i zatwierdził jako Naczelny Wódz unikatowy stopień Pierwszego Marszałka Polski^[1]. W niedzielę 14 listopada 1920 roku na Placu Zamkowym w Warszawie miało miejsce uroczyste wręczenie buławy marszałkowskiej Pierwszemu Marszałkowi Polski Józefowi Piłsudskiemu. Buławę, symbol władzy i bezwzględnego posłuchu, Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych wręczył żołnierz frontowy. Buława została poświęcona przez biskupa polowego Stanisława Galla w czasie mszy polowej.

13 kwietnia 1923 prezydent Stanisław Wojciechowski na wniosek ministra spraw wojskowych gen. Kazimierza Sosnkowskiego i premiera gen. Władysława Sikorskiego mianował gen. Ferdinanda Focha marszałkiem Polski. 15 kwietnia 1923 generał Sosnkowski wręczył mu nominację.

10 listopada 1936 prezydent Ignacy Mościcki mianował gen. Edwarda Śmigłego-Rydza generałem broni i jednocześnie marszałkiem Polski oraz odznaczył Orderem Orła Białego^[2]. Buławę marszałkowską poświęcono w kaplicy Zamku Królewskiego w Warszawie. Uroczystość przekazania jej Śmigłemu-Rydzowi miała miejsce na dziedzińcu Zamku. Brali w niej udział przedstawiciele Rady Ministrów, delegacje pułków, duchowieństwa, attaché wojskowi i poczty sztandarowe wojska. Mianowanie Rydza-Śmigłego na stopień marszałka Polski zostało negatywnie przyjęte przez część obozu sanacyjnego. Szczególnie „starzy” piłsudczycy uważali, że godność ta należała się jedynie Piłsudskiemu, a Śmigły-Rydz nie zasługiwał na takie wyróżnienie. Walery Sławek uznał datę mianowania nowego marszałka Polski za najsmutniejszy dzień w swoim życiu^[3]. Podwójna promocja Rydza-Śmigłego była nazywana przez jego przeciwników politycznych ironicznie „buławizacją”^[4].

Marszałkowie Polski

#	Nazwisko	Data nadania	Uwagi
1.	Józef Piłsudski	19 marca 1920	Pierwszy Marszałek Polski
2.	Ferdinand Foch	13 kwietnia 1923	także marszałek Francji, marszałek polny Wielkiej Brytanii
3.	Edward Śmigły-Rydz	10 listopada 1936
4.	Michał Rola-Żymierski	3 maja 1945
5.	Konstanty Rokossowski	5 listopada 1949	także marszałek Związku Radzieckiego
6.	Marian Spychalski	7 października 1963

Podstawy prawne |

W chwili mianowania się Józefa Piłsudskiego na stopień wojskowy Pierwszego Marszałka Polski brak było przepisów regulujących tę materię. W szczególności zaś podstawą do takiego aktu nie mogły być powołane przez Ogólną Komisję Weryfikacyjną przepisy ustawy z dnia 2 sierpnia 1919 r. o ustaleniu starszeństwa i nadaniu stopni oficerskich w wojsku polskim^[5], które nie przewidywały stopnia wojskowego marszałka oraz umożliwiały, przy uznaniu zasług wojennych, zweryfikowanie pułkownika Józefa Piłsudskiego co najwyżej w stopniu generała podporucznika.

Zgodnie z art. 39 ustawy z dnia 23 marca 1922 r. o podstawowych obowiązkach i prawach oficerów Wojsk Polskich^[6] stopień marszałka Polski nadawał prezydent Rzeczypospolitej za wyjątkowe zasługi w obronie Ojczyzny. W powyższym trybie nastąpiło mianowanie Ferdynanda Focha.

Obowiązującym i dotąd niewykorzystanym uregulowaniem prawnym dotyczącym mianowania na stopień wojskowy marszałka Polski jest art. 76 ust. 6 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej^[7], zgodnie z którym prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Ministra Obrony Narodowej mianuje na stopień wojskowy marszałka Polski oficera posiadającego stopień wojskowy generała (admirała) za wyjątkowe zasługi dla Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

W dotychczasowym postrzeganiu tej możliwości mianowanie na stopień wojskowy marszałka jest uznawane jako możliwe jedynie w przypadku wojny albo w związku z wygraną kampanią.

Oznaki i insygnia |

Oznakami marszałka Polski są:

• 
  wężyk generalski oraz dwie skrzyżowane buławy na naramiennikach i otoku czapki,


• dwa galony na daszku czapki (srebrne paski szerokości 6 mm wzdłuż krawędzi daszka, jak u oficerów starszych),


• orzełki i dwie skrzyżowane buławy na kołnierzach kurtek mundurów oraz płaszczy,


• 
  proporczyk marszałkowski na pojazdach mechanicznych (dwie buławy ze złotym wężykiem generalskim).

Insygnium w Polsce stanowi buława marszałkowska.

• 
  

  

  
  

  
  

  Buława mniejsza marszałka Polski Edwarda Śmigłego-Rydza
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Kopia munduru marszałka Polski Konstantego Rokossowskiego
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Kopia munduru marszałka Polski Konstantego Rokossowskiego
  

  
  

  
  

Podsumowania |

Dokument mianowania Konstantego Rokossowskiego na stopień marszałka Polski

Poza Pierwszym Marszałkiem Polski Józefem Piłsudskim stopień marszałka Polski otrzymało jeszcze trzech Polaków, jeden obywatel Związku Radzieckiego (polskiej narodowości) i jeden obywatel Francji. Oficerowie legitymujący się obcym obywatelstwem, obok stopnia marszałka Polski, posiadali już wcześniej stopnie marszałków Związku Radzieckiego (Rokossowski) oraz Francji i Wielkiej Brytanii (Foch).

W II Rzeczypospolitej stopień marszałka Polski otrzymało trzech oficerów. Dwaj kolejni mianowani byli w latach 1945-1949. Władze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mianowały tylko jednego oficera. Trzech z sześciu marszałków Polski w czasie I wojny światowej walczyło w Legionach Polskich. Wszyscy oficerowie mianowani marszałkami Polski po II wojnie światowej byli ofiarami stalinizmu. Uwzględniając osobę Józefa Piłsudskiego, jako represjonowanego przez carską tzw. ochranę, to czterech z pięciu Polaków, mianowanych marszałkami Polski, miało w swoich życiorysach pobyt w więzieniach, gułagu i na zesłaniu, z powodów politycznych i ideologicznych. Szczególnym przypadkiem jest Michał Rola-Żymierski, który w dwudziestoleciu międzywojennym XX w. był również zdegradowany i więziony z przyczyn natury kryminalnej. Po jego śmierci 15 października 1989 nie było już w Polsce żołnierzy noszących stopień marszałka Polski.

Stopień marszałka Polski planowano również dla Wojciecha Jaruzelskiego. Najpierw w latach 70. takie zamierzenia przewijały się na szczycie władz partyjno-państwowych. Z różnych względów oraz z racji niechęci samego Wojciecha Jaruzelskiego odstąpiono od tego^[8]. Następnie w 1983 roku Wojewódzka Rada Narodowa w Białymstoku, pomimo braku takich kompetencji, również zasugerowała nadanie stopnia marszałka Polski Wojciechowi Jaruzelskiemu. I tym razem Wojciech Jaruzelski odmówił^[9].

Zobacz też |

• Marszałek


• Generalissimus


• Reichsmarschall

Przypisy |

p • d • e Marszałkowie Polski Józef Piłsudski (1920) Ferdinand Foch (1923) Edward Śmigły-Rydz (1936) Michał Rola-Żymierski (1945) Konstanty Rokossowski (1949) Marian Spychalski (1963)